Spis treści:
- Kolposkopia – co to jest?
- Kolposkopia – wskazania do badania
- Kolposkopia – jak wygląda badanie?
- Kolposkopia z biopsją
- Kolposkopia – przygotowanie
- Kolposkopia – interpretacja wyników
- Przeciwwskazania do kolposkopii
- Powikłania po kolposkopii
- Kolposkopia – cena
Kolposkopia – co to jest?
Kolposkopia to jedno z podstawowych badań ginekologicznych działające jak lupa. W badaniu kolposkopowym wykorzystuje się zbliżenie od 5-krotnego do nawet 50-krotnego. Jest to możliwe dzięki przyrządowi o nazwie kolposkop.
Kolposkopia umożliwia dokładne obejrzenie i ocenę:
- pochwowej części szyjki macicy,
- pochwy,
- zewnętrznych narządów płciowych
Znacznie rzadziej kolposkopia wykorzystywana jest do badania prącia, okolic odbytu, ujścia cewki moczowej czy jamy ustnej.
W kolposkopii używa się specjalnych odczynników (np. kwas octowy, płyn Lugola, kwas mlekowy) lub filtrów (można uzyskać światło białe lub zielone), które pozwalają jeszcze dokładniej i precyzyjniej ocenić podejrzane zmiany.
Dodatkowo aparat może wykonywać zdjęcia lub zapisywać obraz wideo, także w technologii cyfrowej, a nawet przekazywać go na smartofna lub zapisać na wirtualnym dysku, czyli w tzw. chmurze (w zależności od aparatu).
Warto wspomnieć, że istnieje również badanie zwane kolposkopią fluorescencyjną. Polega ono na wykorzystaniu zjawiska fluorescencji po użyciu specjalnych substancji (fluorochromów). Jednak stosuje się głównie klasyczną kolposkopię.
Wskazania do kolposkopii
Badanie kolposkopowe jest metodą stosowaną przede wszystkim w ramach pogłębionej diagnostyki po uzyskaniu nieprawidłowego wyniku cytologii lub zauważeniu podejrzanych zmian w rutynowym badaniu ginekologicznym. Innymi wskazaniami do kolposkopii są: nieprawidłowe krwawienia, nawracające infekcje dróg rodnych, kontrola nadżerki szyjki macicy (ektopii), podejrzenie zmian przedrakowych pochwy lub sromu.
Dzięki kolposkopii można:
- wychwycić raka szyjki macicy w stadium przedinwazyjnym, a więc całkowicie wyleczalnym,
- wykryć niepokojące zmiany w obrębie sromu i pochwy,
- jeśli rak jest w stopniu naciekającym, ale do potencjalnej interwencji, chirurgicznej, przedoperacyjnie zweryfikować rozległość zmian,
- ocenić, czy po interwencji elektrochirurgicznej lub chirurgicznej zmiana chorobowa została usunięta w całości,
- ocenić różnorodne infekcje,
- rozpoznać polipa lub nadżerkę,
- śledzić zmiany, które należy kontrolować.
Przeczytaj też: Jakie są objawy raka szyjki macicy?
Jak przebiega kolposkopia?
Badanie kolposkopowe odbywa się w gabinecie ginekologicznym. Nie wymaga znieczulenia, a zaraz po nim można normalnie funkcjonować. Całe badanie trwa do 20 minut.
Kolposkopia przebiega według określonych etapów:
- Etap I - lekarz ogląda wargi sromowe, ściany pochwy, część pochwową szyjki macicy oraz ocenia wydzielinę. W tym czasie, jeśli zachodzi potrzeba, pobiera się wymaz do badania cytologicznego lub bakteriologicznego.
- Etap II - polega na ocenie nabłonka szyjki macicy, jego zabarwienia oraz unaczynienia. Lekarz może przemyć część pochwową szyjki macicy i pochwę roztworem soli fizjologicznej, aby usunąć nadmiar wydzieliny. Na tym etapie np. zastosowanie zielonego filtru umożliwia dokładniejsze zobaczenie naczyń krwionośnych. Jeśli są one nieprawidłowe, to mogą wskazywać na zmiany nowotworowe.
- Etap III - polega na ocenie nabłonka szyjki macicy po zastosowaniu 3% roztworu kwasu octowego lub nabłonka sromu po przemyciu 5% roztworem kwasu octowego. Stosuje się też kwas mlekowy. Reakcje tkanek na takie próby również pozwalają odróżnić prawidłowe tkanki od zmian podejrzanych, mogących wskazywać na raka.
- Etap IV - tzw. próba jodowa (Schillera), polegająca na zastosowaniu płynu Lugola. W tym przypadku także reakcja na roztwór pozwala zauważyć nieprawidłowości. Prawidłowy nabłonek wielowarstwowy będzie zabarwiał się na brązowo po przemyciu. Test ma jednak ograniczenia i może dawać wynik ujemy przy obecności zmian rakowych lub przedrakowych. Służy raczej do weryfikacji wcześniejszych testów z innymi odczynnikami.
- Biopsja - jeśli w badaniu nasuwa się podejrzenie obecności zmian rakowych, lekarz na końcowym etapie może pobrać wycinek do badania histopatologicznego. Przed biopsją zastosuje miejscowe znieczulenie.
Kolposkopia z biopsją
Lekarz podczas badania może zadecydować o konieczności wykonania biopsji celowanej, czyli pobrania wycinka do badania histopatologicznego.
Kolposkopię z biopsją wykonuje się w szczególności w przypadku:
- nieprawidłowych obrazów kolposkopowych i zauważenia podejrzanych zmian,
- podejrzenia raka inwazyjnego,
- obecności obszarów podejrzanej metaplazji (odmiennych cech niż pozostałe obszary).
Kolposkopia – jak się przygotować do badania?
Do kolposkopii pacjentka nie musi przygotowywać się w szczególny sposób. Na 24-48 godzin przed badaniem należy zrezygnować ze stosowania jakichkolwiek środków dopochwowych oraz stosunków płciowych. Nie należy też wykonywać kolposkopii w trakcie krwawienia miesięcznego. Najlepiej badanie wykonać po miesiączce, w pierwszej połowie cyklu menstruacyjnego.
Kolposkopia – interpretacja wyników
Aby uniknąć nieporozumień i usystematyzować wiedzę uzyskiwaną przy pomocy badania kolposkopowego, ginekolodzy opracowali uniwersalną skalę oceny zmian w szyjce macicy zaobserwowanych w kolposkopii. Klasyfikacja zmian jest co pewien czas modyfikowana.
Na wynik kolposkopii składa się kilka elementów.
Ocena ogólna:
- czy obraz jest adekwatny/nieadekwatny, czyli nadający się do oceny lub nienadający się do oceny (np. z powodu zapalenia, które należy najpierw wyleczyć, i wtedy ewentualnie powtórzyć kolposkopię),
- ocena połączenia między nabłonkami: widoczna częściowo, niewidoczna lub widoczna całkowicie,
- typ strefy przekształceń nabłonkowych: 1, 2 lub 3, gdzie 1 oznacza strefę widoczną całkowicie, 2 – częściowo, 3 – niewidoczne.
Prawidłowy obraz kolposkopowy:
- prawidłowy nabłonek wielowarstwowy płaski (dojrzały, atroficzny),
- prawidłowy nabłonek gruczołowy (ektopia gruczołowa, potocznie nadżerka szyjki macicy),
- metaplastyczny nabłonek wielowarstwowy płaski:
- torbiele Nabotha, otwarte kratery gruczołowe,
- ektopia doczesnowa w ciąży.
Nieprawidłowe obrazy kolposkopowe:
- zmiany nabłonkowe niskiego stopnia (LSIL) – stopień 1: cienkie zbielenie nabłonka po kwasie octowym, nieregularne granice zbielałego nabłonka, delikatna mozaika, delikatne punkcikowanie,
- zmiany nabłonkowe wysokiego stopnia (HSIL) – stopień 2: gęste zbielenie nabłonka po kwasie octowym, kraterowate otwarte gruczoły, gruba mozaika, grube punkcikowanie, ostre granice zmiany, powierzchnia zmiany nierówna i wyniosła ponad otoczenie,
- obrazy nietypowe: leukoplakia, nadżerka prawdziwa.
Prawdopodobnie inwazyjne zmiany (naciekające):
- naczynia atypowe,
- dodatkowe zmiany, np. kruchość naczyń, owrzodzenie, zmiany martwicze.
Inne obrazy kolposkopowe:
- kłykciny (więcej: HPV),
- polipy szyjkowe,
- wrodzona strefa przekształceń nabłonkowych,
- stany zapalne,
- wady rozwojowe szyjki macicy,
- zmiany po leczeniu,
- endometrioza.
Przeciwwskazania do kolposkopii
Badanie to nie jest obarczone większym ryzykiem i jako takie może być wykonywane wielokrotnie, nawet u kobiet w ciąży. Zazwyczaj przed kolposkopią wykonuje się badanie cytologiczne, gdyż daje ono lekarzowi większą wiedzę o pacjentce.
Kolposkopii nie należy wykonywać w trakcie miesiączki oraz podczas przyjmowania środków dopochwowych, chyba że lekarz zdecyduje inaczej. Odstępstwami od tej reguły mogą być sytuacje, kiedy wymagana jest szybka diagnostyka i występuje duże podejrzenie zmian onkologicznych.
Powikłania po kolposkopii
Typowe badanie kolposkopowe jest nieinwazyjne i nie występują po nim powikłania. Jeśli jednak pobierany jest wycinek do oceny histopatologicznej, to mogą po nim wystąpić krwawienie lub infekcja. Gdy po kolposkopii kobieta doświadcza silnych objawów, takich jak gorączka, silne krwawienia, ból brzucha, powinna niezwłocznie udać się do lekarza.
Kolposkopia – cena
Cena kolposkopii wynosi do 150 do 250 zł w zależności od gabinetu. Jeśli badanie jest zlecone przez lekarza w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, jest wtedy wykonywanie bezpłatnie.
Podsumowując, kolposkopia to niezwykle użyteczne w ginekologii badanie, bezpieczne i bezbolesne dla pacjentki, które niejednokrotnie może uratować jej życie. Dlatego absolutnie nie należy się go bać i docenić jego wagę.
Źródła:
R. Jach i inni, Kolposkopia 2020: Polska nomenklatura kolposkopowa na podstawie mianownictwa IFCPC 2011 Podsumowanie Konsensusu Ekspertów Rekomendacje Grupy Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020;5(4):182-185,
G.H. Bręborowicz, Położnictwo i Ginekologia, PZWL, Warszawa 2005.
Czytaj także:
Histeroskopia diagnostyczna i operacyjna: przebieg badania, wskazania do wziernikowania macicy
Rak szyjki macicy – objawy, przyczyny, leczenie, rokowanie i profilaktyka
Tyłozgięcie macicy – objawy, wpływ na ciążę i poród
Łyżeczkowanie - wskazania, przebieg i powikłania
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
