Morfologia krwi: normy i interpretacja wyników badania krwi

fot. Fotolia

Spis treści:

• Morfologia – opis badania
• Normy wyników morfologii
• Jak czytać wyniki morfologii?
• Badanie na czczo czy nie?
• Co wykrywa morfologia
• Skierowanie na morfologię
• Parametry morfologii krwi
• Parametry rozmazu automatycznego

Morfologia krwi – co to za badanie?

Morfologia krwi obwodowej polega na pobraniu próbki krwi z żyły w zgięciu łokciowym albo z opuszka palca. Jej celem jest ocena ilościowa i jakościowa elementów składowych krwi. W przypadku zdrowych osób, badanie powinno się wykonywać raz w roku. Zazwyczaj lekarze zlecają wykonanie morfologii z rozmazem (automatycznym lub manualnym), czyli mikroskopową oceną komórek krwi. Można ją też wykonać bez rozmazu.

Normy wyników morfologii krwi:

Jak czytać morfologię krwi?

Normy wyników morfologii mogą się różnić w zależności od laboratorium, w którym są wykonywane. Prezentowane parametry to średnie normy. Na wynikach morfologii przekroczenie normy oznaczane jest H (od high – wysokie) lub strzałką w górę. Niski wynik oznaczany jest L (od low - niskie) lub strzałką w dół.

Morfologia krwi – czy na czczo?

Badanie wykonuje się na czczo, tzn. że ostatni posiłek (najlepiej lekkostrawny) powinno się zjeść najpóźniej 12 godzin przed badaniem. Nawet drobna przekąska może wpłynąć na wynik. Przed wykonaniem morfologii nie należy również pić kawy ani herbaty. Należy za to wypić ok. 0,5 litra wody.

Co wykrywa morfologia krwi?

Badanie może wykryć m.in. takie schorzenia jak:

• anemię lub nadkrwistość;
• nowotwory (w tym: białaczki, czerwienicę prawdziwą, etc.);
• wszelkiego rodzaju infekcje i stany zapalne.

Morfologia nie wykrywa ciąży. Podstawowe badanie krwi nie służy również do oznaczenia poziomu cukru, cholesterolu czy poziomu hormonów (w tym tarczycy).

Morfologia bez skierowania

Badanie można wykonać bez skierowania od lekarza, jest wówczas odpłatna. W zależności od punktu pobrań, cena może wahać się od 10 do 30 zł. Morfologię można wykonać w każdym laboratorium analitycznym oraz centrach medycznych.

Parametry morfologii krwi obwodowej

Leukocyty (WBC)

Norma: 4-10 tys/µl

Leukocyty (WBC) są to jądrzaste komórki, które powstają w szpiku kostnym i w tkance limfatycznej. Występuje 5 rodzajów tych komórek: neutrofile, eozynofile, bazofile, monocyty i limfocyty. Główną funkcją leukocytów jest obrona organizmu przed mikroorganizmami.

Leukocyty powyżej normy (leukocytoza) mogą oznaczać:

• stan zapalny;
• zakażenie bakteryjne, wirusowe, grzybicze lub pasożytnicze; 
• ostry krwotok;
•  zawał serca;
•  martwicę wątroby;
• nowotwory;
•  zaburzenia metaboliczne.

Leukocyty poniżej normy (leukopenia) występuje w przypadku:

• niektórych chorób zakaźnych, np.: odrze, różyczce, ospie wietrznej;
• grypy;
• ciężkich zakażeniach bakteryjnych (posocznicach);
• wstrząsie anafilaktycznym;
• HIV/AIDS;
• Wirusowego Zapalenia Wątroby (WZW);
• chorobach z grupy kolagenoz;
• niektórych białaczek;
• chorób nowotworowych z przerzutami do szpiku kostnego;
• uszkodzenia szpiku kostnego (chemicznego lub poprzez promieniowanie jonizujące);
• zespołu rozrostowego (np. szpiczak).

Erytrocyty (RBC)

Norma: dla kobiet: 4,2-5,4 mln/µl, dla mężczyzn: 4,7-6,2 mln/µl

Erytrocyty (RBC) to tzw. czerwone krwinki. Transportują tlen do tkanek i dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Powstają w szpiku kostnym i żyją około 100 dni. Liczba krwinek czerwonych zależy od płci i wieku.

Erytrocyty powyżej normy (erytrocytoza) mogą świadczyć o:

• odwodnieniu;
• czerwienicy prawdziwej (choroba nowotworowa krwi);
• przewlekłej chorobie płuc;
• wadzie serca;
• niedotlenieniu;
• torbielowatości nerek;
• zespole Cushinga;
• wstrząsie;
• zapaleniu otrzewnej.

Podwyższona norma erytrocytów w morfologii krwi występuje także podczas leczenia sterydami lub po oparzeniach z utratą osocza. Wzrost czerwonych krwinek jest również charakterystyczny po pobycie w górach.

Erytrocyty poniżej normy (erytropenia) może wskazywać na:

• anemię (niedokrwistość) – w tym celu warto wykonać dodatkowe badania, m.in. oznaczenie ferrytyny, żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego;
• przewodnienie.

Erytropenia występuje również po krwotokach wewnętrznych i zewnętrznych.

Hemoglobina

Norma: dla kobiet: 12-16 g/dl, dla mężczyzn: 14-18 g/dl

Hemoglobina jest podstawowym parametrem, który służy do rozpoznawania niedokrwistości. Stężenie tego związku zależy od wieku i płci.

Hemoglobina powyżej normy może oznaczać:

• odwodnienie;
• czerwienicę prawdziwą (nadkrwistość pierwotną);
• nadkrwistość wtórną (wywołaną m.in. przez nowotwory nerek, wady serca lub przewlekłe choroby płuc);
• niedotlenienie (np. podczas przebywania w wyższych partiach gór).

Hemoglobina poniżej normy może świadczyć o:

• niedokrwistości (anemii);
• przewodnieniu.

Hematokryt (HCT)

Norma: dla kobiet: 37-47%, dla mężczyzn: 42-52%

Hematokryt (HCT) to stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości osocza. Wartość HCT zależy od liczby krwinek czerwonych, objętości ertrocytów, objętości krwi krążącej, płci i wieku.

Hematokryt powyżej normy może być wywołany przez:

• czerwienicę prawdziwą;
• niedotlenienie;
• przewlekłe choroby płuc;
• wady serca;
• nowotwory;
• torbielowatość nerek;
• leczenie sterydami;
• pobyt w górach;
• rozległe oparzenia;
• zapalenie otrzewnej.

Hematokryt poniżej normy może wskazywać na:

• niedokrwistość;
• utratę krwi;
• choroby szpiku kostnego;
• przewodnienie.

MCV

Norma: dla kobiet: 81-99 fl, dla mężczyzn: 80-94 fl

MCV to średnia objętość pojedynczej krwinki.

MCV powyżej normy świadczy o niedoborze witaminy B12 lub kwasu foliowego. Może być wywołany przez:

• niewydolność wątroby;
• alkoholizm;
• niedoczynność tarczycy;
• krwotok;
• hemolizę (masywnym niszczeniu krwinek czerwonych).

Wynik MCV poniżej normy oznacza:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza;
• talasemii;
• niedokrwistości syderoblastycznej.

MCH

Norma: dla kobiet: 27-31 pg, dla mężczyzn: 27-34 pg

MCH to średnia masa hemoglobiny w krwince. Podwyższone MCH może świadczyć o sferocytozie. Wartości poniżej normy odnotowuje się w zaburzeniach wodno-elektrolitowych typu przewodnienia hipotonicznego oraz w niedokrwistościach niedobarwliwych.

MCHC

Norma: 33-37 g/dl  

MCHC to średnie stężenie hemoglobiny w krwince.  

MCHC powyżej normy może świadczyć o:

• sferocytozie;
• hipertonicznym odwodnieniu.

Obniżone MCHC może wskazywać:

• zaburzenia wodno-elektrolitowe typu hydrotonicznej hiperhydracji;
• niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza.

Rozkład objętości krwinek czerwonych (RDW)

Norma: 11,5-14,5%

RDW to współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów.

Podwyższone RDW może wskazywać na:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza;
• niedokrwistość megaloblastyczną;
• niedokrwistość hemolityczną;
• przerzuty nowotworowe;

Wysokie RDW występuje również po transfuzji krwi.

RDW poniżej normy świadczy o:

• białaczce;
• niewydolności organizmu;
• niedokrwistości makrocytowej;
• niedokrwistości mikrocytarnej.

Płytki krwi/Trombocyty (PLT)

Norma: 150-400 tys/µl

Trombocyty to bezjądrzaste elementy morfotyczne krwi. Powstają w szpiku i tkance limfatycznej. Biorą udział w procesie krzepnięcia i gojenia ran.

Płytki krwi powyżej normy (trombocytoza, nadpłytkowość) mogą być wynikiem:

• infekcji;
• choroby nowotworowej (np. chłoniaka Hodgkina);
• krwotoku; hemolizie;
• usunięcia śledziony (splenektomii);
• zespołu mieloproliferacyjnego;
• wysiłku fizycznego;
• niedoboru żelaza;
• ciąży;
• nadpłytkowości samoistnej.

Płytki krwi poniżej normy w morfologii (trombocypenia, małopłytkowość) mogą wskazywać na:

• niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego;
• infekcje;
• nowotwory (np. ostrą białaczkę szpikową, chłoniaki);
• zespół Fanconiego;
• niewydolność nerek;
• tocznia rumieniowatego układowego;
• wstrząs anafilaktyczny; krwotok.

Anizocytoza (PDW)

Norma: 40-60%

PDW to wskaźnik anizocytozy płytek krwi. Pokazuje on stopień zróżnicowania objętości między płytkami krwi. Często parametr ten ocenia się razem z MPV (średnią objętością płytek krwi).

PDW powyżej normy może świadczyć o:

• stanie zapalnym;
• infekcji bakteryjnej;
• plamicy małopłytkowej;
• białaczce;
• anemii.

PDW poniżej normy nie ma znaczenia klinicznego i nie wskazuje na żadną jednostkę chorobową.

MPV

Norma: 9-12,6 µm³

MPV to wskaźnik średniej objętości płytek krwi. Parametr ten analizuje się razem ze wskaźnikiem PDW i PLT.

MPV powyżej normy może oznaczać:

• niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego;
• białaczkę szpikową;
• małopłytkowość immunologiczną;
• krwotok;
• wady serca;
• nadczynność tarczycy.

MPV poniżej normy może wskazywać na:

• zespół Wiskotta-Aldricha;
• mielosupresję po chemioterapii;
• anemię.

Odczyn Biernackiego (OB)

Norma: dla kobiet: 3-15 mm, dla mężczyzn: 10 mm

Odczyn Biernackiego (OB) to badanie szybkości opadania krwinek czerwonych. To test oceniający zaburzenia składu białek osocza oraz właściwości erytrocytów.

OB powyżej normy może być wywołane:

• stanem zapalnym;
• chorobą nowotworową;
• niedokrwistością;
• chorobą autoimmunologiczną;
• ciążą.

OB poniżej normy może oznaczać:

• obniżoną wartość fibrynogenu;
• nadkrwistość.

Wyniki rozmazu automatycznego krwi

Jeśli w trakcie morfologii został zlecony także rozmaz automatyczny, na wynikach mogą pojawić się także następujące parametry:

Limfocyty (LYMPH)

Norma: 2,5-4,5 tys./µl

Limfocyty (LYMPH) to komórki układu odpornościowego, które należą do leukocytów. Są zdolne do swoistego rozpoznawania antygenów. Funkcjonalnie limfocyty są komórkami uczestniczącymi i będącymi podstawą odpowiedzi immunologicznej w zwalczaniu białek pochodzenia pozaustrojowego.

Limfocyty powyżej normy (limfocytoza) mogą wskazywać na:

• białaczkę;
• choroby zakaźne: odrę, świnkę, gruźlicę, różyczkę, krztuśca;
• chłoniaka;
• choroby immunologiczne;
• kiłę.

Limfocyty poniżej normy (limfopenia) mogą występować przy:

• przewlekłym stresie;
• leczeniu preparatami glikokortykosterydowymi (np. Encorton, Encortolon);
• białaczce;
• ziarnicy złośliwej.

Monocyty (MONO)

Norma: 0,3-0,8 tys./l’l

Monocyty (MONO) to komórki żerne, które oczyszczają krew ze skrawków obumarłych tkanek i bakterii. Produkują interferon, który hamuje namnażanie się wirusów. Powstają przeważnie w szpiku kostnym. Są największe wśród białych krwinek.

Monocyty powyżej normy (monocytoza) pojawiają się przy:

• gruźlicy;
• kile;
• zapaleniu wsierdzia;
• mononukleozie zakaźnej;
• zakażeniu pierwotniakowym;
• nowotworach.

Monocyty poniżej normy (monocypenia) wskazują na:

• infekcję;
• stosowanie glikokortykosterydów.

Eozynofile/granulocyty kwasochłonne (EOS)

Norma: 0,1-0,3 K/µl (G/l)

Eozynofile (EOS) to krwinki białe, które zaliczane są do granulocytów kwasochłonnych. Wyróżniają się one obecnością okazałych ziarnistości w cytoplazmie, które barwią się na czerwono eozyną. stanowią 1-4% wszystkich krwinek białych we krwi.

Eozynofile powyżej normy (eozynofilia) mogą wskazywać na:

• astmę oskrzelową;
• katar sienny;
• alergię;
• chorobę pasożytniczą;
• ziarnicę złośliwą;
• łuszczycę.

Wzrost liczby granulocytów kwasochłonnych występuje także po stosowaniu niektórych antybiotyków (np. z grupy penicylin).

Eozynofile poniżej normy (eozynopenia) występują przy:

• zakażeniach (w tym przy durze brzusznym, czerwonce);
• posocznicy;
• urazach;
• oparzeniach;
• zwiększonym wysiłku fizycznym;
• nadmiernym wydzielaniu hormonów nadnerczowych.

Bazofile/granulocyty zasadochłonne (BASO)

Norma: 0-0,13 x 109/l

Bazofile mają właściwości żerne, tj. wchłaniania i niszczenia drobnoustrojów oraz komórek obcych lub zmienionych komórek własnego organizmu.

Bazofile powyżej normy (bazofilia) może występować przy:

• chorobach alergicznych; 
• przewlekłej białaczce szpikowej;
• przewlekłym stanie zapalnym przewodu pokarmowego;
• wrzodziejącym zapaleniu jelit;
• niedoczynności tarczycy;
• rekonwalescencji po przebytej infekcji.

Bazofile poniżej normy (bazopenia) mogą wskazywać na:

• ostrą infekcję;
• ostrą gorączkę reumatyczną;
• nadczynność tarczycy;
• ostre zapalenie płuc;
• stres.

Neutrofile/granulocyty obojętnochłonne (NEUT)

Norma: 1,5-8 tys./µl

Neutrofile (NEUT) to komórki układu odpornościowego, które należą do granulocytów. Pełnią zasadniczą rolę w odpowiedzi odpornościowej organizmu przeciwko bakteriom, ale nie pozostają obojętne względem innych patogenów. Ich znaczenie wynika głównie z faktu szybkiego reagowania na obce organizmowi substancje.

Neutrofile powyżej normy (neutrofilia) występują przy:

• zakażeniach;
• chorobach nowotworowych;
• chorobach hematologicznych;
• chorobach metabolicznych;
• urazach;
• paleniu papierosów.

Podwyższony poziom neutrofili występuje także w trzecim trymestrze ciąży.

Neutrofile poniżej normy (neutropenia) mogą wskazywać na:

• zakażenia grzybicze;
• infekcje wirusowe (np. grypę, różyczkę);
• zakażenia bakteryjne (np. gruźlicę, dur brzuszny);
• zakażenia pierwotniakowe (np. malarię).

​

Zobacz więcej: Morfologia krwi a nowotwór Co wpływa na wyniki badań krwi Morfologia krwi w ciąży Badania krwi na czczo Badanie cukru we krwiAnemia w morfologii krwi Badanie moczu - normy wyników 

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!