Rak płuc, zwany także rakiem oskrzela, jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym na świecie. W Polsce jest główną przyczyną śmierci z powodu chorób nowotworowych. Aż 30% mężczyzn dotkniętych chorobami nowotworowymi umiera z jego powodu. Choroba ta uśmierca więcej Polek (13%) niż rak piersi (12,5%).
Spis treści:
- Objawy raka płuc
- Przyczyny raka płuc
- Rodzaje raka płuc
- Rak płuc u dziecka
- Przerzuty
- Umieralność z powodu raka płuc
- Diagnostyka
- Leczenie
- Nowoczesne metody leczenia raka płuca
- Refundacja nowoczesnych terapii
- Rak płuc - rokowania
Objawy raka płuc
Objawy raka płuc pojawiają się zwykle dopiero w zaawansowanym stadium choroby, gdy wyleczenie jest już najczęściej trudne. U większości chorych pojawia się długotrwały kaszel i duszność, która skutkuje uczuciem ciężkiego oddechu i silnego, przewlekłego zmęczenia.
U ok. 30% chorych pojawia się krwioplucie, do którego zalicza się także odkasływanie krwiście podbarwionego śluzu lub brunatnej wydzieliny. Do innych objawów raka płuca zalicza się chrypkę, zaburzenia połykania oraz bóle w klatce piersiowej. Objawem raka płuc może być też trudne do wyleczenia zapalenie płuc.
fot. Adobe Stock, kolaż Polki.pl
Przyczyny raka płuc
Za główną przyczynę zachorowania na raka płuca uważa się palenie tytoniu (zarówno czynne, jak i palenie bierne), a więc wdychanie setek substancji rakotwórczych zawartych w dymie papierosowym.
Przyczyny raka płuca to w 90% palenie tytoniu. Ktoś chory mógł pracować w toksycznych warunkach albo być narażony na dym tytoniowy w swoim środowisku lub domu, czyli był tzw. biernym palaczem. U osób, które nie paliły, rzadko stwierdza się tę chorobę.
– mówi prof. dr hab. n. med. Sergiusz Nawrocki, specjalista radioterapii onkologicznej.
Profesor dr hab. n. med. Sergiusz Nawrocki podkreśla, że ryzyko zachorowania wzrasta wraz ze wzrostem dawki, czyli zależy od ilości wypalanych papierosów.
Jest prosta zależność między ilością wypalonych w ciągu długiego okresu papierosów, a ryzykiem zachorowania na raka płuc. Jeśli ktoś pali przez 20 lat jedną paczkę dziennie, to ryzyko zachorowania na raka płuc lub inne nowotwory tytoniozależne jest znaczne i wynosi prawie 20%
– dodaje prof. dr hab. n. med. Sergiusz Nawrocki.
Do rzadszych przyczyn raka płuca zalicza się czynniki genetyczne oraz kontakt z:
- azbestem,
- metalami ciężkimi,
- przemysłowymi zanieczyszczeniami powietrza,
- radonem,
- niektórymi chemikaliami (aminy aromatyczne, związki chromu (VI), spaliny z silników Diesla, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA)),
- pyłem krzemionki.
Rodzaje raka płuc
Rak płuc to tak naprawdę kilkadziesiąt różnych rodzajów nowotworów złośliwych, każdy o nieco odmiennym wyglądzie mikroskopowym, innych przyczynach i różnej lokalizacji. Najbardziej uproszczony podział raka płuca wyodrębnia jego dwa rodzaje: niedrobnokomórkowy rak płuca (80% wszystkich zachorowań) oraz drobnokomórkowy rak płuca.
Rak drobnokomórkowy (oznaczenie: SCLC lub DRP)
Stanowi 20-25% wszystkich pierwotnych nowotworów płuca. Najczęściej jest spowodowany paleniem tytoniu (czynnym i biernym). Zwykle nie nadaje się do leczenia operacyjnego – jedynie 5% chorych jest poddawanych procedurze operacyjnego usunięcia zmian.
Charakteryzuje się szybkim wzrostem i tworzeniem przerzutów już na wczesnym etapie rozwoju – u 80-90% pacjentów w momencie rozpoznania choroby stwierdza się obecność przerzutów.
W jego leczeniu stosuje się często chemioterapię połączoną z radioterapią, czyli tzw. leczenie skojarzone. Choć po pierwszym etapie leczenia u aż 70-90% chorych notuje się częściową lub całkowitą remisję, to choroba u większości z nich powraca w ciągu 2 lat. Tylko 10-25 proc. chorych przeżywa 5 lat.
Rak niedrobnokomórkowy (NSCLC)
Dzieli się na trzy grupy: rak płaskonabłonkowy (SCC), gruczolakorak (AC) i rak wielkokomórkowy (LCC).
Rak płaskonabłonkowy płuc
Stanowi ok. 40% przypadków zachorowania na raka płuca, a do jego głównych przyczyn zalicza się palenie papierosów. Najczęściej rozwija się w komórkach nabłonka wyściełającego drogi oddechowe. Rozwija się wolniej niż inne odmiany raka płuca i później daje przerzuty.
Gruczolakorak
Jego nazwa pochodzi od tego, że najprawdopodobniej rozwija się on z komórek gruczołowych nabłonka wyściełającego drogi oddechowe. Często umiejscowiony jest na zewnętrznej części płuca. Potrafi na wczesnym etapie dawać przerzuty do węzłów chłonnych jak i odleglejszych narządów. Częściej atakuje kobiety.
Rak wielkokomórkowy
Stanowi jedynie 10% przypadków nowotworów płuca. Najczęściej atakuje palaczy i rozrasta się w kierunku zewnętrznego brzegu płuca.
fot. Adobe Stock
Rak płuc u dziecka - czy dziecko może zachorować?
Rak płuc u dzieci teoretycznie jest możliwy, jednak zdarza się bardzo rzadko.
Najczęściej na raka płuca chorują osoby po 50. roku życia, oczywiście zdarzają się młodsze. Natomiast zachorowania u dzieci są ekstremalnie rzadkie. Notowano takie przypadki, ale to nie jest typowy rak płuc związany z paleniem tytoniu, tylko rzadkie postaci. Ja w swojej 25-letniej praktyce nigdy nie spotkałem dziecka chorego na tę chorobę
– przyznaje prof. dr hab. n. med. Sergiusz Nawrocki.
Rak płuc - przerzuty
Ponieważ rak płuca jest nowotworem złośliwym, potrafi tworzyć przerzuty. Dochodzi do nich, gdy zrakowaciała komórka opuszcza pierwotne miejsce wzrostu i znajduje warunki do wzrostu (i wytworzenia guza) w innym miejscu organizmu.
Najczęściej przerzutowe guzy raka płuc lokalizują się w kościach, wątrobie, mózgu (gruczolakorak), nadnerczach i szpiku kostnym (rak drobnokomórkowy). Guz w płucu może być guzem niepierwotnym, a przerzutowym. Przerzuty do płuc najczęściej dają nowotwory złośliwe nerki, piersi, jelita grubego, czerniak oraz mięsak kości i tkanek miękkich.
Ile osób w Polsce umiera rocznie na raka płuc?
Sytuacja w naszym kraju jest dość dramatyczna. Profesor dr hab. n. med. Sergiusz Nawrocki podkreśla, że chorych przybywa.
Umiera mniej więcej tyle samo osób, co zachorowuje, tzn. ok. 20 000. Jeżeli ta choroba nie została rozpoznana wcześnie, to szanse na wyleczenie są minimalne i średnio pacjenci żyją rok. Stąd porównywalność tych dwóch liczb: liczby śmierci spowodowanych rakiem płuca i zachorowań. W tej chwili zgonów jest nieco więcej – ok. 21-22 000 i, niestety, to się zwiększa
– mówi prof. dr hab. n. med. Sergiusz Nawrocki.
Diagnostyka raka płuc
Rak płuc, w związku z tym, że początkowo przebiega bezobjawowo, może być wykryty przypadkiem podczas badania RTG klatki piersiowej, wykonywanego z innych wskazań. Najczęściej w badaniu obrazowym zauważa się zmianę w postaci guzka, nacieku, niedodmy lub rozedmy ogniskowej. Lekarz podczas wywiadu z pacjentem powinien zapytać o narażenie na dym tytoniowy, wykonywany zawód i występowania raka płuc w rodzinie. W momencie ustalenia ryzyka występowania choroby, pacjent kierowany jest na badania.
Kolejnym badaniem jest tomografia komputerowa z podaniem kontrastu. W szczególnych przypadkach stosuje się badanie za pomocą rezonansu magnetycznego. Czasami pacjent kierowany jest na badanie pozytonowej emisyjnej tomografii (PET) w połączeniu z tomografią komputerową, co pozwala zróżnicować zmiany łagodne i złośliwe, a także ustalić wytyczne do kolejnych badań.
Jako uzupełnienie stosuje się ocenę wydolności oddechowej (spirometria) i układu krążenia.
Konieczne jest również wykonanie morfologii krwi z rozmazem, badań biochemicznych, układu krzepnięcia oraz badania moczu.
Rodzaj zmian ocenia się także poprzez badanie histopatologiczne wycinka guza pobranego podczas fiberoskopii lub biopsji. Innym badaniem pomagającym zdiagnozować raka płuca jest bronchoskopia, czyli wprowadzenie do płuc teleskopu, przez który lekarz ogląda oskrzeliki i ewentualnie pobiera próbkę do badań.
Leczenie raka płuc
Rak płuc niedrobnokomórkowy określany jest jako średnio chemiowrażliwy. Standardowo leczy się go chirurgicznie lub radioterapią. Najczęściej stosuje się terapię skojarzoną, czyli zabieg chirurgiczny w połączeniu z radioterapią przed- i pooperacyjną, a czasami także z chemioterapią. Leczenie chirurgiczne jest najczęściej możliwe wyłącznie we wczesnym etapie raka niedrobnokomórkowego.
Raki drobnokomórkowe są chemiowrażliwe, dlatego ich podstawową metodą leczenia jest chemioterapia. Najczęściej stosuje się połączenie dwóch chemioterapeutyków: cisplatyny i etopozydu. Gdy zaatakowana jest tylko jedna połowa klatki piersiowej, łączy się chemioterapię z radioterapią. W zaawansowanym, rozsianym stadium, leczenie najczęściej ogranicza się do chemioterapii.
Nowoczesne metody leczenia raka płuca
Ze względu na niezadowalające wyniki standardowego leczenia, naukowcy i lekarze stale poszukują nowych metod zwalczania raka płuca. Zaliczamy do nich leczenie celowane i immunoterapię.
Leczenie celowane
Zwane jest też terapią ukierunkowaną molekularnie. Polega na zahamowaniu pewnych sygnałów biologicznych, które powodują namnażanie się komórek nowotworowych. W przypadku raka płuca jest to najczęściej mutacja jednego z receptorów naskórkowego czynnika wzrostu.
Jak dodaje prof. dr hab. n. med. Sergiusz Nawrocki, pacjent kwalifikujący się do takiego leczenia ma większe szanse niż chory z rakiem bez mutacji, którego można leczyć wyłącznie chemioterapią.
Problemem jest wysoki koszt terapii, ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych, a także skomplikowana procedura kwalifikowania chorych do tego typu leczenia. Nie napawa optymizmem także to, że leczenie celowane często zawodzi w leczeniu drobnokomórkowego raka płuca.
Immunoterapia
Innym rodzajem terapii, z którym wiąże się nadzieje związane z leczeniem raka płuca, jest immunoterapia, której celem jest zmobilizowanie układu odpornościowego do walki z nowotworem. W Polsce ten typ leczenia jest dostępny dla pacjentów jedynie w ramach badań klinicznych. Stosuje się leki, które pobudzają nasze własne komórki układu odpornościowego, limfocyty T. Metoda ta daje duże nadzieje. U chorych, którzy są nią leczeni, widać trwałe remisje, a u niektórych nowotwór nie powraca.
Czy nowoczesne terapie są refundowane przez NFZ?
Przyszłościowe terapie leczenia raka płuca są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w wybranych ośrodkach. Są one dostępne dla chorych w ramach tzw. programów terapeutycznych. Pacjenci, którzy mają udokumentowaną wrażliwość na to leczenie (określoną przez testy na pobieranych od chorych komórkach), mogą być poddani nowym formom leczenia w specjalistycznych ośrodkach.
Rak płuc - rokowania
Przeżycie pacjentów z rakiem płuc zależy od rodzaju raka, stopnia zaawansowania oraz zastosowanego leczenia.
Rak niedrobnokomórkowy
- I stopień - 5-letnie przeżycie 60-70% pacjentów,
- II stopień - 5-letnie przeżycie 40-50% pacjentów,
- IIIA stopień - 5-letnie przeżycie poniżej 15% pacjentów,
- IIIB i IV stopień - 5-letnie przeżycie 1% pacjentów.
Rak drobnokomórkowy
Dwuletnie przeżycie u chorych leczonych radioterapią oraz chemioterapią wynosi 2-40%. W przypadku braku leczenia czas ten skraca się do 6-8 miesięcy.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 27.04.2017
Więcej o nowotworach:Rak jajnika to nie wyrok
Rak jelita grubego - przerzuty
Zaawansowany rak piersi - leczenie, refundacja, rokowania
Absolwent Akademii Medycznej w Poznaniu. W 2001 uzyskał tytuł doktora nauk medycznych. W 2017 odebrał z rąk prezydenta Andrzeja Dudy nominację profesorską. Pracował w Wielkopolskim Centrum Onkologii w Poznaniu, potem był długoletnim Kierownikiem Zakładu Radioterapii w szpitalu MSWiA w Olsztynie. Kierował Kliniką Radioterapii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Katowicach oraz Katedrą Onkologii i Radioterapii Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu. Obecnie kieruje Kliniką Radioterapii szpitala MSWiA w Olsztynie i Katedrą Onkologii Collegium Medicum Uniwersytetu Warminsko-Mazurskiego.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
