Spuchnięcie stopy (zwane obrzękiem) to skutek nadmiaru gromadzonego płynu w tkankach z powodu jego przesiąkania z łożyska naczyniowego do przestrzeni pozakomórkowej, co prowadzi do powiększenia objętości powierzchni ciała w tym miejscu. Takie zjawisko może mieć różne przyczyny: uraz, zaleganie chłonki (limfy), zakrzepowe zapalenie żył, miejscową reakcję alergiczną po ukąszeniu owada, dnę moczanową, zwyrodnienie stawu skokowego, zmiany hormonalne i krążeniowe w ciąży lub długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej, zwłaszcza podczas upałów.
Spis treści:
Spuchnięta stopa a uraz
Stopa jest bardzo złożona pod względem anatomicznym, składa się aż z 26 kości i 33 stawów. Wraz z otaczającymi je mięśniami, ścięgnami i nerwami, tworzy sprawny mechanizm, który przystosowuje się do podłoża podczas chodzenia, biegania czy wspinania się. Jest też przez to bardziej narażona na urazy takie jak stłuczenia czy skręcenia stawu, objawiające się bólem, a niekiedy opuchnięciem stopy (jeśli nie doszło do żadnego urazu, być może przyczyna opuchnięcia stopy jest inna). Najczęściej jest to stłuczenie lub skręcenie, ale zdarza się nawet złamanie kości śródstopia.
Rozpoznanie rodzaju kontuzji nie jest trudne. Oto wskazówki, które to umożliwią:
- Stłuczenie objawia się krwiakiem (tzw. siniakiem) i opuchlizną. Dochodzi do niego, gdy uszkodzone zostaną tkanki miękkie: tkanka podskórna i mięśnie.
- Skręcenie to uszkodzenie torebki stawowej i/lub więzadeł otaczających staw. Objawy to ból, obrzęk i wyraźne trudności w poruszaniu, może pojawić się krwiak pod kostką na zewnątrz stopy.
- Zwichnięcie to przemieszczenie się powierzchni stawowych tak, że tracą ze sobą kontakt. Objawy są podobne do symptomów skręcenia, ale często towarzyszy im deformacja stawu i niemożność wykonania ruchu.
- Złamanie lub pęknięcie kości to skutek działania na nią bardzo dużej siły. Towarzyszy mu bardzo silny ból, obrzęk, krwiak, a także nieprawidłowa ruchomość.
Leczenie spuchniętej stopy po urazie
Przy takich urazach obowiązuje konkretna, ale prosta procedura określana skrótem PRICEM. Nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich wyrazów, oznaczających czynności, które pomagają zmniejszyć skutki zdarzenia: protection (ochrona), rest (odpoczynek), ice (lód), compression (ucisk), elevation (uniesienie) i medications (leki).
PRICEM powinno się zastosować jak najszybciej po urazie i kontynuować przez 48 do 72 godzin. Minimalizuje ból i obrzęk, przyspiesza powrót do zdrowia. W pierwszych dwóch rodzajach kontuzji zwykle wystarczy, natomiast przy podejrzeniu zwichnięcia i złamania jest to jedynie pierwsza pomoc, poprzedzająca niezbędną wizytę u lekarza.
PRICEM to:
-
Protection (ochrona)
Uszkodzone miejsce trzeba unieruchomić. Można to zrobić dowolnym sposobem (najłatwiej owinąć bandażem elastycznym), ważne, by chronić staw. Nie wolno obciążać kontuzjowanej kończyny. Takie działanie zapobiega dalszym uszkodzeniom tkanek, w tym naczyń krwionośnych i nerwów. -
Rest (odpoczynek)
Poruszanie spuchniętą stopą czy też stawanie na niej, należy ograniczyć do minimum. Gdy nawet najmniejszy ruch powoduje ból, najlepiej po prostu unieruchomić ją całkowicie. Odpoczynek ułatwia gojenie się uszkodzeń. -
Ice (lód)
Schładzanie zmniejsza obrzęk i ból. Zimny okład należy zastosować jak najszybciej po urazie i kontynuować chłodzenie przez kilka dni. Lód (owinięty bawełnianą ściereczką) albo specjalny zimny okład kupiony w aptece i przechowywany w zamrażarce powinno się przykładać co 2-3 godziny na 15-20 minut. -
Compression (ucisk)
Po zimnym okładzie dobrze jest w miarę ciasno zabandażować kontuzjowaną stopę lub założyć kupiony w aptece stabilizator. -
Elevation (uniesienie)
Po urazie powinno się trzymać kontuzjowaną kończynę powyżej poziomu serca, żeby zmniejszyć opuchliznę. -
Medications (leki)
Środki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. ibuprofenem) uśmierzą dolegliwości i zahamują procesy zapalne.
Uwaga! Gdy 2-3 dni po kontuzji ból i obrzęk nie ustępuje lub nasila się, konieczna jest wizyta u lekarza. Przy ciężkich kontuzjach zastosuje on opatrunki gipsowe lub specjalistyczne stabilizatory (ortezy), czasami niezbędna jest interwencja chirurgiczna.
Inne przyczyny spuchniętej stopy
Oprócz urazu, podłożem powstania opuchlizny stopy mogą być choroby powodujące zaleganie chłonki, tzw. limfy. Obrzęk limfatyczny może być wrodzony (częściej dotyczy kobiet) lub powstawać na skutek innych problemów zdrowotnych (stanów zapalnych, nowotworów, niewydolności żylnej, schorzeń tkanki łącznej lub pasożytniczych).
Opuchlizna może dotyczyć jednej kończyny, choć może rozwinąć się w obrębie wszystkich kończyn. Skóra jest przy tym blada, ma normalną temperaturę, nie boli, jeśli nie towarzyszy jej stan zapalny. Obrzęk limfatyczny wymaga leczenia u specjalisty.
Spuchnięcie stopy bywa sygnałem zakrzepowego zapalenia żył, wówczas odczuwalny może być również ból, zasinienie, zaczerwienienie, bolesność samoistna i uciskowa w obrębie żyły objętej stanem chorobowym. Do czasu wizyty u lekarza, nogę należy oszczędzać, najlepiej odpoczywać w pozycji leżącej, można również użyć chłodnych kompresów.
Opuchnięcie stopy może wywołać miejscowa reakcja alergiczna, np. po ugryzieniu owada. Wtedy dodatkowo oprócz obrzęku i zaczerwienia, a czasami też świądu i bólu, da się zauważyć ślad po ukąszeniu. Jeżeli reakcja się nie pogłębia, wystarczy maść przeciwhistaminowa (przeciwświądowa) dostępna w aptece bez recepty.
Jeżeli spuchnięcie stopy ma charakter ostry, towarzyszy mu zaczerwienienie, nadmierne ucieplenie skóry i tkliwość stawu stopy (szczególnie śródstopia), to wskazuje na objawy dny moczanowej. Przyczyną dolegliwości jest zbyt duże stężenie kwasu moczowego we krwi. Leczenie polega na przyjmowaniu leków przeciwzapalnych i zmniejszających wytwarzanie kwasu moczowego oraz przykładaniu zimnych kompresów.
Obrzęk stopy może pojawić się przy zwyrodnieniu stawów. Dolegliwości nie są wówczas nagłe, a narastają przez pewien czas. Inne symptomy w takich przypadkach to ból stawu, ograniczenie jego ruchomości, sztywność, zmęczenie kończyny. Leczenie opiera się na przyjmowaniu środków przeciwbólowych i zapalnych oraz fizjoterapii.
Spuchnięta stopa może oczywiście świadczyć również o długotrwałym przebywaniu w pozycji stojącej, zwłaszcza podczas upałów - są to tzw. obrzęki ortostatyczne. Jednak zazwyczaj rozkładają się one symetrycznie na obie kończyny, rzadko dotyczą jednej stopy.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 23.04.2018
Więcej na podobny temat:
Skręcona kostka - jak wygląda, pierwsza pomoc, leczenie. Skręcenie stawu skokowego a zwichnięcie i stłuczenie
Co robić w przypadku skręcenia stawu skokowego
Problemy ze stopami
Ból podeszwy stopy - pierwsze objawy metatarsalgii
Spuchnięta kostka - co robić?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
