Spis treści:
- Czym jest dystymia?
- Jakie są objawy dystymii?
- Objawy dystymii u dzieci
- Kogo dotyka dystymia? Przyczyny zaburzenia
- Test na dystymię
- Leczenie dystymii. Jak sobie radzić samemu?
- Czy dystymię da się wyleczyć?
- Dystymia a depresja
- Dystymia a cyklotymia
- Czy można zapobiec rozwojowi dystymii?
Czym jest dystymia?
Dystymia, nazywana też małą depresją, przewlekłą depresją albo utrwalonym zaburzeniem depresyjnym, jest zaburzeniem, w którym co najmniej 2 lata utrzymują się objawy depresyjne, są one jednak na tyle łagodne, że wiele osób nie zdaje sobie nawet sprawy ze swojej przypadłości.
To, co odróżnia dystymię od dużej depresji, to długość utrzymywania się objawów (w dystymii co najmniej 2 lata; w depresji co najmniej 2 tygodnie) oraz brak myśli o śmierci lub samobójstwie i nieadekwatnego poczucia winy (które mogą występować w „dużej” depresji).
Jakie są objawy dystymii?
O dystymii możemy mówić, jeżeli obniżony nastrój utrzymuje się przewlekle, czyli co najmniej 2 lata u osób dorosłych, przy czym objawy nigdy nie ustępują na dłużej niż 2 miesiące z rzędu. W ciągu tego okresu objawy ani nie wygaszają się, ani nie nabierają intensywności typowej dla depresji.
Objawy dystymii to:
- obniżony nastrój (przez większą część dnia) – subiektywnie odczuwany albo obserwowany przez osoby z otoczenia,
- przewlekłe zmęczenie lub brak energii,
- zmniejszony apetyt lub objadanie się,
- trudności w koncentracji lub w podejmowaniu decyzji,
- bezsenność lub nadmierna senność,
- uczucie beznadziejności,
- obniżona samoocena i niezadowolenie z siebie.
Obok obniżonego nastroju wystarczy wystąpienie co najmniej dwóch innych objawów, aby można było rozpoznać dystymię.
Osoby z dystymią często są pochmurne, nieaktywne i wycofane, zmartwione i krytycznie nastawione (w tym do siebie). Towarzyszy im niekiedy przewlekły niepokój. Pojawiają się czasem, charakterystyczne dla depresji, wahania samopoczucia w ciągu doby (z poprawą wieczorem). Objawy dystymii powodują trudności w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub na innej ważnej płaszczyźnie, a także wywołują znaczne cierpienie.
Objawy dystymii u dzieci
Jeśli chodzi o objawy dystymii u dzieci, to zamiast przygnębienia i smutku może występować drażliwość. Wymagany czas trwania, aby rozpoznać dystymię, wynosi nie 2 lata, a 1 rok. Pozostałe objawy są takie same jak u dorosłych i również muszą utrzymywać się przez większość czasu.
Kogo dotyka dystymia? Przyczyny zaburzenia
Dystymia dotyczy 2-3 razy częściej kobiet niż mężczyzn. Szacuje się, że dotkniętych nią jest 6% populacji. Może pojawić się w różnym wieku. O wczesnym początku mówimy, gdy wystąpi do 21. roku życia; po tym czasie mamy do czynienia z dystymią o późnym początku. Ryzyko wystąpienia dystymii zwiększa się, jeżeli w rodzinie występują zaburzenia nastroju.
Do rozwoju dystymii mogą przyczynić się takie stresogenne zdarzenia jak:
- śmierć bliskiej osoby (rodzica, dziecka, brata, siostry),
- rozwód lub poważna choroba w rodzinie,
- wykorzystywanie lub zaniedbanie,
- radzenie sobie z przewlekłą ciężką chorobą,
- długotrwałe trudności w szkole lub w pracy.
Wśród predyktorów nastroju depresyjnego wymienia się także: konstelację cech osobowościowych (tj. trudności w kontakcie, unikanie, lękliwość, zależność), strata matki w dzieciństwie, niski status społeczny i materialny oraz obarczenie licznymi obowiązkami.
Test na dystymię
Dystymię rozpoznaje wykwalifikowana osoba, najczęściej psycholog lub psychoterapeuta, który przeprowadza wywiad z pacjentem i na podstawie kryteriów DSM-5 (lub ICD-10) stawia diagnozę. Nie ma jednego najlepszego testu na dystymię, ale w internecie można znaleźć nieformalne psychotesty. Czasami stosuje się test Becka, inaczej skalę depresji, który można wykonać samodzielnie.
Leczenie dystymii. Jak sobie radzić samemu?
Najlepszą metodą leczenia dystymii jest połączenie psychoterapii i leczenia farmakologicznego. Główne metody leczenia dystymii to:
- Psychoterapia. Zlikwidowanie błędnych schematów dotyczących myślenia i zachowań może złagodzić zaburzenia nastroju. Terapia będzie skuteczna, kiedy uda się przekształcić negatywny sposób myślenia w bardziej korzystny. Podczas leczenia można uporządkować wiele spraw w swoim życiu oraz lepiej poznać własne słabości i mocne strony, a dzięki temu poprawić samopoczucie.
- Leczenie farmakologiczne. W przypadku dystymii stosuje się różne leki przeciwdepresyjne (np. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). Przede wszystkim trzeba pamiętać o tym, że efekty ich działania odczuwalne są dopiero po 2-4 tygodniach przyjmowania lub później. Leki przepisuje psychiatra.
Jeśli cierpisz na dystymię, możesz też samodzielnie podjąć kilka działań, które sprawią, że poczujesz się lepiej:
- Odpuść sobie część obowiązków oraz zbyt wysoko postawione wymagania, które mogą cię przytłaczać. Zdrowie jest najważniejsze. Stawiaj sobie realistyczne cele.
- Porozmawiaj z kimś bliskim o swoich problemach. Przebywaj z ludźmi, nawet gdy masz ochotę schować się w kąt. Podzielenie się swoim ciężarem i życzliwa rozmowa często działają lecząco.
- Znajdź rzeczy, które sprawiają, że czujesz się lepiej, i rób je. To może być czytanie książki, wizyta w teatrze czy kinie czy zajęcia z medytacji.
- Ćwicz regularnie. Aktywność fizyczna ma udowodnioną skuteczność w redukowaniu stresu i poprawianiu nastroju.
- Przeznacz 7-8 godzin na codzienny sen. Zadbaj o właściwe warunki w sypialni, które sprzyjają odpoczynkowi.
- Skorzystaj ze sprawdzonych metod na redukcję stresu. Polecane są m.in. ćwiczenia oddechowe oraz ćwiczenia relaksacyjne.
- Nie oczekuj cudów i nagłego ustąpienia wszystkich objawów. Zmiany mogą wymagać czasu. Nie poddawaj się, nawet gdy przyjdą trudniejsze momenty.
- Dbaj o zdrową dietę. Niedobory składników odżywczych, jakie może pogłębić uboga dieta, np. bazująca na wysokoprzetworzonych produktach i niezdrowych przekąskach, wpływa na działanie całego organizmu, w tym układu nerwowego, a więc również na nastrój.
- Unikaj alkoholu i narkotyków, ponieważ działają one depresyjnie.
- Jeśli twój stan się pogorszy, skorzystaj z pomocy przeszkolonych osób. Tutaj znajdziesz listę miejsc i telefonów: Gdzie szukać pomocy przy depresji?.
Chorzy na dystymię nierzadko przez długi czas pozostają sami ze swoim problemem, a choroba rozpoznawana jest dopiero po latach albo wcale. Jeśli dystymia pojawia się wcześnie w życiu danej osoby, jest traktowana jako normalny stan emocjonalny, co utrudnia podjęcie kroków w celu jej przezwyciężenia.
Czy dystymię da się wyleczyć?
Skorzystanie z pomocy specjalisty może złagodzić objawy i skrócić czas trwania dystymii. U wielu osób udaje się całkowicie zlikwidować symptomy tego zaburzenia. Jeżeli żadne działania ku poprawie nie będą podjęte, to najprawdopodobniej dystymia będzie się utrzymywać i obniżać jakość życia. Zagrożenie rozwinięcia się poważnego epizodu depresji będzie również większe.
Dystymia a depresja
Dystymia, jak już zostało wspomniane, jest łagodniejszą, lecz bardziej przewlekłą formą depresji. Obecność dystymii powoduje wzrost ryzyka zachorowania na „dużą” depresję – około 10% chorych rozwinie ją w ciągu życia. Nakładanie się epizodów depresji na przewlekłe zaburzenia nastroju związane z dystymią bywa określane jako „podwójna depresja”.
Pojawianie się zaostrzeń oraz brak pomocy psychiatrycznej może ostatecznie prowadzić do prób samobójczych i samobójstwa, dlatego tak ważne jest rozpoznawanie dystymii i jej jak najwcześniejsze wielotorowe leczenie.
Dystymia a cyklotymia
Dystymia i cyklotymia to dwa różne zaburzenia psychiczne, chociaż w obu przypadkach pojawiają się łagodne objawy depresyjne. Cyklotymia jest lżejszą formą zaburzenia efektywnego dwubiegunowego, w której występują naprzemienne okresy łagodnych objawów depresji i hipomanii (pobudzenia). Inaczej niż w przypadku cyklotymii w dystymii rozpoznaje się długotrwałe stałe obniżenie nastroju. Objawy trwają przez większość czasu, zaś u osób z cyklotymią mają charakter zmienny i okresowy.
Czy można zapobiec rozwojowi dystymii?
Chociaż nie jest możliwe całkowite zapobiegnięcie rozwojowi dystymii (wpływ na nią mają m.in. czynniki biologiczne i genetyczne), to można skutecznie zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia. Im wcześniej skorzystamy z pomocy specjalisty, zrozumiemy siebie, nauczymy się radzenia sobie ze stresem, a także zwiększymy swoją odporność psychiczną, tym bardziej prawdopodobne, że uda nam się uniknąć przewlekłej depresji. Do profilaktyki tego zaburzenia zalicza się również unikanie picia alkoholu i stosowania szkodliwych używek.
Czytaj także:
Oczy przy depresji wyglądają inaczej. Choroba wpływa też na sylwetkę, mimikę i sposób mowy
Ból w depresji - kiedy mija, co może boleć przy tej chorobie? Leczenie bólu w depresji
Pozytywne skutki depresji. Jakie są zalety tej choroby?
Leczenie depresji na NFZ. Gdzie otrzymasz bezpłatną pomoc?
Depresja endogenna – gdy przyczyną są zmiany w organizmie
Depresja lękowa – objawy i leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
