Paciorkowiec – co to jest, choroby, badania, leczenie

Spis treści:

1. Paciorkowiec - co to jest?
2. Paciorkowiec - choroby
3. Badania w kierunku paciorkowca
4. Leczenie infekcji paciorkowcowych
5. Szczepionka na paciorkowce

Paciorkowiec - co to jest?

Paciorkowce (łac. Streptococcus) to Gram-dodatnie bakterie należące do ziarenkowców. Występują w parach lub łańcuchach przypominających sznur koralików. Stąd ich nazwa.

Niektóre paciorkowce zamieszkują naturalną florę bakteryjną człowieka (np. układu pokarmowego lub oddechowego). Część bakterii nie ma wpływu na zdrowie człowieka i nie wywołuje u niego chorób, inne mogą prowadzić do wielu poważnych dolegliwości.

Paciorkowce są bardzo złożoną grupą drobnoustrojów. Streptococcus to ponad sto gatunków i podgatunków. Z punktu widzenia medycznego najważniejsze grupy, które mogą wywołać choroby wśród ludzi, to:

• paciorkowce alfa-hemolityczne – np. S. pneumoniae (inaczej pneumokoki) i S. viridan,
• paciorkowce beta-hemolityczne z grupy A i B (paciorkowce grupy A i paciorkowce grupy B) – paciorkowce grupy A (GAS) to bakterie S. pyogenes, zaś do paciorkowców grupy B (GBS) należą: np. S. agalactiae, S. parasanguinis.

Niegdyś w klasyfikacji uwzględniano paciorkowce grupy D, które aktualnie tworzą oddzielny rodzaj bakterii – enterokoki (Enterecoccus). Także mogą być chorobotwórcze dla ludzi.

Paciorkowce grupy C, G czy H powodują infekcje zwłaszcza u zwierząt, rzadziej lub w ogóle wśród ludzi.

Paciorkowce mogą rozprzestrzeniać się na różne sposoby, drogą kropelkową lub przez kontakt z wydzielinami chorego, a także drogą wertykalną, czyli z ciężarnej na płód.

Paciorkowiec - choroby

Paciorkowce, które najczęściej powodują choroby u ludzi, to paciorkowce ropotwórcze grupy A, w skrócie: GAS. A dokładniej szczepy S. pyogenes, wywołujący anginę. Część osób dorosłych i dzieci posiada w swojej mikroflorze układu oddechowego te bakterie, jednocześnie nie powodują one objawów choroby.

Paciorkowiec, oprócz anginy, może wywoływać:

• zapalenie ucha środkowego,
• ropień okołomigdałkowy,
• zapalenie oskrzeli,
• zapalenie zatok,
• zapalenie węzłów chłonnych,
• bakteriemię (zakażenie bakteriami krwi),
• zapalenie wsierdzia,
• zapalenie płuc (najczęstszą przyczyną bakteryjnego zapalenia płuc są pneumokoki),
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• septyczne zapalanie stawów,
• ropne zapalenie tkanki łącznej,
• różę,
• zapalenie pęcherza moczowego,
• martwicze zapalenie powięzi,
• zespół wstrząsu toksycznego (STSS),
• sepsę,
• rumień guzowaty,
• gorączkę reumatyczną, kłębuszkowe zapalenie nerek (w konsekwencji przebytej infekcji),
• odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• próchnicę,
• zakażenia ran.

Paciorkowiec może wywołać poważne infekcje u noworodków. Zwłaszcza groźny jest tzw. paciorkowiec bezmleczności S. agalactiae (GBS), zasiedlający naturalnie pochwę niektórych kobiet (u ok. 18% ciężarnych). Dlatego przed narodzinami rutynowo wykonuje się badanie wymazu z pochwy w kierunku paciorkowca, aby wykluczyć możliwość zarażenia dziecka w czasie porodu. Infekcja u dziecka początkowo powoduje zapalenie płuc, następnie może rozwinąć się zapalenie opon mózgowych oraz sepsa.

Badania w kierunku paciorkowca

W diagnostyce w kierunku paciorkowca zastosowanie mają przede wszystkim posiew i wzrost bakterii na podłożu hodowlanym. Taka metoda umożliwia nie tylko określenie, z czym mamy do czynienia, ale również pozwala później ocenić wrażliwość bakterii na antybiotyk. Wynik takiego testu nosi nazwę antybiogramu. Minusem tego badania jest długi czas oczekiwania, nawet kilka dni.

W diagnostyce chorób wywołanych przez paciorkowca stosuje się również szybkie testy immunologiczne na podstawie wymazu z gardła oraz badanie krwi w kierunku przeciwciał. Mają jednak one różne ograniczenia.

Leczenie zakażeń paciorkowcami

Leczenie chorób spowodowanych paciorkowcem wymaga podania antybiotyku. W zależności od grupy bakterii, stosuje się różne leki. Przeważnie na infekcję paciorkowcową podaje się penicylinę lub cefalosporyny. W rzadszych przypadkach, kiedy bakterie są odporne na wymienione antybiotyki beta-laktamowe, stosuje się np. makrolidy albo chinolony.

W przypadku infekcji gardła zalecane są również leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen) oraz lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy (np. paracetamol).

Szczepionka na paciorkowce

W ramach Programu Szczepień Ochronnych w Polsce stosuje się obowiązkowo i bezpłatnie u dzieci szczepienie przeciwko pneumokokom. Jest to także szczepienie zalecane dla innych grup wiekowych.

Dostępne są również szczepionki nieswoiste doustne lub donosowe, w których skład wchodzi zestaw zabitych bakterii, w tym niektórych szczepów paciorkowców. Zadaniem tych preparatów jest pobudzenie układu odpornościowego w przypadku nawracających lub przewlekłych infekcji.

Więcej na podobny temat:
Bakterie i grzyby w jamie ustnej – jakie mikroorganizmy mamy w ustach?
Angina, choroba gardła i migdałków - objawy, leczenie, powikłania
Zapalenie gardła – objawy, przyczyny, leczenie
Zakażenie bakteryjne, zakażenie wirusowe - przyczyny, objawy, leczenie
Jak odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej?
Bakteryjne zakażenie pochwy (BV)