Spis treści:
- Dlaczego stopy chorują?
- Grzybica stóp
- Haluksy
- Sucha skóra
- Odciski i modzele
- Brodawki
- Palce młotkowate
- Ostroga piętowa
- Dna moczanowa
- Płaskostopie
- Neuropatia cukrzycowa
- Jak dbać o stopy?
Dlaczego stopy chorują?
Stopy są częścią ciała szczególnie narażoną na problemy zdrowotne. Są pierwszym miejscem naszego kontaktu z podłożem podczas chodzenia czy biegania. To na nich przez cały dzień opiera się ciężar ciała. Odpowiadają też za utrzymanie równowagi. Niefortunne stąpnięcie, zeskok czy po prostu przeciążenie stóp długą lub trudną wędrówką szybko mogą skończyć się poważnym urazem.
Takie zagrożenie stwarza też noszenie źle dobranego obuwia, co niestety zdarza się nam bardzo często. Buty za duże, za ciasne, na wysokim obcasie lub niedostosowane do warunków szkodzą stopom.
Stopy są bardziej niż inne części ciała narażone na otarcia, rany i pęcherze, ponieważ są w ciągłym ruchu, skóra na nich często jest przesuszona, ale też wilgotna. Mokre i ciepłe środowisko stóp jest przy okazji idealnym podłożem dla rozwoju grzybów. Na stopach można zaobserwować też objawy chorób, które dotykają całego organizmu.
Grzybica stóp
Jeśli myślimy o chorobach stóp, to grzybica jest tą, która najszybciej przychodzi nam do głowy. Grzybica stóp to częste schorzenie, które wywołują dermatofity - grzyby zasiedlają zrogowaciałe i martwe warstwy skóry. Ich rozwojowi sprzyjają ciepło, wilgoć i uszkodzenia naskórka.
Objawy grzybicy stóp:
- zaczerwienienie skóry między palcami,
- grudki, pęcherzyki na bocznych powierzchniach palców (najlepiej widoczne od spodu stopy; na ogół największe zmiany w 3. i 4. przestrzeni międzypalcowej),
- zlewające się pęcherze z czasem zasychają i łuszczą się, tworząc większe powierzchnie ze złuszczającą się dookoła skórą,
- skóra objęta grzybicą może piec lub swędzieć.
fot. Grzybica stóp /Adobe Stock, Atharia
Leczenie grzybicy stóp należy zacząć jak najwcześniej, ponieważ zaawansowana choroba może być trudna do wyleczenia. Miejscowo stosuje się leki przeciwgrzybicze: rano w formie pudru, a na noc - kremu (np. terbinafina). W opornych przypadkach grzybicy stóp podaje się leki przeciwgrzybicze doustnie, np. terbinafina, itrakonazol, flukonazol.
Grzybica stóp jest chorobą bardzo zakaźną, dlatego ważne jest jej zapobieganie:
- dokładne osuszanie stóp po kąpieli,
- używanie zasypek do stóp, które zapobiegają utrzymywaniu wilgoci,
- dbanie o higienę,
- codzienna zmiana skarpetek,
- noszenie skarpetek w 100% bawełnianych, ponieważ tkaniny elastyczne zwiększają wilgotność stóp,
- dokładne czyszczenie i odkażanie miejsc i przedmiotów utrzymujących wilgoć: ręczników, wanien, kabin prysznicowych,
- unikanie korzystania z basenów i sauny o wątpliwym poziomie higieny,
- wymiana butów i skarpetek w przypadku wystąpienia grzybicy, żeby zapobiec nawrotowi choroby, lub ich dezynfekcja.
Przeczytaj też: Grzybica paznokci - jak rozpoznać i leczyć?
Haluksy
Haluksy, inaczej paluch koślawy, to zwyrodnienie stawu śródstopno-paliczkowego. Charakteryzuje się bocznym odchyleniem palucha z towarzyszącym przyśrodkowym przemieszczeniem pierwszej kości śródstopia. Najbardziej dokuczliwym objawem jest jednak ból, którego źródłem jest stan zapalny w obrębie zdeformowanego stawu. Uważa się, że haluksy ma od 2 do 4 % populacji.
fot. Haluksy /Adobe Stock, Hydee
W ok. 80% deformacja występuje obustronnie (nie oznacza to, że jednoczasowo) i początkowo jest niebolesna. Z czasem może się stać przyczyną dolegliwości związanych z rozwojem miejscowego stanu zapalnego, który objawia się zaczerwienieniem, zwiększonym uciepleniem, pieczeniem, okresowo obrzmieniem i bólem na wysokości stawu śródstopno-paliczkowego palucha
– mówi dr Błażej Rusin z Halluxmed Klinika Jackowiak.
Haluksy mogą być dziedziczne. Dodatkowo na ich powstawanie ma wpływ noszenie butów o wąskich noskach i na wysokim obcasie. Powoduje to przeciążenie przedniej części stopy, obniżenie łuku poprzecznego, a w rezultacie poszerzenie przodostopia. Tej chorobie stóp sprzyjają też otyłość i długotrwałe stanie.
Leczenie haluksów może obejmować dobór odpowiedniego obuwia, stosowanie wkładek i aparatów korygujących. Czasami konieczny jest zabieg operacyjny, który pozwala na całkowite pozbycie się zmian. Przeczytaj więcej: jak leczyć haluksy?
Sucha skóra stóp
Częstym problemem zdrowotnym stóp jest przesuszenie i rogowacenie skóry. Skóra stóp jest 3-4 razy grubsza niż skóra w innych miejscach ciała, potrzebuje zatem większej dawki nawilżenia. Poza tym wskutek tarcia, na które narażone są stopy, naskórek rozrasta się szybciej. W rezultacie może dojść do nadmiernego rogowacenia.
Podstawą leczenia przesuszenia skóry stóp jest higiena i pielęgnacja. Używaj łagodnego mydła w małych ilościach i kremu nawilżającego lub balsamu na stopy każdego dnia. Można też dodawać olejki do kąpieli, ponieważ sprawią one, że stopy będą lepiej nawilżone.
Odciski i modzele
Odciski są częstym problemem w obrębie stóp, związanym z tzw. hiperkeratozą, czyli nadmiernym rogowaceniem naskórka, wywołanym powtarzającym się tarciem i naciskiem. Odciski to ograniczone zrogowaciałe zmiany z niewielkim rdzeniem lub rogowym korzeniem. Modzele są nieco inne - mają większą średnice i nie mają rdzenia.
W ramach leczenia odcisków i modzeli stosuje się:
- maści lub płyny na odciski (dostępne w aptekach),
- plastry na odciski,
- roztwory do moczenia stóp, zmiękczające naskórek (z mocznikiem, solą, kwasami AHA, BHA),
- preparaty zapobiegające poceniu się stóp,
- wygodne, miękkie i oddychające obuwie,
- wyeliminowanie czynnika powodującego odcisk.
Zaawansowane zmiany są usuwane operacyjnie przez lekarza.
Pomocne mogą być "babcine" sposoby na odciski, takie jak okłady z tłuszczu, maść nagietkowa, olejek rycynowy albo okłady z chleba.
Uważaj: Odciski i modzele mogą być niebezpieczne, zwłaszcza jeśli masz cukrzycę lub problemy z krążeniem.
Brodawki
Brodawki (kurzajki) to nierówne grudkowate narośla skórne wywołane przez wirusy. Czasami bywają bolesne i, nieleczone, mogą się rozprzestrzeniać. Lekarz może zastosować środki farmakologiczne, wypalanie lub zamrożenie brodawek.
fot. Kurzajki na stopach /Adobe Stock, meryll
Palce młotkowate
Palcami młotkowatymi nazywa się deformację palców, w przypadku której palce są zakrzywione w dół, przypominając małe młoteczki. Ten problem w obrębie stóp pojawia się zazwyczaj u osób noszących buty o niewłaściwym rozmiarze. Zbyt ciasne lub za krótkie buty powodują ucisk paliczka.
Tworzeniu się schorzenia sprzyja także rozwój haluksów, które wpływają na złe ułożenie palców. Duży palec przesuwa się w miejsce palca sąsiadującego, tym samym zmuszając go do wygięcia. Oprócz widocznych deformacji, objawem towarzyszącym palcom młotkowatym jest ból podczas chodzenia lub rozciągania stopy.
fot. Palce młotkowate /Adobe Stock, Josu Ozkaritz
Palce młotkowate najczęściej występują u osób, które niewłaściwie stawiają stopę na podłożu, przenosząc ciężar ciała na przednią część stopy. Niekiedy przyczyną schorzenia są wady anatomiczne oraz urazy neurologiczne, np. udar mózgu. Znacznie częściej pojawiają się u osób z nadwagą. Schorzeniu towarzyszą stany zapalne stawów i odciski.
Palce młotkowate są leczone operacyjnie. Objawy mogą łagodzić odpowiednio dopasowane buty, specjalne wkładki prostujące lub aparaty/nakładki na palce.
Wrastające paznokcie
Do stanów chorobowych stóp można też zaliczyć wrastające paznokcie. Proces chorobowy zaczyna się w bruździe znajdującej się między brzegiem paznokcia a skórą po obu stronach paznokcia (tzw. wał paznokcia). Normalnie znajduje się tam wolna przestrzeń stanowiąca ochronę macierzy przed uszkodzeniem.
Przerost wału paznokcia lub zniekształcenie palca (na skutek np. grzybicy) powoduje zmniejszenie opisanej przestrzeni, co prowadzi do pogrubienia zaczerwienienia i bolesności wału paznokcia.
Przy wrośniętym paznokciu może pojawiać się wyciek wydzieliny, a przerośnięta boczna część skóry może pokryć znaczną część paznokcia. Wrośnięty paznokieć może spowodować bolesne zakażenie.
Leczenie w łagodnych przypadkach polega na opatrunkach ze środków odkażających. Miejsce wrośnięcia można też smarować maścią z antybiotykiem. Bardzo ważne jest, żeby paznokcie przycinać na prosto, a nie na okrągło. W cięższych przypadkach wykonuje się częściowe usuniecie płytki paznokcia i wału paznokcia.
Ostroga piętowa
Jest to choroba stóp polegająca na zwyrodnieniu okolicy guza kości pięty, które objawia się powstaniem w tym miejscu narośli kostnej. Chory skarży się na ból pięty (jest to też często pierwszy objaw, który daje o sobie znać po przeciążeniu stopy, a z czasem również w trakcie spoczynku). Ostrodze piętowej towarzyszy stan zapalny rozcięgna podeszwowego.
fot. Ostroga piętowa /Adobe Stock, Анна Богатырева
Przyczyną powstania bolesnej ostrogi piętowej jest stałe drażnienie kości piętowej. Chorobie sprzyjają:
- długotrwała praca stojąca,
- obuwie na wysokim obcasie,
- koślawienie stopy,
- otyłość,
- intensywna aktywność obciążająca stopy,
- podeszły wiek.
Nie jest łatwo wyleczyć ostrogę piętową. W terapii stosuje się:
- specjalne wkładki ortopedyczne,
- masaże,
- ultradźwięki,
- leczenie przeciwzapalne (miejscowo),
- leczenie chirurgiczne (gdy rehabilitacja i leki nie dają wystarczających rezultatów).
Oczywiście należy też wyeliminować czynnik sprzyjający powstawaniu ostrogi, nosić wygodne obuwie, zachowywać prawidłowe ułożenie stopy oraz unikać jej przeciążania.
Dna moczanowa
Dna moczanowa to choroba objawiająca się silnym bólem w okolicy palucha stopy (ale niekiedy też innych stawów). Do tego dochodzi obrzęk, zaczerwienienie stawu, oraz trudność w poruszaniu nim. Chory może mieć gorączkę, dreszcze i źle się czuć. Są to tzw. napady dny, które mogą ustąpić w ciągu kilku dni. Nieleczona choroba prowadzi jednak do zajęcia kolejnych stawów i nasilenia dolegliwości.
Przyczyną dny moczanowej jest odkładanie się w stawach i innych tkankach złogów kwasu moczowego. Sprzyjają jej niektóre choroby oraz predyspozycje genetyczne. W leczeniu dny moczanowej stosuje się m.in. kolchicynę, glikokortykosteroidy oraz leki moczopędne. W fazie przewlekłej choroby wskazane jest przestrzeganie specjalnej diety - diety ubogopurynowej. Ważne jest jak najwcześniejsze leczenie choroby.
Płaskostopie
W temacie chorób stóp nie można pominąć płaskostopia. Jest to zniekształcenie polegające na nieprawidłowym obniżeniu się sklepień stóp. Łuk obecny naturalnie po wewnętrznej stronie ulega spłaszczeniu. W rezultacie stopa niemal w całości przylega do podłoża.
fot. Płaskostopie /Adobe Stock, Надежда Урюпина
Leczenie płaskostopia przebiega wielotorowo. Na ogół polega na różnorodnych ćwiczeniach stóp. Najbardziej popularne jest chodzenie boso po nierównych powierzchniach. Poza tym stosuje się wkładki ortopedyczne oraz odpowiednie obuwie. Rzadziej zalecana jest operacja.
Leczenie płaskostopia jest ważne, ponieważ odpowiednie ułożenie stóp warunkuje postawę całego ciała. Częstą konsekwencją płaskostopia jest np. koślawość kolan.
Neuropatia cukrzycowa
Na choroby stóp szczególnie narażone są osoby chore na cukrzycę. Wynika to z rozwoju u tych pacjentów neuropatii cukrzycowej, czyli uszkodzenia nerwów spowodowanego wysokim poziomem cukru we krwi, oraz zaburzeń krążenia.
W rezultacie dochodzi do braku czucia i utraty wrażliwości skóry, otarć i trudno gojących się, wrzodziejących ran. Powstają opuchlizny, deformacje, może dojść nawet do martwicy. Zespół objawów chorobowych w obrębie stóp u chorych na cukrzycę jest określany jako stopa cukrzycowa. Szacuje się, że cierpi z jej powodu nawet 10% diabetyków.
fot. Rana stopy przy cukrzycy (stopa cukrzycowa) /Adobe Stock, JC_STOCKER
Podstawowe znaczenie w leczeniu neuropatii i stopy cukrzycowej ma unormowanie poziomu glukozy. Poza tym ważna jest profilaktyka i właściwa pielęgnacja stóp: odciążanie ich, ochrona przed urazami i otarciami, wysoką i niską temperaturą, noszenie bezuciskowych skarpet, miękkiego obuwia, itp.
Jak dbać o stopy?
Możesz w tym zakresie zrobić naprawdę dużo. Dzięki temu zapobiegniesz wielu chorobom stóp i unikniesz żmudnego leczenia. Oto kilka zasad, jak dbać o stopy:
- codziennie myj stopy wodą z łagodnym mydłem, najlepiej nawilżającym,
- dokładnie osuszaj stopy po kontakcie z wodą,
- codziennie nakładaj krem nawilżający na stopy,
- usuwaj zrogowaciały naskórek przeznaczonymi do tego preparatami i przyrządami,
- dezynfekuj przyrządy do pielęgnacji stóp przed każdym użyciem,
- obcinaj paznokcie u stóp na prosto,
- jeśli masz cukrzycę, codziennie oceniaj stopy pod kątem ewentualnych otarć lub innych zmian,
- jeśli masz cukrzycę, skonsultuj się z lekarzem, gdy zauważysz jakieś nieprawidłowości na swoich stopach, szczególnie rany, skaleczenia,
- wybieraj dobre buty - wygodne, nieocierające, oddychające, w których możesz swobodnie chodzić,
- wybieraj obuwie dopasowane do warunków: do biegania buty o dobrej amortyzacji, na trudne wyprawy osłaniające stopę i stabilizujące kostkę itd.
- skarpetki i rajstopy powinny być w 100% z bawełny; unikaj sztucznych tkanin, które powodują, że stopa bardziej się poci,
- zużyte kapcie domowe, w których stopa dziwnie się układa, nie nadają się do chodzenia, wymieniaj je regularnie,
- w razie chorób stóp skontaktuj się z lekarzem, gdyż może być konieczne specjalistyczne leczenie.
Dzięki właściwej pielęgnacji i kontroli zapobiegniesz większości chorób stóp.
Czytaj także:
Ból pod stopami. Pierwsze objawy metatarsalgii
Masz ciągle zimne stopy? Sprawdź, co może być przyczyną
Puchnięcie nóg - objawy i przyczyny, sposoby na obrzęki nóg
Skręcona kostka - jak wygląda, pierwsza pomoc, leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
