Spis treści:
- Czym jest krztusiec i jakie powoduje objawy?
- Leki na krztusiec
- Domowe sposoby na krztusiec
- Co pomaga na kaszel krztuścowy?
- Szczepienie przeciwko krztuścowi chroni przed ciężkimi objawami
Czym jest krztusiec i jakie powoduje objawy?
Krztusiec, inaczej koklusz, to bardzo zakaźna choroba występująca głównie u dzieci, której charakterystycznym objawem są silne, męczące napady kaszlu (wielokrotne w ciągu dnia). Krztusiec wywołują pałeczki Bordetella pertussis, które rozprzestrzeniają się drogą kropelkową przy bliskim kontakcie z chorym. Ciężkim przebiegiem zagrożone są zwłaszcza dzieci.
Okres wylęgania choroby wynosi 3-14 dni (zwykle ok. 7 dni). Krztusiec trwa zwykle od 6 do 8 tygodni i dzieli się na 3 etapy:
- etap nieżytowy (1-2 tygodnie): stan podgorączkowy pokasływanie katar kichanie ból gardła pogorszenie samopoczucia
- etap napadowy (1-6 tygodni): pojawia się napadowy kaszel połączony z charakterystycznym dźwiękiem przypominającym pianie koguta; w ciągu doby występuje nawet kilkanaście napadów takiego kaszlu, które kończą się nierzadko wymiotami; kaszel jest na tyle męczący, że powoduje duże zmęczenie,
- etap zdrowienia (2-12 tygodni): kaszel ustępuje, napady są coraz rzadsze.
Napady kaszlu to najbardziej uciążliwa dolegliwość przy krztuścu. Mogą mu towarzyszyć duszność, zasinienie ust, może powodować wybroczyny na skórze oraz wymioty. Według artykułu w piśmie Infection kaszel u dorosłych trwa średnio 54 dni. Jak można go złagodzić?
Czytaj: Krztusiec u dorosłych
Leki na krztusiec
Najlepszym sposobem na krztusiec jest wcześnie wdrożona antybiotykoterapia. Lekiem pierwszego wyboru jest erytromycyna stosowana przez 14 dni. Jest to lek z grupy makrolidów. Inne antybiotyki, które podaje się u chorych na krztusiec, to klarytromycyna lub azytromycyna. U osób nietolerujących makrolidów lub uczulonych na nie stosuje się kotrimoksazol przez 14 dni. Lekarz dobiera dawkę leku i rodzaj odpowiednio do wieku i stanu zdrowia chorego.
Co istotne, antybiotykoterapia powinna być wdrożona we wczesnej fazie infekcji, ponieważ wtedy jest szansa na złagodzenie objawów. Gdy leczenie rozpocznie się w trakcie etapu napadowego, nie skraca wtedy czasu utrzymywania się kaszlu. Wpływa jednak na skrócenie czasu zakaźności (ta znika po 5 dniach skutecznej antybiotykoterapii).
Podczas całej kuracji chory powinien odpoczywać w domu. W przypadku niemowląt zawsze konieczna jest hospitalizacja. Szacuje się, że około 30% osób wymaga pobytu w szpitalu. W ciężkich przypadkach wdrażane jest leczenie tlenem, a nawet za pomocą respiratora.
Leki przeciwkaszlowe - czy działają w przypadku krztuśca?
Czasami lekarze przepisują leki przeciwkaszlowe osobom chorym na krztusiec. Mogą być one pomocne w łagodzeniu kaszlu, jednak w wielu przypadkach są nieskuteczne. Na ból wywołany napadami kaszlu może pomóc paracetamol. W ramach terapii podaje się też leki przeciwwymiotne i uspokajające.
Domowe sposoby na krztusiec
Chociaż trudno jest zmniejszyć objawy krztuśca, jak silne napady kaszlu, to niektóre domowe działania mogą przynieść niewielką poprawę, albo chociaż zapobiegać nasileniu kaszlu. W trakcie chorowania na krztusiec ważne są te elementy:
- Nawadnianie: to bardzo ważny element leczenia, ponieważ właściwe nawilżenie organizmu zapewnia lepsze funkcjonowanie błony śluzowej dróg oddechowych i rozrzedza zalegającą wydzielinę; z drugiej strony, jeżeli występują wymioty, chory może szybciej się odwodnić, więc należy uzupełniać płyny.
- Nawilżanie i oczyszczanie powietrza: Powietrze w miejscu, w którym przebywa chory na krztusiec, nie powinno być suche ani zanieczyszczone substancjami drażniącymi jak dym tytoniowy.
- Ziołowe ciepłe napary: Napary z tymianku, lipy, prawoślazu lub szałwii mogą działać łagodząco na kaszel przy krztuścu. Wystarczy łyżeczkę suszonych ziół zalać wrzątkiem, parzyć przez 10 minut, a następnie pić po przestudzeniu 2-3 razy dziennie. W przypadku zastosowania u dzieci należy wcześniej skonsultować się z lekarzem.
- Inhalacje soli fizjologicznej: działają nawilżająco na błony śluzowe dróg oddechowych, dzięki czemu mogą zmniejszyć podrażnienie i napady kaszlu. Więcej: inhalacja z soli fizjologicznej oraz inhalacje na kaszle.
- Odpoczynek: jest ważny w trakcie choroby, bo organizm potrzebuje energii na walkę z infekcją; należy unikać wysiłku fizycznego, może on pogorszyć duszność i kaszel.
- Pozycje ułatwiające oddychanie: napady kaszlu u niektórych osób zmniejsza spanie w pozycji półleżącej.
- Lekkostrawna dieta: przy krztuścu nie należy się przejadać, gdyż łatwo o wymioty z powodu napadów kaszlu; posiłki powinny być niewielkie i należy je spożywać co około 3 h poza tym mają dostarczać niezbędne składniki odżywcze; nie wolno jeść tłustych, ciężkostrawnych, pikantnych potraw.
W przypadku dzieci krztusiec może być niebezpieczny i często jest przyczyną hospitalizacji, dlatego należy czujnie obserwować stan chorego malca i reagować, gdy cokolwiek nas zaniepokoi. Trudności w oddychaniu zawsze powinny skłonić do pilnej konsultacji medycznej. By zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji, zalecane jest unikanie kontaktu chorego z małymi dziećmi oraz osobami z obniżoną odpornością.
Co pomaga na kaszel krztuścowy?
Leki przeciwkaszlowe na ogół nie są skuteczne w fazie napadowej krztuśca. Pozostaje więc unikać czynników, które mogą podrażniać drogi oddechowe (np. dym tytoniowy, suche, zanieczyszczone powietrze), picie płynów, nawilżanie powietrza i stosowanie inhalacji. W trakcie pobytu w szpitalu chory otrzymuje kroplówkę, a niekiedy również tlen.
Kaszel krztuścowy jest wywołany działaniem toksyny produkowanej przez bakterie. Powoduje ona uszkodzenie nabłonka dróg oddechowych, przez co wydzielina staje się gęsta i lepka, a organizm broni się silnym odruchem kaszlowym.
Szczepienie przeciwko krztuścowi chroni przed ciężkimi objawami
Szczepienie przeciwko krztuścowi jest najlepszą metodą ochrony przed ciężkim przebiegiem tej infekcji. Szczepionka na krztusiec jest podawana dzieciom bezpłatnie w ramach obowiązkowego programu szczepień ochronnych w postaci szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP):
- w 3-dawkowym schemacie niemowlętom w wieku 2, 4 i 5-6 miesiąca życia,
- dawka uzupełniająca: 16-18 m. ż.,
- dwie dawki przypominające: 6 r. ż. i 14 r. ż.
Przyjmuje się, że odporność poszczepienna trwa około 10-12 lat, dlatego konieczne są dawki przypominające, aby ją utrzymać.
Szczepienie przeciwko krztuścowi może być też zalecane. Skierowane jest głównie do osób dorosłych pracujących z noworodkami i niemowlętami.
Źródła:
Decker MD, Edwards KM. Pertussis (Whooping Cough). J Infect Dis. 2021 Sep 30;224(12 Suppl 2):S310-S320. doi: 10.1093/infdis/jiaa469. PMID: 34590129; PMCID: PMC8482022,
Lauria AM, Zabbo CP. Pertussis. [Updated 2022 Oct 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519008/
Kilgore PE, Salim AM, Zervos MJ, Schmitt HJ. Pertussis: Microbiology, Disease, Treatment, and Prevention. Clin Microbiol Rev. 2016 Jul;29(3):449-86. doi: 10.1128/CMR.00083-15. PMID: 27029594; PMCID: PMC4861987,
Wang K, Bettiol S, Thompson MJ, Roberts NW, Perera R, Heneghan CJ, Harnden A. Symptomatic treatment of the cough in whooping cough. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Sep 22;2014(9):CD003257. doi: 10.1002/14651858.CD003257.pub5. PMID: 25243777; PMCID: PMC7154224.
Czytaj także:
Mokry kaszel u dziecka – przyczyny, domowe sposoby, leki
Kaszel u dziecka: kiedy powinien niepokoić, mokry, suchy, w nocy
Zapalenie krtani u dziecka: objawy, ile trwa i jak powinno się je leczyć
Suchy kaszel – co może być jego przyczyną i jak go leczyć
Skuteczne domowe sposoby na kaszel (suchy i mokry)
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
