Krztusiec powraca i coraz częściej chorymi są osoby dorosłe. Chociaż objawy krztuśca u dorosłych są łagodniejsze niż u dzieci, to nadal stanowią zagrożenie. Jak wynika z danych NIZP - PZH, liczba zachorowań znacznie wzrosła w ostatnim czasie. Wystarczy spojrzeć na statystyki. W całym 2023 roku zanotowano 927 przypadków, podczas gdy tylko w lipcu 2024 już ponad 3200 zachorowań.
Powodów jest kilka. To m.in. z zanikanie odporności poszczepiennej, odmowy szczepień, pojawienie się nowych szczepów bakterii, wysoka zaraźliwości oraz poprawa diagnostyki. Dzieci często są zarażane przez dorosłych, dlatego ważne jest, aby znać objawy krztuśca.
Spis treści:
- Krztusiec u dorosłych
- Objawy krztuśca u dorosłych
- Kaszel przy krztuścu u dorosłych
- Wczesne objawy krztuśca u dorosłych
- Ile trwają objawy krztuśca u dorosłych?
- Komu najbardziej zagraża krztusiec?
- Szczepienie przeciwko krztuścowi dla dorosłych
- Powikłania krztuśca u dorosłych
Krztusiec u dorosłych
Krztusiec, inaczej koklusz, jest chorobą zakaźną wywoływaną przez Gram-ujemną pałeczkę Bordetella pertussis wytwarzającą toksynę krztuścową. Jej charakterystycznym objawem jest napadowy, długotrwały kaszel. Światowa Organizacja Zdrowia odnotowuje co roku od 13 do 15 milionów zachorowań. W ostatnich latach zaobserwowano wzrost liczby przypadków krztuśca u dorosłych.
Każda osoba dorosła może zachorować na krztusiec. Chorują również osoby, które były poddane szczepieniu w przeszłości, ponieważ odporność poszczepienna zanika w ciągu 5-10 lat od przyjęcia preparatu. Dlatego zalecane są dawki przypominające co 10 lat. Zachorowanie w przeszłości również nie daje trwałej odporności i lekarze są zgodni co to tego, że można zachorować kilka razy w ciągu życia.
Krztusiec u dorosłych może przebiegać w kilku postaciach:
- przewlekłego kaszlu bez innych objawów,
- przewlekłego zapalenia górnych dróg oddechowych z łagodnym, kaszlem,
- zapalenia oskrzeli z uporczywym i męczącym kaszlem,
- zapalenia płuc (rzadko).
Źródłem zakażenia są osoby chore, również z bardzo łagodnymi objawami, a do transmisji bakterii dochodzi drogą kropelkową. Leczenie krztuśca u dorosłych polega na przyjmowaniu antybiotyków. Dlatego nie należy choroby leczyć samodzielnie w domu, tylko w razie przedłużającego się kaszlu, zgłosić się jak najszybciej do lekarza.
Objawy krztuśca u dorosłych
Objawy kokluszu mogą się różnić u poszczególnych osób. Na ogół krztusiec przebiega u dorosłych łagodnie. Możliwe objawy to:
- długotrwały, napadowy kaszel (zwykle trwa dłużej niż 3 tygodnie i może utrzymywać się nawet 3 miesiące),
- duszność,
- potliwość,
- wymioty (mogą wystąpić po napadach kaszlu),
- ból gardła,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- katar, kichanie,
- gorączka,
- ból głowy,
- ból zatok,
- chrypka,
- łzawienie oczu, ból oczu,
- sinienie ust i paznokci w trakcie napadów kaszlu.
Okres wylęgania choroby – czyli czas od kontaktu z chorym do wystąpienia pierwszych objawów – wynosi 5-21 dni (zwykle 7-14 dni). Choroba może przebiegać u dorosłych w różnych postaciach. Często jest skąpoobjawowa, przypomina przeziębienie lub grypę. Jednak sprawdza się zasada, że im kaszel trwa dłużej, tym większe prawdopodobieństwo, że jego przyczyną jest właśnie krztusiec.
Jaki jest kaszel przy krztuścu u dorosłych?
Głównym objawem krztuśca u dorosłych jest nietypowy kaszel. Jego główne cechy to:
- Przypomina pianie koguta.
- Nasila się w nocy.
- Nazywany jest też kaszlem studniowym, ze względu na długi czas trwania. Zazwyczaj kaszel trwa od 3 tygodni do nawet 3 miesięcy.
- Po kaszlu przy wdechu słuchać świst.
- Kaszel jest początkowo suchy. Z czasem zmienia się w kaszel mokry (produktywny, z odkrztuszaniem wydzieliny).
- Napady kaszlu trwają nawet kilka minut i mogą powtarzać się kilkanaście do kilkudziesięciu razy w ciągu doby.
- Po ataku kaszlu mogą pojawić się wymioty.
- Kaszel jest męczący, dlatego po nim często pojawia się zmęczenie.
- Podczas napadu kaszlu mogą wystąpić: duszność, zasinienie ust i paznokci, wybroczyny na twarzy.
- Nie zawsze silny kaszel jest obecny u dorosłych chorych na krztusiec. Może być łagodny, co nie zmienia faktu, że nadal choroba jest bardzo zaraźliwa.
Wczesne objawy krztuśca u dorosłych
W typowym przebiegu krztuśca wczesne objawy to tzw. okres nieżytowy, który charakteryzuje się występowaniem:
- podwyższonej temperatury lub gorączki,
- pokasływania,
- kataru,
- kichania,
- bólu gardła,
- bólu głowy,
- zapalenia spojówek,
- złego samopoczucia.
Wczesne objawy trwają od 7 do 14 dni. Po tym czasie rozwija się etap napadowego kaszlu. Przy czym u dorosłych krztusiec rzadziej niż u dzieci ma typowy przebieg. Przykładowo u dorosłego w trakcie całej choroby kaszel może mieć podobne łagodne nasilenie od początku infekcji.
Ile trwają objawy krztuśca u dorosłych?
Krztusiec trwa 4-20 tygodni i dzieli się na trzy etapy:
- nieżytowy (1-2 tygodnie),
- napadowy (1-6 tygodni),
- zdrowienia (2-12 tygodni).
Według publikacji w czasopiśmie medycznym Infection kaszel u dorosłych z krztuścem trwa średnio 54 dni (u 80% badanych kaszel dokuczał co najmniej 3 tygodnie). Ogólnie na objawy pacjenci uskarżają się przez kilka tygodni do kilku miesięcy.
Jak długo krztusiec jest zakaźny? Krztusiec jest chorobą bardzo zakaźną. Chory może zarażać nawet przez 5 tygodni. Największa zakaźność występuje w pierwszych 3 tygodniach infekcji obejmujących okres nieżytowy i początek etapu z napadowym kaszlem. Chorobą można zarażać również w trakcie antybiotykoterapii – do 5. dnia przyjmowania leków. I nawet wtedy, gdy nie pojawia się kaszel.
Komu najbardziej zagraża krztusiec?
Wśród dorosłych krztusiec ma najcięższy przebieg u:
- osób powyżej 65. roku życia,
- osób z chorobami współistniejącymi, szczególnie w podeszłym wieku,
- osób z osłabionym układem odpornościowym (np. HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne),
- otyłych,
- chorych na cukrzycę, astmę, POChP i inne choroby przewlekłe,
- palaczy tytoniu.
Okazuje się, że na koklusz ciężej chorują mężczyźni niż kobiety.
Szczepienie przeciwko krztuścowi dla dorosłych
Wszystkie osoby dorosłe powinny regularnie raz na 10 lat przyjmować przypominającą dawkę szczepionki przeciwko krztuścowi. Odporność poszczepienna nie utrzymuje się przez całe życie, a maksymalnie 10 lat, dlatego ważne jest powtarzanie całej procedury. Szczepienie przeciwko krztuścowi w przypadku dorosłych jest szczepieniem zalecanym. Obowiązkowa profilaktyka dotyczy tylko dzieci. Przeczytaj więcej: Szczepienie przeciwko krztuścowi.
Dlaczego jest ważne, aby dorośli szczepili się przeciwko krztuścowi? Chociaż przebieg choroby w tej grupie jest na ogół łagodny, to jednak dorośli często stanowią źródło zakażenia dla małych niezaszczepionych lub nie w pełni zaszczepionych dzieci. To im krztusiec zagraża najbardziej. Niemieckie badanie Wirsinga von Königa i wsp. dowiodło, że co szósty przypadek krztuśca u dzieci wynikał z zarażenia od rodziców lub dziadków.
Powikłania krztuśca u dorosłych
Ryzyko powikłań krztuśca u dorosłych różni w zależności od wieku oraz stanu zdrowia. Według badań powikłania rozwijają się u 23% chorych na koklusz. Należą do nich:
- zapalenie płuc,
- zapalenie oskrzeli,
- zapalenie ucha środkowego,
- rozstrzenie oskrzeli,
- odma opłucnowa,
- przepuklina,
- żylaki przełyku,
- krztuścowe uszkodzenie mózgu, któremu towarzyszą drgawki, zaburzenia świadomości, niedowłady i uszkodzenie nerwów czaszkowych.
Według epidemiologów większe zachorowanie na krztusiec wśród Polaków może wiązać się z m.in. dotychczasowym brakiem szczepień przypominających wśród nastolatków, ale też dorosłych, przejście ze szczepionek komórkowych na łagodniejsze bezkomórkowe, jak również mutacje bakterii – pałeczek krztuśca.
Źródła:
von König CH, Halperin S, Riffelmann M, Guiso N. Pertussis of adults and infants. Lancet Infect Dis. 2002 Dec;2(12):744-50. doi: 10.1016/s1473-3099(02)00452-8,
Wirsing von König CH, Tacken A, Finger H. Keuchhusten bei Erwachsenen [Whooping cough in adults]. Dtsch Med Wochenschr. 1991 Apr 26;116(17):649-53. German. doi: 10.1055/s-2008-1063661,
Kardos P, Correia de Sousa J, Heininger U, Konstantopoulos A, MacIntyre CR, Middleton D, Nolan T, Papi A, Rendon A, Rizzo A, Sampson K, Sette A, Sobczyk E, Tan T, Weil-Olivier C, Weinberger B, Wilkinson T, Wirsing von König CH. Understanding the impact of adult pertussis and current approaches to vaccination: A narrative review and expert panel recommendations. Hum Vaccin Immunother. 2024 Dec 31;20(1):2324547. doi: 10.1080/21645515.2024.2324547,
Teepe J, Broekhuizen BD, Ieven M, Loens K, Huygen K, Kretzschmar M, de Melker H, Butler CC, Little P, Stuart B, Coenen S, Goossens H, Verheij TJ; GRACE consortium. Prevalence, diagnosis, and disease course of pertussis in adults with acute cough: a prospective, observational study in primary care. Br J Gen Pract. 2015 Oct;65(639):e662-7. doi: 10.3399/bjgp15X686917,
Postels-Multani S, Schmitt HJ, Wirsing von König CH, Bock HL, Bogaerts H. Symptoms and complications of pertussis in adults. Infection. 1995 May-Jun;23(3):139-42. doi: 10.1007/BF01793853,
Aneta Nitsch-Osuch, Katarzyna Lewtak, Krztusiec u dorosłych, Lekarz POZ 5/2022.
Czytaj także:
Suchy kaszel – co może być jego przyczyną i jak go leczyć?
Skuteczne domowe sposoby na kaszel (suchy i mokry)
Kaszel po COVID-19 może utrzymywać się tygodniami. Kiedy świadczy o powikłaniach?
Jaki jest kaszel przy alergii? Łatwo pomylić go z kaszlem infekcyjnym
O czym świadczy przewlekły mokry kaszel? Rozpoznanie i leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
