Dna moczanowa to zapalenie stawów wywołane krystalizacją moczanu sodu w płynie stawowym i powstawaniem złogów. Występuje u ok. 2% ludzi. Zwykle pojawia się u osób dojrzałych i starszych, raczej mężczyzn. Może prowadzić do uszkodzenia narządu ruchu, a nawet niepełnosprawności. Napady dny moczanowej potrafią być bardzo bolesne.
Spis treści:
- Co to jest dna moczanowa?
- Objawy napadu dny
- Dna moczanowa – badania
- Dna moczanowa – zdjęcia
- Leczenie dny moczanowej
- Dieta przy dnie moczanowej
- Czy dna moczanowa jest uleczalna?
Co to jest dna moczanowa?
Dna moczanowa jest skutkiem nagromadzenia się kryształków kwasu moczowego w stawie i innych tkankach organizmu. Stąd też kolejna nazwa choroby: skaza moczanowa. Na ogół występuje nagle i w godzinach nocnych lub porannych.
Na dnę moczanową 7 razy częściej chorują mężczyźni. Początek choroby występuje ok. 40.-45. roku życia. W praktyce coraz częściej spotyka się mężczyzn, u których pierwszy atak pojawia się już między 20.-30. rokiem życia. Kobiety chorują rzadziej, najczęściej w okresie menopauzy
– mówi dr n.med. Małgorzata Przygodzka, reumatolog.
Dna moczanowa jest problemem w rodzinach obciążonych hiperurykemią (zwiększenie poziomu kwasu moczowego we krwi). Nazywana jest też podagrą – jeśli zaatakowała duże palce u stóp – lub artretyzmem. Kryształy moczanu potrafią się też odłożyć w ścięgnach i tkankach otaczających staw.
Objawy napadu dny
Symptomy dny moczanowej to:
- silny, a nawet ostry ból, nie do zniesienia w okolicy palucha stopy (podagra) lub kostki, kolana, czasem nadgarstka i innych stawów,
- obrzęk i zaczerwienienie zajętego stawu,
- ocieplenie zajętego stawu i uczucie „gorenia” w stawie, świadczące o zapaleniu,
- utrudnienie wykonywania ruchów w stawie,
- złe samopoczucie,
- czasem podwyższenie temperatury ciała lub gorączka z dreszczami.
Powyższe dolegliwości mogą ustąpić w ciągu kilku dni, jednak przy braku odpowiedniej diagnozy i leczenia wracają w postaci nasilonych ataków obejmujących kolejne stawy.
fot. Adobe Stock
Chorobie zazwyczaj towarzyszą inne stany odbiegające od normy, jak: otyłość, cukrzyca, hiperlipoproteinemia, nadciśnienie tętnicze, skłonność do miażdżycy naczyń krwionośnych i choroba wieńcowa.
Uważa się, że w rozwoju dny moczanowej mogą pewną rolę odgrywać również czynniki genetyczne.
W niektórych rodzinach widać predyspozycje do występowania dny moczanowej. Wiąże się to zwykle z genetycznym defektem funkcji enzymów uczestniczących w przemianach puryn lub nieprawidłowych funkcji struktur nerkowych prowadzących do nadmiernej produkcji lub zmniejszonego wydalania kwasu moczowego z organizmu
– tłumaczy dr n.med. Małgorzata Przygodzka.
Dna moczanowa - badania
W pierwszej kolejności trzeba ustalić, czy nie jest to inna choroba stawów. Lekarz zwykle zaleca wykonanie badanie stężenia kwasu moczowego. W celu jednoznacznego rozpoznania konieczne jest potwierdzenie obecności kryształków moczanów w stawie.
Diagnoza następuje w oparciu o kryteria: minimum dwa napady bólu stawu w kończynie o charakterze opisanym wyżej, napad dny w stawie palucha, obecność tzw. guzków dnawych w obrębie stawów lub małżowin usznych, pozytywny efekt leczenia lekiem z kolchicyną w ciągu 48 godzin.
Dnę różnicuje się z:
- infekcjami stawów,
- zmianami pourazowymi,
- wylewami dostawowymi,
- reumatyzmem (zobacz: metody na bóle reumatyczne),
- zwyrodnieniem stawów.
Atak dny moczanowej jest charakterystyczny i nie do przeoczenia przede wszystkim z powodu bardzo silnego bólu, który mu towarzyszy. Najczęściej pojawia się rano. Stawem, który „lubi” dna, jest staw śródstopno-paliczkowy. W czasie ataku jest czerwony, obrzęknięty, a ból uniemożliwia stąpanie po podłodze
– mówi dr n.med. Małgorzata Przygodzka
Zdarzają się też postacie choroby łagodniej przebiegające. Mogą mieć nietypowe objawy, wtedy lekarz musi różnicować dnę z innymi zapaleniami stawów np. łuszczycowym czy reaktywnym zapaleniem stawów.
Jakie badania diagnostyczne zlecają lekarze?
W celu potwierdzenia występowania kryształków moczanowych w stawach wykonuje się badanie płynu stawowego, uzyskanego poprzez jego nakłucie i aspirację płynu, który poddaje się specjalistycznym analizom. Bada się także guzki dnawe.
Wykorzystywane są też techniki radiologiczne, np. zdjęcie RTG stawu, w którym zauważa się zwężenie szpary stawowej.
Kolejnymi badaniami są badania krwi określające stężenie kwasu moczowego (zobacz normy mocznika we krwi), kreatyniny, elektrolitów, lipidów i cukru (zobacz normy poziomu cukru), a także badanie ogólne moczu i dobowe wydalanie kwasu moczowego z uryną. Kontroli podlega też czynność nerek i układu krążenia (m.in. ciśnienie krwi, EKG).
Dna moczanowa – zdjęcia
Dna moczanowa objawia się bolesnością, zaczerwienieniem, obrzękiem stawu. Najczęściej atakuje staw śródstopno-paliczkowy. Można wtedy dostrzec zaczerwienienie nad zaatakowanym miejscem. Jednym z objawów są również guzki dnawe, które powstają w wyniku odkładania się kryształków kwasu moczowego.
Zaczerwienienie nad stawem w dnie moczanowej, fot. Adobe Stock
Guzki dnawe w dnie moczanowej, fot. Adobe Stock
Leczenie dny moczanowej
Leczenie dny moczanowej odbywa się przy pełnej kontroli lekarskiej, na ogół w szpitalu. Stosowane są m.in. kolchicyna, leki przeciwzapalne i glikokortykosteroidy. W fazie przewlekłej choroby wskazane jest przestrzeganie specjalnej diety, przyjmowanie ściśle określonych leków moczopędnych – przepisanych przez lekarza, oraz allopurynolu (lek pierwszego rzutu) dopiero po 4 tygodniach po napadzie.
Allopurynol zmniejsza wytwarzanie kwasu moczowego. W pewnych wyjątkach nie stosuje się standardowego leczenia np. dna w przebiegu terapii cyklosporyną. Wtedy zalecane jest podawanie sterydów bezpośrednio do stawu.
Gdy dojdzie do wyciszenia objawów, wówczas nie trzeba kontynuować leczenia, o czym decyduje lekarz. Zaleca się stosowanie diety ubogopurynowej, z obniżoną podażą białek, unikanie spożywania alkoholu, ograniczenie stresujących sytuacji i pewnych leków zwiększających poziom kwasu moczowego we krwi.
Każdy lekarz, do którego udajemy się po poradę, musi zostać poinformowany o fakcie występowania dny moczanowej. Niektóre antybiotyki czy leki moczopędne mogą wywołać dnę moczanową. Czasem zaleca się jeszcze małe dawki kolchicyny, aby zapobiec napadom. Ponadto trzeba mieć na uwadze ciśnienie tętnicze, stan naczyń wieńcowych, poziom cukru we krwi i systematyczną kontrolę stanu nerek (zobacz: badania, które oceniają pracę nerek).
W leczeniu i prewencji napadów dny stosuje się też metody wibroakustyczne, wycelowane na zajęte stawy i nerki. W terapii wykorzystuje się mikrowibracje o częstotliwości dźwiękowej. Terapia przyspiesza wydalanie kwasu moczowego z organizmu. Przed jej zastosowaniem konieczne jest badanie lekarskie.
Wizyta lekarska powinna odbyć w okresie bezobjawowym, w przypadku hiperurykemii, czyli stanu podwyższonego > 7 mg/dl kwasu moczowego. Dotyczy to szczególnie osób predysponowanych genetycznie, u których w rodzinie dna moczanowa występowała
– uważa reumatolog dr n.med. Małgorzata Przygodzka.
Dieta przy dnie moczanowej
Osobom ze skłonnościami do dny zaleca się stosowanie określonej diety przy dnie moczanowej. Jakich zasad powinny przestrzegać?
Należy wyeliminować:
- mięso czerwone (wieprzowina, wołowina),
- podroby (pasztety, nerki, wątroba, grasica),
- wywary, buliony zwierzęce,
- sosy na bazie mięsa, gulasze,
- skorupiaki i mięczaki,
- ryby w puszce (śledzie, łososie, sardynki, szproty, anchois, makrele),
- drożdże i wszelkie produkty, które je zawierają (także piwo).
Należy ograniczyć:
- produkty wysokobiałkowe (tłuste ryby jak łosoś, makrela, tuńczyk, węgorz, sardynka, wędzone śledzie, halibut, karp, flądra; rośliny strączkowe, szpinak, szparagi),
- produkty alkoholowe (piwo, wina, wódka, nalewki, koniaki, ciasta i praliny z alkoholem),
- cukier rafinowany, biały (słodycze, ciasta, ciastka, owoce kandyzowane, owoce z puszki).
Zaleca się położyć szczególny nacisk na właściwe nawodnienie organizmu oraz stosowanie ogólnych zasad zdrowego żywienia. Niektórzy podkreślają, że warto przyjmować owoce o czerwonej i granatowej skórce, gdyż te mają łagodzić dolegliwości bólowe związane z dną (wiśnie, truskawki, jagody, żurawina).
Czy dna moczanowa jest uleczalna?
Jeśli choroba zostanie wcześnie wykryta i chory podejmie właściwe leczenie, objawy dny ustępują, a pacjent wraca do normalnego funkcjonowania. Jednocześnie z farmakoterapią należy zmienić tryb życia i dietę. Wtedy jest większa szansa na utrzymanie się w zdrowiu.
Warto też zwrócić uwagę na dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko choroby (otyłość, używki, alkohol) - wyeliminowanie ich jest jak najbardziej wskazane. Gdy objawy ustąpią i wyniki pacjenta są dobre, nie ma potrzeby dalszego przyjmowania leków. Warto jednak regularnie się badać i kontrolować ciśnienie oraz robić badania krwi pod kątem lipidów i glukozy.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 01.01.2012
Więcej o dnie moczanowej:Dna moczanowa – najpopularniejsze mity na temat tej choroby12 przekąsek dobrych przy dnie moczanowej
Leczenie dny moczanowej
Opracowano na podstawie:
Szczeklik A., Gajewski P., Choroby wewnętrzne. Kompendium Medycyny Praktycznej, MP, Kraków 2009
Zimmermann-Górska I., Aktualizacja standardów leczenia, Reumatologia 2006; 44, 2: 61-62
Jest reumatologiem pracującym na co dzień w Mazowieckim Centrum Reumatologii i Osteoporozy w Warszawie.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
