Przysadka mózgowa jest gruczołem dokrewnym produkującym hormony w organizmie. Przysadka znajduje się wewnątrz czaszki w zagłębieniu zwanym siodłem tureckim. Przysadka wydziela m.in. hormon wzrostu, prolaktynę, hormony tarczycy, oksytocynę, wazopresynę. Nieprawidłowa praca lub choroby tego gruczołu - w tym gruczolaki przysadki - prowadzą do wielu schorzeń całego organizmu.
Spis treści:
- Co to jest gruczolak przysadki?
- Gruczolak przysadki - niepokojące objawy
- Diagnoza gruczolaka przysadki
- Leczenie gruczolaka przysadki
Co to jest gruczolak przysadki mózgowej?
Gruczolaki przysadki należą do łagodnych zmian nowotworowych. Można je podzielić na guzy hormonalnie czynne (wydzielające) i hormonalnie nieczynne (niewydzielające).
Wśród gruczolaków wydzielających najczęściej występują:
- gruczolaki prolaktynowe (ponad połowa),
- gruczolaki produkujące hormon wzrostu (15 – 25%),
- gruczolaki adrenokortykotropowe (5%).
Podziału guzów można także dokonać ze względu na ich rozmiar. Jeśli średnica guza przekracza 1 cm, zmiana nazywana jest makrogruczolakiem, jeśli średnica jest mniejsza - mikrogruczolakiem.
Kto jest najbardziej narażony na gruczolaka przysadki?
Jak podkreśla nasz ekspert - specjalista neurolog krakowskiej SCM clinic - dr n. med. Olga Milczarek - nie istnieje grupa pacjentów narażona w szczególny sposób na występowanie guza przysadki mózgowej w tym mikro- i makrogruczolaka.
Gruczolaki przysadki to najczęściej zmiany wykrywane przypadkowo w badaniu obrazowym głowy, nazywane w medycynie „incydentaloma”. Przypadkowy guz przysadki stwierdza się u około 10% populacji dorosłych, a więc stosunkowo często. Na większą uwagę zasługuje fakt ewentualnej transformacji mikrogruczolaka w makrogruczolaka, choć ryzyko takie jest też niewielkie
– mówi dr n. med. Olga Milczarek.
Gruczolak przysadki - niepokojące objawy
Objawy kliniczne gruczolaków przysadki mózgowej wynikają z obecności masy nowotworowej, a także z nadprodukcji niektórych hormonów. Guz może uciskać przysadkę, podwzgórze oraz nerwy wzrokowe, powodując niedoczynność przysadki czy pogorszenie ostrości wzroku.
Wśród najważniejszych objawów są te związane z obecnością samej zmiany, a więc masy guza w obrębie przysadki. Do najczęstszych objawów związanych z rozrostem masy gruczolaka należą: bóle głowy, ubytki w polu widzenia czy zaburzenia ruchomości gałek ocznych
– mówi dr n. med. Olga Milczarek, specjalista neurolog krakowskiej SCM clinic.
Zaburzenia hormonalne towarzyszące gruczolakowi prolaktynowemu obejmują:
- mlekotok,
- zaburzenia miesiączkowania,
- niepłodność.
Gruczolak wydzielający prolaktynę nosi nazwę Prolactinomy i występuję cztery razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Występowanie tego typu guza u mężczyzn często objawia się niepłodnością
– tłumaczy dr n. med. Olga Milczarek.
Gruczolak może również produkować hormon wzrostu. Taki stan u dzieci objawia się gigantyzmem, natomiast u dorosłych akromegalią, czyli powiększeniem tkanek miękkich, chrząstek i kości twarzy, rąk i stóp. Dodatkowo może wystąpić cukrzyca i nadciśnienie tętnicze. U pacjenta obserwuje się nadmierne pocenie, szorstkość skóry oraz tzw. ciastowate, miękkie ręce.
Produkcja hormonu adrenokortykotropowego powoduje rozwój choroby Cushinga - obustronny przerost nadnerczy, który powoduje zespół objawów, m.in.:
- otyłość centralna,
- rozstępy skórne,
- osteoporoza,
- cukrzyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- trądzik,
- „księżycowatą” twarz,
- hirsutyzm - nadmierne owłosienie typu kobiecego i łysienie,
- siniaki,
- osłabienie i zanim mięśni,
- zwiększoną podatność na zakażenia.
Jeśli widzisz u siebie niepokojące objawy, zgłoś się do lekarza. Chorobami przysadki mózgowej zajmuje się endokrynolog. W celu zdiagnozowania gruczolaka przysadki i innych chorób przysadki, wykonuje się badania hormonalne na przysadkę.
Diagnoza gruczolaka przysadki
„Wstępem do postawienia rozpoznania gruczolaka przysadki praktycznie zawsze są objawy z powodu których pacjent zgłasza się do lekarza. Objawy te zwykle związane są z nadmiernym wydzielaniem hormonów przysadkowych, a od ich rodzaju i nasilenia często zależny jest proces diagnostyczny” – mówi dr n. med. Olga Milczarek.
Badaniem dedykowanym diagnostyce guzów przysadki jest rezonans magnetyczny (MR) z użyciem kontrastu. Pozwala na dokładne uwidocznienie mikrogruczolaków o średnicy ≥3 mm
– mówi nasz ekspert z krakowskiej SCM clinic.
Dodatkowym elementem diagnostyki, uzupełniającym rozpoznanie są tzw. testy czynnościowe oceniające wydzielanie poszczególnych hormonów.
Leczenie gruczolaka przysadki
Metody leczenia gruczolaków przysadki obejmują farmakoterapię oraz leczenie operacyjne. Wybór terapii zależy od typu gruczolaka.
Część zmian, zwłaszcza tych nie przekraczających 10 mm, poddaje się leczeniu zachowawczemu, a wiec farmakoterapii pod kontrola endokrynologiczną. W leczeniu stosuje się głownie preparaty agonistów dopaminy, które pomagają zmniejszyć nieprawidłowe stężenie krążących we krwi hormonów
– mówi dr n. med. Olga Milczarek.
Leczenie gruczolaków niewydzielających
W przypadku gruczolaków niewydzielających, które nie powodują zaburzeń pola widzenia oraz nie zmieniają swojego rozmiaru przez lata, konieczna jest tylko obserwacja. Jeśli dochodzi do zaburzeń pola widzenia lub powiększenia guza wskazane jest leczenie operacyjne.
Jako leczenie uzupełniające dla postępowania operacyjnego wykorzystuje się niejednokrotnie radioterapię, na którą gruczolaki przysadki są wrażliwe
– dodaje Dr n. med. Olga Milczarek.
Leczenie gruczolaków prolaktynowych
Większość takich gruczolaków wymaga wyłącznie leczenia farmakologicznego. Stosowane są wówczas leki dopaminergiczne (agoniści receptora dopaminergicznego), głównie:
- bromokryptyna,
- chinagolid,
- garbegolina.
Leczenie operacyjne wykonywane jest w rzadkich przypadkach, kiedy leki nie są skuteczne lub chory bardzo źle je toleruje.
Leczenie gruczolaków wydzielających hormon wzrostu
Terapia gruczolaków produkujących hormon wzrostu polega na chirurgicznym usunięciu guza. Przed wykonaniem zabiegu podaje się leki zmniejszające jego rozmiar. Są to analogi somatostatyny o przedłużonym działaniu: oktreotyd, lanreatyd. Leczeniem uzupełniającym w przypadku nieskutecznego leczenia zabiegowego jest radioterapia.
Leczenie gruczolaków adrenokortykotropowych
Leczenie gruczolaków adrenokortykotropowych opiera się głównie na zabiegu chirurgicznym. Przed operacją chory powinien przyjmować ketokonazol, który m.in. zmniejsza ilość powikłań zakrzepowo-zatorowych, a także ułatwia terapię cukrzycy i nadciśnienia u tych pacjentów.
Więcej o zaburzeniach endokrynologicznych:Objawy endometriozy są niespecyficzne. Jak ją wykryć?Choroba Hashimoto to przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy. Co warto o niej wiedzieć?Potrafi latami pozostać niewykryta. Zobacz objawy niedoczynności tarczycyDepresja a zaburzenia hormonalne - jak je rozróżnić?
Adiunkt Kliniki Neurochirurgii Dziecięcej Instytutu Pediatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, w trakcie specjalizacji z neurologii dziecięcej w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie. Obrona pracy doktorskiej w roku 2011 z zakresu urazów głowy u dzieci. Prowadzi terapię komórkami macierzystymi u dzieci i dorosłych. Pracuje w krakowskiej SCM clinic.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
