Choć o świerzbie mówi się coraz rzadziej, choroba w dalszym ciągu pojawia się dość często. Co roku na świecie odnotowuje się miliony nowych zachorowań. Najczęściej towarzyszy złym warunkom higienicznym i przeludnieniu, lecz nie jest to reguła - równie dobrze może pojawić się w twoim domu.
Spis treści:
- Czym jest świerzb?
- Jak można się zarazić świerzbem?
- Objawy świerzbu
- Świerzb u dzieci
- Świerzb norweski
- Jak leczyć świerzb?
- Powikłania po świerzbie
Czym jest świerzb?
Jest to choroba wywoływana przez pasożyta: świerzbowca ludzkiego. Roztocz nie jest widoczny gołym okiem, ale potrafi wgryźć się w górną warstwę skóry, wywołując wysypkę i swędzenie.
Tworzy w ciele żywiciela jamy i kanaliki, gdzie samice pasożyta składają jaja. Lubią miejsca ukryte i ciepłe – najchętniej bytują w okolicy pachwin, pępka, narządów płciowych, pod piersiami, na linii pasa oraz między palcami rąk, a u dzieci – na owłosionej skórze głowy.
Świerzb jest chorobą zakaźną, grożącą zarówno ludziom, jak i zwierzętom. Pasożyt może wędrować z jednej osoby na kolejną.
Pasożyt często bytuje między palcami dłoni (fot. Adobe Stock)
Jak można się zarazić świerzbem?
Do zakażenia świerzbem najczęściej dochodzi przez bezpośredni kontakt z chorą osobą (wystarczy podanie ręki lub uścisk, może do niego dojść także w wyniku kontaktu seksualnego). Rzadziej – poprzez używanie z nią tych samych przedmiotów codziennego użytku: pościeli, ręczników czy – w przypadku dzieci – zabawek. Przyczyną zakażenia może być nawet dotykanie tej samej tapicerki.
Choroba łatwo rozprzestrzenia się w przedszkolach i innych instytucjach opiekuńczych. Na zakażenie świerzbem wyjątkowo narażone są:
- dzieci i ich rodzice,
- mieszkańcy domów opieki społecznej i placówek opiekuńczych,
- osoby prowadzące aktywne życie seksualne,
- osoby starsze,
- osoby z obniżoną odpornością,
- osłabionym układem odpornościowym,
- osoby poddawane leczeniu immunosupresyjnemu.
Warto dodać, że świerzbowiec ludzki pasożytuje tylko na ludziach – nie można się nim zarazić od zwierzęcia.
Pamiętajmy, że przestrzeganie higieny czy dbanie o czystość nie uchroni nas w pełni przed tym pasożytem.
Świerzbowce mogą żyć poza skórą od 5 do 7 dni. Świerzbowce zwierzęce są mało zakaźne dla ludzi, a infekcja taka ulega samowyleczeniu po krótkim okresie czasu. Czynniki predysponujące do rozwoju zakażenia to wyniszczenie, obniżona odporność, choroby przewlekłe
– mówi dermatolog, dr n. med. Marek Kot z Salve Przychodnie.
Świerzb - objawy
Objawy tego pasożyta pojawiają się zwykle 2-6 tygodni od zakażenia. Wyjątkiem są tu osoby, które wcześniej miały już tego pasożyta – u nich symptomy mogą się uwidocznić już po 1-4 dniach.
Podstawowym objawem zarażenia świerzbowcem jest dokuczliwy świąd i zmiany skórne:
- przeczosy (podłużne nadżerki spowodowane drapaniem),
- grudki,
- plamy.
Pasożyt wydrąża norki w warstwie rogowej naskórka, gdzie samice składają jaja. W początkowym stadium świerzbu ślady są różowe, a potem ciemnieją – to dlatego, że z czasem świerzbowce wypełniają przestrzenie kałem. Właśnie przez to chory odczuwa silny świąd skóry. Bywa, że jest on tak silny, że nie pozwala spać w nocy.
Drugim charakterystycznym objawem świerzbu jest wysypka (rodzaje wysypek - o czym świadczą). Jak wygląda? Może przybrać formę grudek układających się w jednej linii pod skórą (tam, gdzie pasożyt się przemieszcza), pokrzywkę lub pęcherzyki. Ich drapanie prowadzi do powstania owrzodzeń skóry, a te – do rozwoju infekcji bakteryjnych.
Podstawowym objawem świerzbu jest uogólniony świąd skóry nasilający się w godzinach wieczornych i nocnych. Do objawów skórnych należą nory świerzbowcowe, podłużne zadrapania, drobne pęcherzyki, grudki i nadżerki. Typowa lokalizacja zmian to palce rąk, zgięcia i fałdy skórne, pośladki, brzuch, okolica pępka, brodawki sutkowe i narządy płciowe. Zmiany nie występują na twarzy i okolicy międzyłopatkowej
– tłumaczy dr n. med. Marek Kot.
fot. Adobe Stock, kolaż Polki.pl
Najbardziej charakterystyczne objawy zakażenia to więc:
- świąd - nasila się po kąpieli (skóra rozgrzewa się, co aktywuje świerzbowce),
- ogniska zakażenia pojawiające się zwykle w okolicy nadgarstków, pępka, narządów płciowych, brodawek sutkowych czy bocznych powierzchniach palców,
- widoczne są norki świerzbowcowe (zwłaszcza po zabarwieniu skóry nalewką jodową),
- przeczosy, czyli podłużne nadżerki pojawiające się w miejscach zadrapań.
Świerzbowiec nie pojawia się za to między łopatkami i na twarzy (z wyjątkiem świerzbu norweskiego).
Świerzb u dzieci
Dzieci często padają ofiarą świerzbu – szczególnie te uczęszczające do przedszkoli. U nich do zakażenia dochodzi zwykle poprzez kontakt z zakażonym dzieckiem podczas zabawy lub dotykanie przedmiotów, które miały wcześniej kontakt z zakażonym maluchem.
U dzieci zmiany mają zwykle wygląd wykwitów pęcherzykowych i grudkowo-rumieniowych zlokalizowanych na owłosionej skórze głowy, pośladkach, stopach lub nawet na całym ciele. W ich przypadku świąd nie jest tak nasilony jak u dorosłych.
Świerzb norweski
Jest to jedna z poważniejszych odmian tego pasożyta, która atakuje zwykle osoby starsze, upośledzone, leczone immunosupresyjnie i chore psychicznie.
Zmiany skórne przy świerzbie norweskim to ogniska rumieniowe ze zwiększonym rogowaceniem. Świerzb ten jest bardzo zakaźny i może nawet stanowić ryzyko epidemii.
Świerzb - leczenie
Z objawami świerzbu powinniśmy udać się do dermatologa. Jeśli potwierdzi on diagnozę, przepisze nam leki na receptę do stosowania na skórę. Należy wówczas dokładnie stosować się do jego zaleceń.
Leczenie świerzbu polega zwykle na smarowaniu ciała przepisanymi przez lekarza preparatami: maścią siarkową, środkami zawierającymi lindan lub środkami z permetryną. Dermatolog może też zalecić kalaminę lub leki przeciwhistaminowe, by zmniejszyć u chorego świąd.
Stosuje się m.in. preparaty farmakologiczne takie jak: maść siarkowa, maść Wilkinsona, krotamiton, permetryna. Ważne jest również, aby przeleczyć wszystkich członków rodziny i inne osoby mające kontakt z zakażonym
– dodaje dr n. med. Marek Kot.
Sposób leczenia dopasowuje się do wieku pacjenta, jego stanu ekonomicznego oraz stanu zdrowia. Chory powinien dbać o higienę – w tym często się kąpać i zmieniać odzież oraz bieliznę. Nie powinien też drapać swędzącej skóry.
Osoby mieszające z zakażonym również powinny walczyć z pasożytem: zaleca się, by każdy domownik uprał pościel i ubrania w wysokiej temperaturze oraz umył to, z czego korzysta się w domu na co dzień: umywalkę, wannę, garnki, muszlę klozetową, zabawki czy naczynia.
Pamiętajmy, że najskuteczniejsze jest leczenie na receptę – domowe metody na świerzb możemy potraktować jako sposoby wspomagające (zawsze jednak skonsultujmy je z lekarzem). Jedną z popularniejszych jest ocet na świerzb.
Powikłania świerzbu
Choć pasożyt ten nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia, może prowadzić do zakażeń i ich powikłań, powoduje też nieestetyczne zmiany skórne i dyskomfort chorego. To ważne, by świerzb został całkowicie wyleczony – w innym przypadku grożą nam powikłania, do których zalicza się m.in.:
- zmiany alergiczne,
- świąd utrzymujący się po zakończeniu leczenia,
- zmiany pęcherzykowe i guzkowe na skórze,
- czyrak,
- kłębuszkowe zapalenie nerek.
Dlatego ważne, by jak najszybciej rozpoznać objawy i podjąć odpowiednie leczenie.
Więcej o chorobach skóry:Swędzenie skóry - przyczyny i leczenie Łojotokowe zapalenie skóry głowy (ŁZS): jak leczyć, by nie nawracałoGrzybica paznokci – objawy, przyczyny. Jak można się zarazić?Domowe sposoby na opryszczkę
Jestem absolwentem Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W roku 2011 rozpocząłem specjalizację z dermatologii i wenerologii w Klinice Dermatologii Szpitala im. WAM w Łodzi. Od roku 2013 pracowałem również jako asystent na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. W 2014 roku obroniłem z wyróżnieniem rozprawę doktorską. Następnie uzyskałem specjalizację z dermatologii i wenerologii. Uczestniczę w wielu konferencjach i sympozjach naukowych zarówno w charakterze słuchacza, jak i wykładowcy. Jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
