Spis treści:
- Na czym polega uczulenie na gluten?
- Objawy uczulenia na gluten
- Badania w kierunku uczulenia na gluten
- Celiakia, uczulenie na gluten, nadwrażliwość na gluten – czym się różnią?
- Leczenie uczulenia na gluten
- Gdzie znajduje się gluten? Na co uważać w diecie bezglutenowej
Na czym polega uczulenie na gluten?
Uczulenie (alergia) na gluten jest rodzajem nadwrażliwości pokarmowej z udziałem układu immunologicznego. Ujmując inaczej, jest to nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na spożyty gluten.
Za reakcje alergiczne odpowiadają zawarte w glutenie: gliadyna i glutenina – białka, których najwięcej jest w pszenicy, ale występują też w życie i jęczmieniu. W związku z tym, że większość alergików odczuwa dolegliwości po zjedzeniu tylko jednego z tych zbóż, eksperci zalecają używanie formy „uczulenie na pszenicę” zamiast „uczulenie na gluten”.
Szacuje się, że alergię na pszenicę ma 0,4–4% społeczeństwa.
Objawy uczulenia na gluten
Uczulenie na gluten u niemowląt częściej powoduje atopowe zapalenie skóry, a także problemy z układem oddechowym, u dorosłych – biegunki i pokrzywkę na ciele. W cięższych przypadkach osoby z alergią na gluten narażone są na wstrząs anafilaktyczny.
Trzeba podkreślić, że uczulenie na gluten, tak jak każda alergia pokarmowa, może manifestować się różnorodnymi objawami – mogą one dotyczyć każdego układu i narządu. W niektórych przypadkach ma ciężki i nagły przebieg, jednak w zdecydowanej większości ma charakter przewlekłych, nawracających symptomów, których nasilenie zależy od ekspozycji na gluten.
Do wczesnych objawów uczulenia na gluten (występujących od kilku minut do godziny od spożycia pokarmu) zalicza się:
- biegunkę,
- wymioty,
- pokrzywkę,
- wodnisty wyciek z nosa,
- pieczenie, łzawienie oczu,
- kaszel, duszność (skurcz oskrzeli),
- wstrząs anafilaktyczny.
Do późnych objawów uczulenia na gluten (występujących w czasie od kilku godzin do nawet 2 dni od spożycia pokarmu) zalicza się głównie:
- objawy atopowego zapalenia skóry,
- biegunkę.
Badania w kierunku uczulenia na gluten
W celu rozpoznania uczulenia na gluten zastosowanie mają alergiczne testy skórne. Istotne znaczenie ma też rozpoznanie objawów po spożyciu pszenicy. Jeżeli po wyeliminowaniu produktu z diety (tzw. dieta eliminacyjna) objawy ustępują, to sugeruje alergię .
Jeżeli test skórny dał wynik ujemny, a obserwowana jest reakcja niepożądana po zjedzeniu pszenicy, należy wykonać diagnostykę różnicową w kierunku celiakii. Celiakię rozpoznaje się na podstawie badania przeciwciał przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA) oraz przeciw transglutaminazie tkankowej (anty-t/TG). Pozytywny wynik tych badań sugeruje, że podłożem dolegliwości jest celiakia.
Celiakia, uczulenie na gluten, nadwrażliwość na gluten – czym się różnią?
Wyróżnia się trzy główne rodzaje nieprawidłowych reakcji organizmu na gluten:
- celiakię,
- uczulenie na gluten (alergię na gluten),
- nadwrażliwość na gluten niezwiązana z celiakią (nieceliakalną nadwrażliwość na gluten).
Najlepiej poznane celiakia i uczulenie na gluten to dwa oddzielne schorzenia – często mylone. Zasadnicza różnica jest taka, że celiakia (genetyczna nietolerancja glutenu) jest nieuleczalna, zaś alergia może być przejściowa.
Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, ze organizm atakuje własne tkanki. Inaczej niż w przypadku alergii pokarmowej. Tutaj atak skierowany jest przeciwko obcym antygenom (pochodzącym od alergenów), jest to schorzenie immunologiczne, a nie autoimmunologiczne, jak w przypadku celiakii. Uczulenie na gluten polega na nadmiernej reakcji układu odpornościowego na alergen.
Celiakia może oddziaływać na cały organizm, powodować poważne choroby. Prowadzi do uszkodzenia różnych układów i narządów. Dochodzi do zapalenia jelita, a nieleczona choroba może skutkować m.in. przewlekłym zmęczeniem, anemią, niepłodnością, zaburzeniami endokrynologicznymi, osteoporozą, a nawet prowadzić do rozwoju raka.
Szacuje się, że na celiakię cierpi 1% społeczeństwa.
Dodatkowo w 2013 roku wyodrębniono nowe pojęcie: nadwrażliwości na gluten niezwiązanej z celiakią. Naukowcy z University of Maryland School of Medicine zaprezentowali światu badania, w których obliczyli, że ten rodzaj nadwrażliwości na gluten może dotyczyć ok. 6% populacji. Jak ją rozpoznać? Wykluczając celiakię i alergię na gluten. Nie ma swoistych testów w kierunku nadwrażliwości na gluten niezwiązanej z celiakią.
Największą trudnością w rozpoznaniu jest to, że te trzy reakcje organizmu wykazują podobne objawy. Dlatego pewność, z czym mamy do czynienia, można mieć dopiero po wykonaniu odpowiednich testów.
Leczenie uczulenia na gluten
Podstawą leczenia uczulenia na gluten jest dieta eliminacyjna. Jeżeli objawy pojawiają się tylko po zjedzeniu pszenicy, należy zrezygnować z jedzenia pszenicy oraz produktów, które mogą być zanieczyszczone tym zbożem. Jeżeli reakcje występują po wszystkich produktach zawierających gluten, należy stosować dietę bezglutenową. Dobrym pomysłem jest konsultacja z dietetykiem, który pomoże stworzyć plan dietetyczny.
Gdzie znajduje się gluten? Na co uważać w diecie bezglutenowej
Gluten jest składnikiem wielu produktów, nie tylko mącznych. Znajduje się w środkach zagęszczających, słodzących, aromatach, może pojawić się w wędlinach, jogurtach, serach, słodyczach, kawie czy gumie do żucia. Dlatego dieta bezglutenowa jest bardzo trudna w stosowaniu. Osoby uczulone na gluten powinny uważać na:
- makarony,
- pieczywo,
- ciastka, krakersy,
- mieszanki przypraw,
- skrobię pszenną,
- otręby pszenne,
- kiełki pszenicy,
- kaszę kuskus,
- durum,
- orkisz,
- kaszę mannę,
- jęczmień,
- bulgur,
- owies (uznawany jest za zboże bezglutenowe, jednak może być zanieczyszczony glutenem, dlatego jest odradzany w diecie bezglutenowej),
- żyto,
- sos sojowy,
- słód jęczmienny,
- ocet słodowy,
- niektóre sosy sałatkowe,
- piwo (może, ale nie musi zawierać glutenu).
Gdy zauważymy związek między zjedzeniem glutenu a niepożądaną reakcją organizmu, powinniśmy skierować się do alergologa. Tylko alergolog będzie mógł postawić prawidłową diagnozę na podstawie dokładnych testów, również molekularnych (określających nie tylko to, na jaki alergen jesteśmy uczuleniu, ale dokładniej - na jakie konkretne składowe alergenu). Biorąc pod uwagę duże podobieństwo objawów różnych reakcji na gluten, konsultacja ze specjalistą jest wskazana.
Więcej na podobny temat:
Gluten - co to jest, co zawiera gluten, produkty
CO ZAWIERA GLUTEN? Jak rozpoznać produkty bezglutenowe?
Hashimoto a gluten – czy gluten ma wpływ na tarczycę? [PORADY DIETETYKA]
Gluten - dlaczego szkodzi
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
