Spis treści:
- Co to jest zespół napięcia przedmiesiączkowego?
- PMS – objawy
- Zespół napięcia przedmiesiączkowego – przyczyny
- Ile trwa PMS?
- Jak diagnozuje się PMS?
- Leki na zespół napięcia przedmiesiączkowego
- Jak sobie radzić z PMS? Domowe sposoby
- PMS – dieta i suplementy
- PMS a inne problemy zdrowotne
Co to jest zespół napięcia przedmiesiączkowego?
PMS (ang. premenstrual syndrome) to zespół napięcia przedmiesiączkowego. Jest to zespół objawów somatycznych, emocjonalnych oraz behawioralnych występujący przed miesiączką (w trakcie fazy lutealnej cyklu miesiączkowego) i ustępujący w ciągu kilku dni od rozpoczęcia menstruacji. PMS prowadzi do pogorszenia jakości życia, a u niektórych kobiet nawet do wykluczenia z normalnego codziennego funkcjonowania.
Odsetek kobiet, u których występuje PMS, w zależności od źródeł różni się. Szacuje się jednak, że nawet ok. połowa miesiączkujących kobiet ma objawy PMS, a u 3-15% przebiega on na tyle poważnie, że kobiety te nie mogą prowadzić typowych aktywności. PMS może rzutować nie tylko na samopoczucie kobiety, ale też relacje rodzinne i życie seksualne.
PMS należy odróżnić od PMDD, czyli przedmiesiączkowego zaburzenia dysfotycznego (od ang. premenstrual dysphoric disorder), które jest poważniejszym stanem, uznanym za zaburzenie psychiatryczne. PMDD wymaga leczenia farmakologicznego, głównie selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny SSRI. Dodatkowo stosuje się również preparaty ziołowe, psychoterapię, odpowiednie odżywianie, ćwiczenia, suplementy i odpoczynek. Jest to niejako silniejsza postać PMS.
Objawy PMS
Objawy PMS mogą mieć różne nasilenie: od łagodnego przez umiarkowane po ciężkie. Często stwierdza się, że symptomy PMS nasilają się po porodzie lub w wieku 30–40 lat. PMS zanika po menopauzie, kiedy kobieta przestaje miesiączkować.
Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego można podzielić na somatyczne (fizyczne) i dotyczące nastroju (psychologiczne).
Do somatycznych objawów PMS zalicza się:
- ból głowy, migreny,
- bóle brzucha,
- zawroty głowy,
- zmęczenie,
- przyrost masy ciała o około 2-4 kg, związany z zatrzymaniem płynów,
- obrzęki kostek, stóp i rąk,
- częstomocz,
- zwiększone pragnienie,
- wzdęcia,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- trądzik,
- mastodynia (bolesne obrzmienie piersi), ból piersi, drażliwość brodawek sutkowych,
- zaparcia,
- biegunka,
- mniejsza tolerancja alkoholu,
- przetłuszczające się włosy,
- nudności, wymioty,
- podwyższona temperatura, gorączka lub dreszcze (po owulacji temperatura ciała jest nieco wyższa niż przed, jednak gorączka jako objaw PMS występuje bardzo rzadko).
Do emocjonalnych objawów PMS zalicza się:
- wahania nastroju, z tendencją do jego znacznego obniżenia,
- płaczliwość,
- depresja,
- ogólne złe samopoczucie, bezradność, niska samoocena
- drażliwość lub złość,
- ataki paniki,
- niepokój,
- zmiany apetytu,
- zachcianki na słone i słodkie przekąski,
- trudności w koncentracji,
- obniżenie popędu seksualnego,
- unikanie kontaktów społecznych,
- bezsenność lub nadmierna senność.
Przyczyny zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Nie wiadomo do końca co jest przyczyną PMS, lecz z racji tego, że zespół napięcia przedmiesiączkowego jest ściśle związany z cyklem miesiączkowym. Uważa się, że główną przyczyną są zaburzenia hormonalne, szczególnie wzrost ilości estrogenów i niedobór progesteronu.
Zatrzymanie płynów w organizmie wynika z faktu, że estrogeny wpływają na większe wytwarzanie aldosteronu, który powoduje zatrzymanie sodu w organizmie i utratę potasu. Obrzęk, który obejmuje również komórki nerwowe mózgu, przyczynia się do bólów i zawrotów głowy, nudności, problemów ze snem i koncentracją oraz zmian nastroju.
Przyczynami PMS mogą być również zmiany chemiczne w mózgu związane z obniżeniem serotoniny, czyli tzw. hormonu szczęścia. Obniżenie ilości serotoniny skutkuje pojawieniem się epizodów depresyjnych, zmęczenia, zmian apetytu przed miesiączką.
Inne możliwe przyczyny wystąpienia PMS to nadmierne jedzenie słodyczy (ma związek z nasileniem objawów), a także niezdrowa żywność i kawa (również mogą wpływać na pogorszenie PMS).
Ile trwa PMS?
Czas trwania PMS wynosi od kilku dni do nawet dwóch tygodni. Objawy nasilają się na tydzień przed miesiączką (jeszcze bardziej na 2 dni przed miesiączką), a ustępują w ciągu 4 dni od rozpoczęcia okresu.
Jak diagnozuje się PMS?
Diagnostyka zespołu napięcia przedmiesiączkowego opiera się w dużej mierze na wykluczeniu innych problemów zdrowotnych. Podstawowe znaczenie ma wywiad lekarski.
Lekarz po rozmowie może zaproponować prowadzenie dziennika objawów napięcia przedmiesiączkowego przez kolejne miesiące. Dzięki temu można zauważyć związek z cyklem menstruacyjnym, a także rozpoznać charakter schorzenia i nasilenie symptomów PMS.
PMS należy odróżnić od takich problemów zdrowotnych, jak: zaburzenia tarczycy, zespół Cushinga, hiperprolaktynemia, zaburzenia hormonalne dotyczące TSH, FSH, prolaktyny i kortyzolu.
Leki na zespół napięcia przedmiesiączkowego
Głównym sposobem leczenia zespołu napięcia przedmiesiączkowego o umiarkowanym nasileniu jest zmiana stylu życia, a także psychoterapia poznawczo-behawioralna. Ważna jest regularna aktywność fizyczna i odpowiednia dieta, jednak w niektórych przypadkach zastosowanie znajdują środki farmakologiczne.
W terapii wykorzystuje się następujące leki na PMS:
- dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna - doustna antykoncepcja hormonalna utrzymuje stałe stężenie hormonów we krwi, dzięki czemu pomaga w łagodzeniu objawów PMS,
- leki antydepresyjne, w szczególności selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny SSRI (np. fluoksetyna, sertralina, paroksetyna) - poprawiają nastrój, zmniejszają objawy depresji,
- niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ (np. ibuprofen, naproksen, diklofenak) - w celu zmniejszenia bólu, gorączki (jeśli występuje),
- leki moczopędne (diuretyki), które pozwalają zmniejszyć nagromadzenie wody w organizmie i obrzęki, zwiększając wydalanie nadmiaru płynów przez nerki.
Jak sobie radzić z PMS? Domowe sposoby
Domowe sposoby są pierwszą linią obrony w przypadku PMS. Szczególnie gdy objawy są łagodne lub umiarkowane. Zanim sięgniemy po leki, spróbujmy same poradzić sobie z przykrymi dolegliwościami. Naturalne metody, które są skuteczne w łagodzeniu zespołu napięcia przedmiesiączkowego, to:
- Zioła ułatwiające pozbycie się płynów. Na obrzęki przy PMS możemy spróbować fitoterapii. Aby pozbyć się nadmiaru płynów, zalecana jest np. herbata ze skrzypu polnego, z dzikiej róży, pokrzywy lub mniszka lekarskiego. Ponadto swoją kuchnię urozmaicajmy o następujące przyprawy: jałowiec, rozmaryn, pietruszkę – najlepiej świeże. Zaleca się także zjadanie owoców działających moczopędnie, czyli arbuza, truskawek, winogron.
- Zioła na lepszy nastrój. Zioła działające uspokajająco to przede wszystkim melisa, kozłek lekarski, kwiat lawendy i szyszki chmielu. Warto korzystać z ich właściwości zamiast sięgać po pobudzającą – także złość – kawę, drinka, czy piwo.
- Rozmowa z partnerem. PMS nie tylko kobiecie sprawia problemy, ale i jej rodzinie. Warto wtedy zapewnić kobiecie spokojne warunki, ciszę, odseparować od źródeł napięć, czy też zwyczajnie porozmawiać na niedrażniące tematy, przytulić.
- Sport. Ważnym elementem radzenia sobie z objawami PMS jest regularna aktywność fizyczna - przynajmniej 30 minut energicznego ruchu dziennie. To może być spacer, jazda na rowerze, pływanie.
- Relaksacja. Odpoczynek i nauka radzenia sobie z napięciem pomagają ograniczyć niektóre objawy.
- Wysypianie się - przepracowanie i dodatkowe napięcie w okresie, kiedy pojawiają się objawy PMS, tylko nasili dolegliwości.
- Rezygnacja z papierosów - badania wskazują, że kobiety, które palą, mają silniejsze objawy PMS, niż niepalące.
- Akupunktura i akupresura - badania dowodzą, że mogą pomóc w łagodzeniu zarówno fizycznych, jak i emocjonalnych objawów PMS.
PMS – dieta i suplementy
Odpowiednie odżywanie jest jednym z najważniejszych elementów leczenia PMS. Zauważa się np. związek między nasileniem objawów przed miesiączką, a spożyciem kawy oraz nadmiaru słodyczy.
Oprócz ograniczenia kawy i cukru, zaleca się też inne zmiany żywieniowe, która łagodzą PMS:
- ograniczyć podaż soli kuchennej, mniej więcej o połowę normalnie spożywanej soli,
- zapobiegać odwodnieniu,
- zrezygnować z alkoholu,
- stosować dietę lekkostrawną, z uwzględnieniem błonnika pokarmowego, który pozwoli zapobiec zaparciom,
- jeść w atmosferze spokoju, powoli, dokładnie przeżuwając, co zapobiegnie objawom ze strony układu pokarmowego w postaci wzdęć czy biegunek,
- zwrócić uwagę na podaż witamin: A, z grupy B, C i E; witaminy z grupy B łagodzą napięcia nerwowe, wspomagają system nerwowy oraz mogą zapobiegać spadkom nastroju, z kolei witaminy A, C i E to witaminy pozytywnie wpływające na skórę i naczynia krwionośne,
- unikać tłustych i ostrych potraw, a uwzględnić przyprawy ziołowe wspomagające trawienie (kminek, rozmaryn, tymianek, szałwia), wykazujące też działanie kojące i oczyszczające organizm.
Niestety nie ma wytycznych dotyczących zalecanej suplementacji w radzeniu sobie z zespołem napięcia przedmiesiączkowego. Badania jednak pokazują, że niektóre składniki mogą być pomocne. Najlepiej przedyskutować wcześniej z lekarzem, które z nich warto uzupełnić w danym przypadku.
Suplementy diety, które mogą być przydatne w zapobieganiu PMS, to:
- magnez - może łagodzić niektóre symptomy PMS, takie jak migreny oraz uczucie niepokoju,
- wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega - ograniczają skurcze i bóle brzucha związane z PMS,
- wapń - redukują łaknienie, zmęczenie i stany depresyjne,
- witamina B6 - wspomaga działanie układu odpornościowego, zatem może pomóc przy niepokoju, depresji, drażliwości, ale też wzdęciach i trudności w koncentracji.
PMS a inne problemy zdrowotne. Dlaczego PMS trzeba leczyć?
Leczenie i stosowanie środków zaradczych w przypadku zespołu napięcia przedmiesiączkowego jest bardzo ważne, ponieważ nieleczone PMS może przyczyniać się do innych chorób i pogarszać jakość życia. PMS może nasilać takie problemy, jak depresja i zaburzenia lękowe. Zauważono również związek PMS z zespołem przewlekłego zmęczenia, zespołem jelita drażliwego (objawy mogą pogorszyć się przed miesiączką), zespołem bólu pęcherza. PMS może również powodować nasilenie objawów astmy migreny i alergii.
Źródła:
G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie,
P.R. Gudipally, G.K. Sharma, Premenstrual Syndrome, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560698,
A. Ryu, T. Kim, Premenstrual syndrome: A mini review, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26351143.
Czytaj także:
Pierwsza miesiączka (menarche) - kiedy się pojawia i jakie są jej objawy?
Obfite miesiączki - jak je rozpoznać i co zrobić, gdy się pojawią?
Bolesne miesiączki – co oznaczają?
Endometrioza – objawy, przyczyny, leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
