Spis treści:
- Co to jest zwyrodnienie stawów?
- Zwyrodnienie stawów - czynniki ryzyka
- Zwyrodnienie stawów - umiejscowienie
- Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów
- Diagnoza zwyrodnienia stawów
- Zwyrodnienie stawów - leczenie
Co to jest zwyrodnienie stawów?
Zwyrodnienie stawów polega na przedwczesnym zużywaniu się tkanek tworzących staw. Wiąże się z uszkodzeniem chrząstki stawowej, podchrzęstnej warstwy kości, tworzeniem wyrośli kostnych (osteofitów) i zanikiem mięśni wokół stawu.
Mówiąc inaczej, dochodzi do zaburzeń w procesie odbudowy i regeneracji, uszkodzeniu ulegają też torebka stawowa, więzadła i ścięgna. Choroba zwyrodnieniowa stawów ma charakter powolny, przewlekły, a zmiany są nieodwracalne. Proces chorobowy z czasem utrudnia funkcjonowanie i może prowadzić do niepełnosprawności.
Zwyrodnienie stawów dzieli się na:
- pierwotne – przyczyny są nieznane, charakterystyczne dla osób starszych,
- wtórne – wywołane uszkodzeniami, nieprawidłowościami w budowie stawu, stanami zapalnymi lub chorobami.
Zwyrodnienie stawów - przyczyny i czynniki ryzyka
Wśród przyczyn choroby zwyrodnieniowej stawów wymienia się skłonności genetyczne, niewystarczające ukrwienie stawów, wady anatomiczne czy choroby, takie jak cukrzyca lub niedoczynność tarczycy.
Do czynników ryzyka zwyrodnienia stawów należą:
- podeszły wiek,
- otyłość lub nadwaga – im większy ciężar dźwigają stawy, tym większe ryzyko zwyrodnienia, nadwaga i otyłość powodują uszkodzenia chrząstek śródstawowych,
- specyficzny rodzaj wykonywanej pracy - rozwojowi choroby sprzyjają zawody, w których często obciążane są stawy, występuje regularne schylanie się, kucanie, ciężka praca fizyczna,
- słabe mięśnie otaczające staw – przy braku podpory w postaci silnych mięśni dochodzi do nadmiernego obciążenia stawu, co może skutkować uszkodzeniami,
- wymagająca aktywność fizyczna – zbyt intensywne uprawianie sportu obciążającego stawy i urazy mogą spowodować rozwój zwyrodnienia,
- płeć żeńska – na zwyrodnienie stawów kobiety chorują nieco częściej niż mężczyźni (wynika to ze zmniejszonej z wiekiem produkcji estrogenów po menopauzie i postępującej osteoporozy).
Zwyrodnienie stawów - umiejscowienie
Szacuje się, że zwyrodnienie stawów dotyczy 2 milionów Polaków. Najczęściej występującą zmianą zwyrodnieniową stawów są zmiany w stawach kolanowych (gonartroza), zazwyczaj u osób otyłych.
Choroba zwyrodnieniowa stawów może obejmować:
- staw biodrowy,
- kręgosłup – stawy między wyrostkami stawowymi łuków kręgów, stawy kręgosłupowo-żebrowe, stawy w odcinku szyjnym kręgosłupa,
- staw kolanowy,
- stawy rąk.
Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów
Przez długi czas w początkowym stadium choroba zwyrodnieniowa stawów nie daje o sobie znać. Pierwsze symptomy mogą być zauważalne dopiero po 40. roku życia. Dotyczą jednego lub wielu stawów jednocześnie. Do najpowszechniejszych objawów zwyrodnienia stawów zalicza się:
- zmęczenie ciała i kończyn,
- napięcie mięśni,
- ból stawów – najpierw odczuwany tylko podczas ruchu, nasilający się wieczorem,
- sztywność stawów – odczuwana rano przy wstawaniu oraz w ciągu dnia po czasie bezruchu,
- słyszalne i wyczuwalne trzaski, przeskakiwania – podczas ruchu stawów, wywołane nierównymi powierzchniami trącymi o siebie,
- zniekształcenia stawów – do tego objawu może dojść wysięk,
- ograniczona ruchomość stawów – trudności w zginaniu i prostowaniu, skrajnie może dojść do zablokowania stawu.
Aby uniknąć powikłań, kłopotów z poruszaniem się i niepełnosprawności, po zauważeniu objawów, należy zgłosić się do lekarza.
Objawami zwyrodnienia stawów są również zmiany widoczne na zdjęciach obrazowych (najczęściej rentgenowskich) - mogą być różne w zależności od lokalizacji zwyrodnienia oraz zaawansowania choroby. To np. osteofity na kościach, zwężenie szpary stawowej oraz zmiany torbielowate.
Diagnoza zwyrodnienia stawów
Zwyrodnienie stawów rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych (jak ból, ograniczona ruchomość stawu) oraz zdjęć obrazowych.
W pierwszej kolejności lekarz zleci wykonanie badania rentgenowskiego (RTG). Dzięki temu obejrzy rodzaj i rozległość zmian zwyrodnieniowych, do jakich doszło w obrębie danego stawu. Może stwierdzić występowanie torbieli zwyrodnieniowych czy zagęszczenie kości.
W rozpoznaniu choroby, zwłaszcza w różnicowaniu jej z innymi schorzeniami, przydatne mogą być inne badania: rezonans magnetyczny, badanie USG lub tomografia komputerowa. Czasem przy stwierdzeniu zmian zapalnych przeprowadza się biopsję błony maziowej. Bada się także laboratoryjnie płyn stawowy.
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów
Leczenie zwyrodnienia stawów polega na redukowaniu bólu i utrzymaniu jak najdłużej sprawności.
Leczenie niefarmakologiczne polega na:
- edukacji pacjenta,
- zmianie nawyków,
- fizjoterapii,
- pomocy ortopedycznej,
- w niektórych przypadkach – leczeniu operacyjnym.
W ramach zmiany nawyków lekarz może zalecić np. schudnięcie. Pozbycie się nadprogramowych kilogramów obciążających stawy ma duże znaczenie w dalszym leczeniu zwyrodnienia. Ważną rzeczą jest wzmacnianie mięśni, a więc umiarkowane, odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne. Istotne, aby pacjent nauczył się bezpiecznie siedzieć – w najzdrowszej dla siebie pozycji oraz nabrał dobrych nawyków, jeśli chodzi o pozycję leżenia i spania.
Pomocne są masaże, rehabilitacja i zabiegi kinezyterapii. Pomagają wzmocnić stawy i mięśnie, spowolnić postępowanie choroby i poprawić ruchomość stawów, a także złagodzić ból.
Czasami zwyrodnienie stawów wymaga interwencji chirurga. Ciężkie przypadki wymagają zastąpienia chorego stawu nowym, sztucznym (endoprotezoplastyka).
W leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów ważna jest też odpowiednia dieta. (Więcej: Co jeść przy zwyrodnieniu stawów?)
Dieta korzystna dla stawów powinna być bogata w:
- produkty o niskim indeksie glikemicznym,
- produkty pochodzenia roślinnego,
- tłuste ryby morskie,
- olej rzepakowy i lniany,
- sezam,
- migdały.
Zdrowiu stawów służą również unikanie nadmiernej ilości mięsa, porzucenie używek (papierosów, alkoholu) i białego cukru.
Leczenie farmakologiczne w chorobie zwyrodnieniowej opiera się na przyjmowaniu leków przeciwzapalnych (NLPZ) - mogą być w formie tabletek albo do zastosowania miejscowego jako żel lub maść. Stosuje się też środki przeciwbólowe (paracetamol, opioidy).
W niektórych przypadkach w terapii choroby zwyrodnieniowej stawów stosuje się glikokortykosteroidy, leki wolno działające w zwyrodnieniu stawów, kwas hialuronowy, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, preparaty komórek i cząsteczek bioaktywnych (jak komórki macierzyste, osocze bogatopłytkowe, komórki tkanki tłuszczowej).
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 5.02.2020
Więcej o zdrowiu kości i stawów:RZS – jak żyje się z reumatoidalnym zapaleniem stawów?Bóle stawów – metody domowe i apteczneOsteoporoza – jak ją zdiagnozować?Czym jest dyskopatia kręgosłupa?Jak wygrać z bólem kręgosłupa? – 10 praktycznych wskazówek
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
