Cukrzyca to poważna choroba metaboliczna związana z nieprawidłową gospodarką węglowodanową w organizmie. Cukrzyca wymaga opieki lekarskiej. Coraz więcej osób na nią choruje. Jej objawy są często lekceważone albo mylone z objawami innych schorzeń. Brak właściwego leczenia może skończyć się poważnymi powikłaniami, w tym amputacjami kończyn, oślepnięciem, zawałem, udarem, a nawet śmiercią.
- Skąd się bierze cukrzyca?
- Rodzaje cukrzycy
- Cukrzyca u dzieci
- Objawy choroby
- Hipoglikemia w cukrzycy
- Powikłania cukrzycy
- Badania i wyniki
- Leczenie cukrzycy
- Dieta cukrzycowa
- Jak zapobiec chorobie?
1. Cukrzyca - skąd się bierze?
Za prawidłową gospodarkę cukrami odpowiada hormon insulina wydzielany przez trzustkę. Insulina powoduje zwiększenie wychwytu glukozy z krwi przez komórki organizmu. Skutkiem jest spadek stężenia glukozy (cukru) w krwiobiegu i nasilenie zużywania jej przez komórki organizmu.
Cukrzyca pojawia się, gdy zostaje zaburzone wydzielanie insuliny i pojawia się hiperglikemia, czyli za wysokie stężenie glukozy we krwi.
2. Rodzaje cukrzycy
Cukrzyca typu 1 - insulinozależna
Jej początek jest nagły. Zwykle choroba objawia się szybko - dlatego najczęściej diagnozuje się ją u dzieci i młodzieży, jednak są przypadki jej wykrywania także u osób starszych, po 60. roku życia. Cukrzyca typu 1 ma podłoże autoimmunologiczne. Organizm chorego wytwarza przeciwciała niszczące komórki trzustki. To prowadzi do zniszczenia trzustki i zaburzeń wydzielania insuliny.
Cukrzyca typu I wiąże się więc z niedoborem insuliny. Konieczne jest jej regularne podawanie - stąd nazwa cukrzyca insulinozależna. Istnieje też kilka metod leczenia cukrzycy typu pierwszego.
Jak insulina wpływa na otyłość?
Cukrzyca typu 2 - insulinoniezależna
Początek jest łagodny, a choroba rozwija się długo. Dlatego diagnozuje się ją przede wszystkim u osób po 40. roku życia. Do rozwoju choroby przyczyniają się m.in. czynniki genetyczne i niezdrowy styl życia - dieta bogata w tłuszcze i węglowodany, otyłość, brak ruchu, brak odpowiedniej ilości snu, stres. Cukrzyca typu 2 wiąże się z rosnącą insulinoopornością, czyli zmniejszeniem wrażliwości tkanek na insulinę oraz względnym niedoborem insuliny.
To oznacza, że trzustka produkuje insulinę, jednak przy rosnącej insulinooporności jej poziom jest zbyt niski, aby uzyskać efekt w tkankach. Trzustka zwiększa więc wydzielanie insuliny, ale w pewnym momencie wyspy trzustki ulegają uszkodzeniu i przestają produkować hormon. Leczenie insuliną, w przypadku cukrzycy typu 2, jest konieczne dopiero na zaawansowanym etapie choroby. Leczenie tego rodzaju choroby dopasowuje się do aktualnego stanu pacjenta, a metod terapii jest kilka.
Czy warto zmieniać terapię przy cukrzycy typu 2? Ekspert wyjaśnia metody leczenia
Cukrzyca typu 3 - wtórna
Cukrzyca wtórna zawsze występuje w wyniku rozwoju innej choroby. Zwykle pojawia przy schorzeniach trzustki, wątroby i przy zaburzeniach hormonalnych, nadczynności przysadki, nadczynności nadnerczy, nadczynności tarczycy. Cukrzyca typu 3 może pojawić się też w przypadku usunięcia trzustki, bardzo złego odżywiania lub niedożywienia.
Leczenie cukrzycy typu trzeciego polega na wyleczeniu choroby pierwotnej.
Cukrzyca ciążowa (cukrzyca ciężarnych)
Jest to choroba kobiet w ciąży, które wcześniej nie miały cukrzycy. Objawia się podwyższonym poziomem cukru po posiłkach lub na czczo, a potwierdza się to testem obciążenia glukozą. Kobiety z cukrzycą ciężarnych są w grupie ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2.
W większości przypadków objawy cukrzycy ciążowej ustępują po porodzie. Kobiety w ciąży mogą nie zauważyć objawów choroby, dlatego ważne jest badanie poziomu glukozy u przyszłych matek i robienie krzywej cukrowej w odpowiednim momencie ciąży.
Powikłania cukrzycy ciężarnych mogą być bowiem groźne dla matki i dziecka. U matki podnoszą ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego, wielowodzia, zakażeń układu moczowego.
Cukrzyca ciążowa jest najczęstszą przyczyną obumarcia płodu i chorób okresu okołoporodowego. Dzieci matek z cukrzycą ciężarnych zwykle mają dużą masę urodzeniową. Przebyta cukrzyca u kobiet w ciąży zwiększa o połowę ryzyko wystąpienia choroby w kolejnej ciąży oraz podnosi ryzyko rozwinięcia trwałej cukrzycy u matki.
3. Cukrzyca u dzieci
U dzieci w większości przypadków pojawia się cukrzyca typu 1. Jeśli dziecko czuje się zmęczone bez powodu, często oddaje mocz i dużo pije, to koniecznie należy zgłosić się do lekarza. A jeśli dodatkowo ma nudności i wymioty, jest osłabione - wezwać pogotowie.
Najważniejsze informacje o cukrzycy u dzieci - objawy, leczenie, powikłania
4. Objawy cukrzycy
Są one podobne przy cukrzycy typu 1 i 2. Różnicą jest, że w typie 1 sygnały choroby występują gwałtownie i są dość jednoznaczne, a typie 2 choroba rozwija się po cichu i długo i jej początek jest trudny do wychwycenia u osób, które nie badają regularnie poziomu glukozy we krwi.
Cukrzyca - objawy typowe dla tej choroby
Charakterystyczne symptomy cukrzycy to:
- Zwiększone wydalania moczu (wielomocz, poliuria) - oddawanie moczu częściej niż 7/8 razy dziennie i gdy jego ilość przekracza 2500 ml na dobę.
- Zwiększone pragnienie (polidypsja).
- Suchość w ustach.
- Zmęczenie, senność.
- Zamglone widzenie.
- Wzmożony apetyt (polifagia).
- Wolno gojące się rany.
- Swędzenie i pieczenie w okolicach narządów rodnych, częste grzybice.
- Chudnięcie (głównie w typie 1).
- Zawroty głowy, mdłości, wymioty.
Cukrzyca - wczesne objawy choroby
Sam początek cukrzycy, szczególnie typu 2, jest trudny do wychwycenia, gdyż nie ma zbyt wielu objawów lub są niejednoznaczne. W typie 1 początek choroby jest łatwiej zauważyć niż niż w typie 2. Jednak warto zwracać uwagę na:
- Chroniczne zmęczenie.
- Wzmożone wydalanie moczu.
- Wzmożone pragnienie
- Suchość w ustach, suchość skóry.
- Niewyraźne widzenie.
Jak rozpoznać wczesne objawy cukrzycy?
Cukrzyca - późne objawy
Występują na bardziej zaawansowanym etapie choroby i pojawiają się, gdy w organizmie zaszły już przewlekłe zmiany. Cukrzyca niszczy przede wszystkim naczynia krwionośne i układ nerwowy. Ale każdy organ może ulec zaburzeniom spowodowanych cukrzycą. Objawy są różne:
- Zaburzenia czucia, mrowienie kończyn.
- Infekcje układu moczowego
- Zmniejszone odczucie parcia na mocz.
- Problemy seksualne. Mają one związek zarówno z zaburzeniami w unerwieniu jak i w naczyniach krwionośnych.
- U kobiet suchość pochwy oraz częstsze infekcje narządów płciowych.
- U mężczyzn problemy z erekcją.
- Problemy ze skórą. Infekcje skóry.
- Bóle nóg i stóp. Szczególnie po wysiłku lub w nocy.
- Zespół stopy cukrzycowej powstający na skutek niedokrwienia tkanek i zaburzeń czucia (neuropatii).
5. Cukrzyca jest niebezpieczna z powodu hipoglikemii
Podczas choroby może pojawić się hipoglikemia (czyli niedocukrzenie), która częściej występuje w cukrzycy typu pierwszego. Stężenie glukozy we krwi spada poniżej 55 mg/dl. Stan niedocukrzenia może być zagrożeniem życia dla diabetyków.
Objawy hipoglikemii to: osłabienie, niepokój, splątanie, poty, drżenia mięśni, przyśpieszona praca serca, a następnie zaburzenia oddychania, zaburzenia krążenia, senność i śpiączka. Hipoglikemię może wywołać przedawkowanie leków przeciwcukrzycowych, znaczny wysiłek fizyczny czy spożycie alkoholu przez diabetyka.
Co robić, gdy ten stan wystąpi?
- Przy niewielkiej hipoglikemii trzeba podać choremu słodzony napój.
- U osoby nieprzytomnej z podejrzeniem hipoglikemii należy wstrzyknąć domięśniowo 1 mg glukagonu. Lek ten sprzedawany jest obecnie w formie niewielkich jednorazowych strzykawek. Każdy chory na cukrzycę powinien nosić go przy sobie.
Najwięksi wrogowie trzustki! Poznaj 5 rzeczy, które są dla niej śmiertelnym zagrożeniem
6. Powikłania cukrzycy
Cukrzyca przede wszystkim niszczy naczynia krwionośne. Zmiany w drobnych naczyniach włosowatych nazywa się mikroangiopatią. Zmiany obejmujące naczynia większe nazywane są makroangiopatią.
Powikłania cukrzycy zależą od wielkości naczyń i ich lokalizacji w poszczególnych narządach organizmu. Makroangiopatia najczęściej dotyczy krążenia wieńcowego odżywiającego serce. Połowa chorych na cukrzycę umiera z powodu zawału serca.
Mikroangiopatia może dotyczyć różnych narządów i prowadzić do: nefropatii (uszkodzenie nerek), retinopatii (uszkodzenie naczyń gałki ocznej) neuropatii (zaburzenia w działaniu nerwów).
U chorych na cukrzycę może pojawić się zespół stopy cukrzycowej. Zwykle są to owrzodzenia powstałe na skutek drobnych urazów. W zaawansowanych przypadkach trzeba amputować stopę.
Częstym powikłaniem tej choroby jest też kwasica ketonowa.
Ranking glukometrów: który wybrać? 5 propozycji
7. Badania, interpretacja wyników
Standardowym badaniem robionym przy podejrzeniu cukrzycy jest oznaczenie stężenia glukozy we krwi, zwane badaniem cukru we krwi - najlepiej w laboratorium z krwi pobranej z żyły.
Jest kilka rodzajów oznaczania glikemii:
- O dowolnej porze dnia (nie trzeba być na czczo). Stężenie glukozy we krwi żylnej na poziomie wyższym niż 200mg/dl z towarzyszącymi objawami cukrzycy pozwala postawić diagnozę.
- Oznaczanie poziomu cukru na czczo. Z krwi pobranej minimum 8 godzin od ostatniego posiłku. Stężenie glukozy powyżej 126 mg/dl w badaniu oznacza cukrzycę.
- Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Pacjentowi podaje się 75 g roztworu czystej glukozy do wypicia. Krew pobierana jest na czczo i po 120 minutach od obciążenia. Wartości powyżej 200 mg/dl dla drugiego pomiaru potwierdzają cukrzycę.
- Test obciążenia glukozą dla kobiet w ciąży. Wykonuje się go u matek między 24 a 28 tygodniem ciąży. Glukozę oznacza się na czczo, 1 godzinę i 2 godziny po obciążeniu. Wyniki powyżej 92 mg/dl na czczo, powyżej 180 mg/dl po godzinie, powyżej 153 mg/dl po 2 godzinach mogą oznaczać cukrzycę ciążową.
- Dodatkowo można oznaczyć glukozę w moczu i ciała ketonowe we krwi.
8. Leczenie cukrzycy
Zależy ono od typu cukrzycy. To znaczy:
- Cukrzycę typu 1 leczy się, wstrzykując insulinę. Chorzy powinni przestrzegać też diety.
- Leczenie cukrzycy typu 2 w pierwszym stadium polega na stosowaniu odpowiedniej diety, włączeniu aktywności fizycznej do trybu życia i pozbyciu się nadwagi. Gdy to nie wystarcza, lekarz diabetolog może przepisać leki doustne na cukrzycę, np. metforminę. Wraz z postępem choroby, włączane są dodatkowe leki o innym mechanizmie działania. W bardzo zaawansowanych stadiach cukrzycy typu 2 dołącza się insulinę.
- Cukrzycę ciążową leczy się odpowiednią dietą ustaloną z lekarzem. Niekiedy konieczne jest włączenie leków doustnych lub insulinoterapia.
Jak się leczy cukrzycę - 6 najważniejszych informacji
9. Dieta dla cukrzyka
Diabetycy powinni przestrzegać diety cukrzycowej zaleconej przez lekarza. Bardzo ważne jest:
- regularne przyjmowanie posiłków oraz odpowiednią ich ilość,
- odpowiednią kaloryczność posiłków zależną od trybu życia,
- podobną liczbę przyjmowanych kalorii każdego dnia,
- jedzenie węglowodanów o niskim indeksie i ładunku glikemicznym,
- unikanie cukrów prostych i alkoholu,
- jedzenie produktów z błonnikiem,
- ograniczenie soli,
- włączenie do diety grejpfruta.
10. Profilaktyka, czyli jak zapobiec chorobie?
W przypadku cukrzycy typu 1 brak nie da się zapobiec chorobie, bo ma ona podłoże autoimmunologiczne. Rozwojowi cukrzycy typu 2 można zapobiec dzięki przestrzeganiu zdrowej diety, zwiększeniu aktywności fizycznej, zgubieniu nadwagi. Trzeba zrobić wywiad rodzinny, gdyż do cukrzycy można mieć predyspozycje genetyczne.
Profilaktyka cukrzycy obejmuje też raz do roku badanie poziomu cukru we krwi na czczo.
Zobacz też:
Zdiagnozuj się: czy masz cukrzycę?
Ważnym badaniem w cukrzycy jest m.in. badanie moczu. Jak odczytać jego wynik?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
