Spis treści:
- Co to jest stopa cukrzycowa?
- Stopa cukrzycowa - przyczyny
- Objawy stopy cukrzycowej
- Stopa cukrzycowa - leczenie
- Stopa cukrzycowa - metody zapobiegania
Co to jest stopa cukrzycowa?
Stopa cukrzycowa, inaczej zespół stopy cukrzycowej (ZSC), jest zespołem objawów dotyczącym stopy, obejmującym zakażenie, owrzodzenie lub uszkodzenie tkanek (nie tylko skóry, ale też mięśni, naczyń krwionośnych, nerwów i kości). Stopa cukrzycowa jest powikłaniem cukrzycy. Może rozwinąć się w wyniku źle leczonej choroby lub jako pierwszy sygnał cukrzycy typu 2, która latami mogła nie dawać objawów.
Choroba prowadzi do trudności w gojeniu się ran i postępującego procesu martwiczego. Z czasem może dojść do deformacji stopy. Nieleczony zespół stopy cukrzycowej grozi amputacją kończyny. Rany stanowią również wrota dla chorobotwórczych mikroorganizmów, dlatego kolejnym zagrożeniem z powodu nieleczonego schorzenia jest zakażenie ogólnoustrojowe, czyli sepsa.
Szacuje się, że stopa cukrzycowa dotyczy kilkunastu procent pacjentów z cukrzycą w Polsce, zwykle to osoby z cukrzycą typu 2. To w sumie ok. 150 tysięcy osób z ZSC, w tym nawet co piątemu choremu grozi amputacja kończyny.
Podczas diagnostyki stopy cukrzycowej używa się klasyfikacji:
- stopień 0 - stopa wysokiego ryzyka,
- stopień 1 - powierzchowne owrzodzenia,
- stopień 2 - owrzodzenia + stan zapalny,
- stopień 3 - owrzodzenia ze stanem zapalnym skóry i kości, ropowica,
- stopień 4 - martwica ograniczona,
- stopień 5 - martwica rozległa.
Stopa cukrzycowa - przyczyny
Specjaliści wskazują na dwa mechanizmy przyczyniające się do rozwoju stopy cukrzycowej. Pierwszy wynika z neuropatii, czyli uszkodzenia nerwów obwodowych, drugi – z uszkodzenia naczyń krwionośnych. Obydwa będące powikłaniem cukrzycy. Uszkodzenie włókien nerwowych i naczyń krwionośnych jest konsekwencją długotrwale zwiększonego poziom glukozy we krwi, niewłaściwego lub zaniedbanego leczenia cukrzycy. W związku z tym mówi się o 2 zasadniczych przyczynach stopy cukrzycowej, które mogą współistnieć.
- Neuropatyczna stopa cukrzycowa - wywołana neuropatią, chory ma zaburzenia czucia w stopach, co łatwo prowadzi do zranień i uszkodzeń (chory nie czuje ucisku na stopę, tego, że but jest niewygodny, obciera, nie czuje zranienia czy owrzodzenia). Neuropatia powoduje także zanik mięśni i osłabienie kończyn dolnych. Neuropatia cukrzycowa jest przyczyną ok. 70% przypadków owrzodzeń stopy.
- Niedokrwienna stopa cukrzycowa - wynika ze słabszego ukrwienia stóp (miażdżycy) i zmniejszenia przepływu krwi, co utrudnia gojenie się ran. Niedokrwienie tkanek powoduje ich obumieranie, pojawiają się opuchnięcia, wrzody, pęknięcia.
Objawy stopy cukrzycowej
Schorzenie nie jest trudne do zdiagnozowania. Najczęstsze objawy stopy cukrzycowej to:
- zaczerwienienie lub sinienie stóp,
- trudno gojące się rany,
- zaburzenia w czuciu bólu, dotyku czy temperatury,
- cieplejsza skóra, obrzęk,
- owrzodzenia i martwica,
- bolesne skurcze mięśni, mrowienie w nogach,
- sucha skóra i łuszcząca się,
- deformacja stopy i palców.
W przypadku zauważenia niepokojących objawów, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który powinien nas skierować w trybie pilnym do diabetologa. Owrzodzenie łatwo przechodzi w stan zapalny. Ważne, żeby nie dopuścić do martwicy rozległej, bo wtedy pacjentowi grozi amputowanie stopy. Im wcześniej zostanie podjęte leczenie, tym lepsze rokowania.
Jak wygląda stopa cukrzycowa?
Charakterystyczne są owrzodzenia, które zwykle występują na wierzchniej części stopy przy jej zewnętrznej krawędzi, a także na podeszwie pod dużym palcem.
fot. Adobe Stock
Tak mogą wyglądać rany i owrzodzenia występujące przy stopie cukrzycowej:
fot. Adobe Stock
Stopa cukrzycowa - leczenie
Najważniejsze w leczeniu stopy cukrzycowej jest wyrównanie cukrzycy – lekarz może zlecić tabletki doustne hipoglikemizujące (leki przeciwcukrzycowe, obniżające stężenie glukozy) lub insulinę w formie zastrzyków. Dalsze leczenie stopy cukrzycowej obejmuje przede wszystkim trzy elementy:
- odciążanie stopy,
- leczenie infekcji,
- oczyszczanie rany.
Odciążenie stóp jest konieczne, by rana mogła się goić, w tym celu lekarz może zalecić specjalne obuwie ortopedyczne, chodzenie o kulach, a czasem poruszenie się na wózku inwalidzkim.
Niezbędne może być podanie antybiotyków w zależności od intensywności zakażenia. Przy mniejszej infekcji chory powinien przyjmować antybiotyki doustnie (nawet przez wiele tygodni, albo do czasu wyleczenia zakażenia), w cięższych przypadkach może być konieczna hospitalizacja i podawanie antybiotyków drogą dożylną. Leczenie infekcji jest bardzo istotne, ponieważ zapobiega rozwinięciu się zakażenia ogólnoustrojowego (sepsy).
Regularne oczyszczanie rany z martwych tkanek jest kolejnym warunkiem prawidłowego gojenia. Jeżeli oczyszczanie wymaga tylko usunięcia zrogowaciałego naskórka, zabieg można wykonać w domu. Bardziej skomplikowane oczyszczanie wymaga wizyty w gabinecie zabiegowym - lekarz wykonuje nacinanie i drenaż tkanek oraz usuwa martwe tkanki, a następnie robi opatrunek.
W leczeniu stopy cukrzycowej wykorzystuje się również terapię światłem, które unieszkodliwia bakterie.
Skuteczność leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby, jednak leczenie stopy cukrzycowej jest trudne i długotrwałe. Wcześnie podjęte skutecznie działanie prowadzi do wyleczenia zdecydowanej większości przypadków.
Stopa cukrzycowa - metody zapobiegania
Chorujący na cukrzycę powinni regularnie i wnikliwie kontrolować stan stóp, dbać o leczenie i właściwy poziom cukru we krwi. A jeśli pacjent zauważy jakiekolwiek niepokojące zmiany w obrębie stóp, natychmiast powinien zgłosić się do lekarza.
Mycie stóp w gorącej wodzie, intensywne ścieranie naskórka tarką, zbyt krótkie obcinanie paznokci i lekceważenie zadrapań i urazów to najczęstsze błędy popełniane przez diabetyków w pielęgnacji stóp
– przestrzega Polskie Stowarzyszenie Diabetyków.
Aby zapobiegać stopie cukrzycowej, należy:
- kontrolować ogólny stan zdrowia - stężenie glukozy we krwi, ciśnienie tętnicze, poziom cholesterolu,
- oglądać stopy - wierzch, podeszwy i palce oraz przestrzeń między nimi. Zaniepokoić powinny pęknięcia, zrogowacenia naskórka, zmiany zabarwienia skóry, owrzodzenia,
- dbać o higienę stóp - myć je w letniej wodzie, dokładnie osuszać i natłuszczać,
- nosić wygodne buty - obuwie osób chorujących na cukrzycę nie może uciskać stóp, do butów można dobrać specjalne wkładki odciążające stopy, w przypadku deformacji stóp, buty powinny być wykonane na zamówienie,
- spacerować, maszerować - umiarkowany wysiłek fizyczny poprawi ukrwienie stóp,
- rzucić palenie papierosów,
- unikać chodzenia boso,
- unikać przegrzewania stóp.
Jeśli chory zauważy np. wrastający paznokieć, najlepiej udać się do specjalisty, aby nie nabawić się rany czy stanu zapalnego. W wielu gabinetach wykonywany jest pedicure leczniczy.
Treść artykułu pierwotnie została opublikowana 29.11.2019.
Więcej na temat cukrzycy:Czy cukrzyca typu 1 jest uleczalna? (Objawy, leczenie i powikłania)Leczenie cukrzycy - jak się leczy cukrzycę typu 1 i typu 2?Powikłania cukrzycy - 9 groźnych konsekwencji chorobyCukrzyca: objawy wczesne i nietypowe [LISTA SYMPTOMÓW]
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
