W przypadku wystąpienia objawów sepsy, należy jak najszybciej znaleźć pomoc medyczną. Brak leczenia może doprowadzić do niewydolności wielonarządowej i śmierci chorego. Przebieg posocznicy jest trudny do przewidzenia. Niektóre osoby szybko wracają do zdrowia, inne są narażone na ciężkie powikłania. Rokowania zależą od ciężkości sepsy, ogólnego stanu zdrowia oraz czasu spędzonego w szpitalu. Dowiedz się, jak trafnie rozpoznać sepsę, co ją wywołuje i jak postępować.
Spis treści:
- Czym jest sepsa?
- Przyczyny sepsy
- Objawy sepsy
- Jak długo rozwija się sepsa?
- Diagnostyka sepsy
- Leczenie sepsy
- Skutki sepsy
- Profilaktyka sepsy
Czym jest sepsa?
Sepsa (inaczej posocznica) to zespół zagrażających życiu nieprawidłowych reakcji organizmu na infekcję. Charakteryzuje się uogólnioną reakcją zapalną, której towarzyszy uszkodzenie różnych narządów i tkanek. W Polsce rocznie odnotowuje się ok. 50 tys. zachorowań. Według szacunków u 1 na 5 pacjentów dochodzi do zgonu.
Rodzaje sepsy
Ze względu na stopień nasilenia wyróżnia się trzy postaci:
- Sepsa - zagrażająca życiu uogólniona reakcja zapalna organizmu współwystępująca z zakażeniem.
- Ciężka sepsa - sepsa z objawami uszkodzenia narządów ze zmniejszonym przepływem krwi przez narządy lub niskim ciśnieniem krwi.
- Wstrząs septyczny - to najcięższe powikłanie sepsy, które wiąże się z dużą śmiertelnością; rozwija się, gdy dojdzie do spadku ciśnienia tętniczego, a przez to do niebezpiecznego spadku tkankowego przepływu krwi.
Rozróżnia się też sepsę noworodkową, dzieci, dorosłych i szpitalną.
Przyczyny sepsy. Jakie infekcje mogą wywołać posocznicę?
Istotą sepsy jest uogólniona zapalna reakcja organizmu, do której zazwyczaj przyczynia się zakażenie. Wskutek stanu zapalnego dochodzi do zwiększenia przepuszczalności naczyń włosowatych i gromadzenia się białych krwinek w odległych tkankach. Gdy organizm traci kontrolę nad tym stanem, zaczyna w sposób masowy i niekontrolowany uwalniać mediatory prozapalne, co prowadzi do sepsy.
Kiedyś sepsą określano bakteryjne zakażenie krwi. Dziś wiadomo, że sepsa może zostać wywołana przez różne drobnoustroje, zarówno bakterie, jak i wirusy, grzyby i pasożyty. W praktyce do sepsy najczęściej dochodzi na skutek zakażenia bakteryjnego, które rozprzestrzenia się drogą układu krwionośnego.
W warunkach pozaszpitalnych przyczyną sepsy najczęściej jest zakażenie meningokokami. W szpitalach zagrożeniem są szczególnie takie bakterie jak Acinetobacter baumannii, pałeczka zapalenia płuc, gronkowiec, E. coli, pałeczka ropy błękitnej, paciorkowce.
Źródłem sepsy jest najczęściej istniejące ognisko zakażenia. To może być np.
- zapalenie zatok,
- zapalenie płuc,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- oparzenia,
- zapalenie wsierdzia,
- ropne zapalenie ucha,
- odparzenia,
- zmiany wokół pępka u noworodków,
- czyraki,
- zapalenie stawów,
- zapalenie szpiku,
- zapalenie żołądka,
- infekcja w układzie moczowo-płciowym.
Taką sepsę określa się jako wtórną. Wymienione infekcje mogą sprzyjać sepsie, ale oczywiście rzadko do niej prowadzą.
Czasami nie udaje się zlokalizować źródła sepsy (jest to sepsa pierwotna). Taki stan rozwija się np. u osób z niedoborem odporności i chorobami powodującymi zaburzenie mechanizmów obronnych organizmu.
Kto może zachorować z powodu sepsy?
Sepsa jest problemem nie tylko w szpitalach, zachorować może każdy. Najbardziej narażeni są:
- bardzo młodzi ludzie,
- osoby starsze,
- kobiety ciężarne,
- mający przewlekłe choroby, np. cukrzycę,
- osoby długotrwale hospitalizowane,
- po operacji, wypadku, poważnych oparzeniach,
- osoby z osłabionym układem odpornościowym, np. z powodu HIV, chemioterapii,
- alkoholicy.
Na rozwój sepsy narażeni są także pacjenci przebywający na oddziale intensywnej terapii.
Sepsa – objawy
Początkowo objawy sepsy mogą przypominać inne choroby, np. grypę. Objawy sepsy bardzo szybko postępują, a stan chorego błyskawicznie się pogarsza.
Objawy sepsy u małego dziecka
Alarmujące objawy sepsy u małego dziecka (dzwoń pod 112 lub udaj się na pogotowie):
- gorączka powyżej 38°C albo spadek temperatury poniżej 36°C,
- sina, blada lub pokryta plamkami skóra, wargi lub język,
- wysypka wybroczynowa ("test szklanki": wybroczyny nie bledną po przyłożeniu do skóry szklanki),
- trudności z oddychaniem (szybki oddech, duszność),
- dezorientacja,
- senność,
- dziwny krzyk lub płacz (np. bardzo cichy lub wysoki).
Objawy sepsy u dorosłego
Alarmujące objawy sepsy u dorosłego (dzwoń pod 112 lub udaj się na pogotowie):
- gorączka powyżej 38°C albo spadek temperatury poniżej 36°C,
- wysypka wybroczynowa,
- dezorientacja, mowa bez sensu,
- sina, blada lub pokryta wysypką skóra, wargi lub język,
- trudności z oddychaniem (szybki oddech, duszność).
Warto pamiętać, że wysypka wybroczynowa nie pojawia się w każdym przypadku sepsy. Jest jednak bardzo charakterystycznym objawem, wymagającym szybkiej pomocy.
Inne objawy sepsy to:
- przyspieszenie akcji serca do ponad 90 uderzeń na minutę,
- przyspieszony oddech - ponad 20 oddechów na minutę,
- zmiany w morfologii krwi,
- wymioty,
- biegunka,
- ból głowy,
- sztywność karku,
- niskie ciśnienie krwi,
- obrzęki,
- skąpomocz,
- niewydolność określonych narządów wewnętrznych
- wysypka na skórze (wysypka wybroczynowa), która nie znika pod wpływem nacisku,
- dezorientacja.
grafika: Objawy sepsy/ Ula Bugaeva
Na podstawie rozpoznania m.in. tych objawów stwierdza się obecność sepsy. Niestety takie dolegliwości mogą świadczyć też o wielu innych schorzeniach. A szybkie rozpoznanie w przypadku sepsy jest bardzo ważne – każda zwłoka w podaniu odpowiedniego antybiotyku zwiększa ryzyko śmierci.
Jak długo rozwija się sepsa?
Objawy sepsy rozwijają się szybko i mogą pojawić się nagle. Sepsa do stanu ciężkiego może rozwinąć się w ciągu kilku do kilkunastu godzin.
Diagnostyka sepsy
Rozpoznanie sepsy opiera się na stwierdzeniu obecności objawów posocznicy. Jeśli zachodzi u pacjenta podejrzenie sepsy, wykonywane jest mikrobiologiczne badanie krwi – wyhodowanie bakterii z posiewu. Na miarodajny wynik czasami trzeba zaczekać nawet 3 dni. Dlatego lekarz dokonuje już wstępnej diagnozy na podstawie wywiadu lekarskiego i badania chorego.
Poza badaniami krwi pomocne są morfologia z rozmazem, OB, oznaczenie markerów stanu zapalnego takich jak CRP i PCT. Przydatne jest też wykonanie RTG i USG - aby zlokalizować ognisko zakażenia.
Do rozpoznania sepsy nie jest konieczne stwierdzenie drobnoustrojów we krwi.
Leczenie sepsy
Leczenie sepsy jest procesem długotrwałym i niestety nie daje 100% pewności co do jego skuteczności. Odbywa się w szpitalu. W terapii sepsy stosuje się antybiotykoterapię, leczenie kortykosteroidami, leki obkurczające naczynia krwionośne i pobudzające kurczliwość mięśnia sercowego oraz terapię aktywowanym białkiem C.
Sposób leczenia może też zależeć od rodzaju patogenu, który przyczynił się do rozwoju sepsy i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Podczas sepsy mogą pojawiać się ropnie, wtedy należy dokonać ich drenażu. U chorych stosuje się też leczenie objawowe.
Odległe skutki sepsy
Niektóre osoby wychodzą z sepsy dość szybko bez długofalowych powikłań. Zdrowienie zależy od takich czynników jak ciężkość choroby oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. Niektórzy ozdrowieńcy borykają się jednak po sepsie z długofalowymi skutkami, takimi jak:
- duże zmęczenie,
- duszność,
- bóle stawów,
- bóle w klatce piersiowej,
- osłabienie mięśni.
Te objawy ogólnie określa się często mianem zespołu posepsowego.
Zapobieganie sepsie
Nie ma możliwości zaszczepienia się przeciwko sepsie, ale w pewnym stopniu zapobiegać mogą jej szczepienia przeciwko poszczególnym patogenom, które mogą prowadzić do rozwoju sepsy. Taką formą profilaktyki jest np. szczepienie przeciwko meningokokom, szczepienie przeciwko Hib albo szczepionka przeciwko pneumokokom. Są one szczególnie ważne w przypadku niemowląt , dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym.
Profilaktyka obejmuje też zapobieganie zakażeniom na oddziałach szpitalnych. Jeśli wystąpił bliski kontakt z chorym, czasami stosuje się zapobiegawczo antybiotykoterapię.
Źródła:
Hotchkiss RS, Moldawer LL, Opal SM, Reinhart K, Turnbull IR, Vincent JL. Sepsis and septic shock. Nat Rev Dis Primers. 2016 Jun 30;2:16045. doi: 10.1038/nrdp.2016.45,
Gyawali B, Ramakrishna K, Dhamoon AS. Sepsis: The evolution in definition, pathophysiology, and management. SAGE Open Med. 2019 Mar 21;7:2050312119835043. doi: 10.1177/2050312119835043,
Symptoms -Sepsis, National Health Service, www.nhs.uk/conditions/sepsis/,
Sepsis, National Health Service, www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/blood-and-lymph/sepsis.
Wykorzystano fragmenty artykułu Marty Wilczkowskiej, który pierwotnie został opublikowany 30.10.2019.
Czytaj także:
Sepsa leczenie - ile trwa i na czym polega?
Gorączka - przyczyny, leki i domowe sposoby, kiedy obniżać temperaturę?
Gorączka u dziecka – obalamy znane i mniej znane mity
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
