Spis treści:
- Czym jest grypa żołądkowa?
- Objawy grypy żołądkowej
- Ile trwa grypa żołądkowa?
- Jak długo chory zaraża?
- Leczenie grypy żołądkowej
- Grypa żołądkowa - badania
- Co jeść i pić przy grypie żołądkowej
- Grypa żołądkowa u dzieci
- Grypa żołądkowa w ciąży
- Grypa żołądkowa u starszych
- Zapobieganie grypie żołądkowej
Czym jest grypa żołądkowa?
Grypa żołądkowa, inaczej nieżyt żołądkowo-jelitowy lub wirusowe zapalnie żołądka i jelit, to ostra choroba wirusowa, manifestująca się głównie biegunką i wymiotami. Zazwyczaj jest łagodną infekcją, jednak w przypadku małych dzieci i osób starszych może w krótkim czasie powodować odwodnienie zagrażające życiu. Grypa żołądkowa może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych, kwasowo-zasadowych.
Należy podkreślić, że grypa żołądkowa to potoczne określenie, ponieważ nie wywołują jej wirusy grypy. Grypę żołądkową powodują:
- rotawirusy - najczęściej atakują dzieci,
- norowirusy - główny czynnik sprawczy u osób dorosłych,
- adenowirusy - zachorowania głównie u dzieci poniżej 2. roku życia,
- enterowirusy, astrowirusy i inne.
Rotawirusy i norowirusy odpowiadają za cięższy przebieg grypy żołądkowej, niż inne wirusy. Rzadziej zakażenia układu pokarmowego powodują bakterie. Zazwyczaj do zachorowań na grypę żołądkową dochodzi w rejonach zwiększonych zakażeń. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą fekalno-oralną, poprzez aspirację oparów np. z wymiocin, ale też po spożyciu zakażonego pokarmu, wody lub drogą kropelkową.
Objawy grypy żołądkowej
Grypę żołądkową charakteryzuje nagły początek wystąpienia objawów (rozwijają się w ciągu 1-2 godzin). Objawy występują już po około 2. dniach od zakażenia. To przede wszystkim:
- biegunka (wodnista, nawet kilka do kilkunastu razy dziennie),
- nudności i wymioty (u dzieci często chlustające wymioty, intensywne),
- bóle brzucha,
- złe samopoczucie,
- gorączka,
- bóle głowy.
Wiele zależy od tego, jaką postać ma jelitówka:
- W ostrej postaci tej choroby dokuczają wymioty, biegunka (wodniste wypróżnienia, nawet kilkanaście razy na dobę) i silne bóle brzucha.
- Przy łagodnej – może się skończyć na osłabieniu, kruczeniu w jelitach czy nudnościach.
Silne biegunki mogą doprowadzić do odwodnienia organizmu, które zagraża życiu, zwłaszcza dzieci i osób starszych.
Ile trwa grypa żołądkowa?
Grypa żołądkowa może trwać od 1 do 9 dni, jednak ostre dolegliwości ustępują zazwyczaj po 1-3 dniach. Jest infekcją samoistnie ustępującą. Jej długość zależy m.in. od tego, jakie patogeny ją wywołały.
Jak długo można zarażać grypą żołądkową?
Grypa żołądkowa jest bardzo zaraźliwa. Wystarczy śladowa ilość cząsteczek patogenu, by doszło do zachorowania. Do zarażenia grypą żołądkową może dojść w trakcie trwania objawów, a także przez kolejne 3 tygodnie po ich ustąpieniu (wirus jest wydalany nawet przez kilka tygodni od wyzdrowienia). Zarażać może również osoba bez objawów.
Leczenie grypy żołądkowej
Leczenie grypy żołądkowej polega na łagodzeniu objawów i uzupełnianiu płynów i elektrolitów. Główne zalecenia:
- Przyjmuje się leki przeciwgorączkowe (paracetamol) w razie podwyższonej temperatury.
- Zażywanie w trakcie grypy żołądkowej leków przeciwbiegunkowych jest kwestią sporną. Loperamid można podać dorosłym, u dzieci jego stosowanie jest przeciwwskazane.
- Leki przeciwwymiotne nie są zalecane u małych dzieci w trakcie grypy żołądkowej.
- Elektrolity dostępne w aptekach zamiast nawadniających napojów dla sportowców wydają się, według badań, korzystniejszą opcją podczas kuracji grypy żołądkowej.
- Probiotyki są zalecane wszystkim pacjentom: np. Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii.
- Na ból brzucha można stosować dostępne bez recepty środki rozkurczające z drotaweryną.
- Hospitalizacja jest wskazana u małych dzieci <2. roku życia. Osoby z objawami odwodnienia (zmniejszona ilość oddawanego moczu, senność, brak łez, utrata elastyczności skóry, kwaśny oddech, u niemowląt zapadnięte ciemiączko) powinny być leczone w warunkach szpitalnych. Podstawą leczenia jest wówczas dożylne podawanie płynów.
Na ogół nie stosuje się antybiotyków, ponieważ leki z tej grupy likwidują bakterie, a nie wirusy. Ważne jest, aby w razie wątpliwości lekarz sprawdził, czy przyczyną choroby może być infekcja bakteryjna. Wówczas stosuje się antybiotykoterapię.
W domu podczas leczenia grypy żołądkowej trzeba pamiętać o stałym uzupełnianiu płynów. Należy przede wszystkim pić wodę niegazowaną lub słabą herbatę, unikać mleka, kawy i soków (po ustąpieniu pierwszych objawów można włączyć do diety soki rozcieńczane wodą). By woda lepiej się przyswoiła, popijaj ją często, ale małymi porcjami, np. po kilka łyków.
Istotnym elementem leczenia jest również lekkostrawna dieta. Dzięki niej, prawidłowemu nawadnianiu i probiotykom, objawy można szybciej złagodzić.
Grypa żołądkowa - diagnostyka. Jakie badania potwierdzają jelitówkę?
Chociaż objawy kliniczne mogą dać przypuszczenie, że rozwinęła się grypa jelitowa, to jednak nie są wystarczające do rozpoznania, jaki patogen ją wywołał. W tym celu wykonuje się badania kału i ocenę mikrobiologiczną pobranego materiału. Lekarz może też zlecić morfologię krwi oraz oznaczenie elektrolitów, a także poziom kreatyniny i mocznika, aby ocenić pracę nerek.
Co jeść i pić przy grypie żołądkowej?
Jeśli choroba ma lekki przebieg, nie wymaga ograniczenia jedzenia. Po prostu – by dodatkowo nie obciążać układu pokarmowego – najlepiej jadać mniejsze porcje, a częściej, rezygnując przy tym z dań zbyt gorących i bardzo zimnych, ostro przyprawionych, tłustych, słodzonych czy smażonych.
Gdy dolegliwości są nasilone, konieczne jest zaostrzenie dietetycznego rygoru. Co zatem jeść? Oto dieta na grypę żołądkową:
- Pierwszego dnia zastosuj jednodniową głodówkę. Tylko dużo pij: najlepiej niesłodzone płyny w temperaturze pokojowej (woda, herbata, napar z mięty lub rumianku z odrobiną soli, aby zapobiec utracie sodu). Unikaj przy tym soków, napojów gazowanych, sztucznie barwionych i aromatyzowanych – mogą dodatkowo podrażniać jelita.
- Drugiego dnia możesz jeść małe porcje kleiku ryżowego przyrządzonego na przegotowanej wodzie, biały ryż (najlepiej nieco rozgotowany), czerstwe pieczywo pszenne, sucharki, krakersy i gotowaną marchew.
- Trzeciego dnia stopniowo wprowadzaj do menu inne gotowane warzywa (najlepiej w postaci puree) oraz chude gotowane mięso, głównie drobiowe. Nadal dużo pij. Wystrzegaj się za to surowych owoców i warzyw oraz dań wysokoprzetworzonych (np. zupy z proszku) i takich, których składu nie znasz.
Grypa żołądkowa u dzieci
Grypa żołądkowa u dzieci jest szczególnie groźna z tego powodu, że najmłodsi szybciej się odwadniają. Za jelitówkę u dzieci odpowiadają zazwyczaj rotawirusy - okres wylęgania infekcji wynosi 1-3 dni. Wiek dziecka poniżej 2 lat jest wskazaniem do przyjęcia do szpitala. W zależności od nasilenia objawów również starsze dzieci mogą wymagać hospitalizacji i podania kroplówek.
Od niedawna, bo od 2021 roku, szczepionka przeciwko rotawirusom znajduje się na liście bezpłatnych szczepień obowiązkowych. Podaje się ją doustnie po 6. tygodniu życia w cyklu 3-dawkowym. Pełen schemat szczepienia należy zakończyć do 22. tygodnia życia.
Grypa żołądkowa w ciąży
Grypa żołądkowa może rozwinąć się w czasie ciąży. Podstawą jest niedopuszczenie do odwodnienia i związanej z tym utraty elektrolitów – bo taki stan może być zagrożeniem dla ciąży. Ciężka infekcja może powodować komplikacje, takie jak przedwczesny poród, poronienie lub zahamowanie wzrostu dziecka. Na szczęście w większości przypadków jelitówka w trakcie ciąży w krótkim czasie ustępuje i nie pozostawia powikłań. Dbaj o siebie w tym czasie bardziej.
Grypa żołądkowa u osób starszych
Seniorzy są grupą szczególnie narażoną na ciężki przebieg i powikłania grypy żołądkowej. Za zachorowania w tej grupie odpowiadają najczęściej norowirusy. Do zakażeń dochodzi często w domach opieki i szpitalach.
U osób starszych grypa żołądkowa manifestuje się typowo, jednak biegunka może trwać dłużej, nawet 9 dni. Starsze osoby wolniej też wracają do zdrowia niż młodsi pacjenci i znacznie częściej dochodzi u nich do zgonu z powodu powikłań grypy żołądkowej. Ich ryzyko jest większe. Może dojść do niewydolności nerek, powikłań sercowych (np. arytmii) czy odrzucenia przeszczepów.
U osób starszych cięższy przebieg grypy żołądkowej wiąże się też ze współistnieniem chorób przewlekłych (np. nadciśnienia, cukrzycy). Intensywna biegunka i wymioty utrudniają prawidłowe wchłanianie leków.
Co zrobić? Podstawą jest niedopuszczenie do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Dlatego należy popijać płyny w mniejszych ilościach, ale często, dieta powinna być lekka (na początku kleiki, chudy rosół). Jeśli choruje osoba narażona na cięższy przebieg (z chorobami współistniejącymi, obniżoną odpornością), należy zgłosić się do lekarza.
Zapobieganie grypie żołądkowej
Chociaż grypa żołądkowa jest chorobą, którą bardzo łatwo się zarazić, to jednak można jej zapobiegać poprzez:
- regularne mycie rąk wodą z mydłem, szczególnie po skorzystaniu z toalety, zmianie pieluszki, przed jedzeniem,
- unikanie bliskiego kontaktu z osobą chorą, u której występują objawy jelitówki,
- dezynfekowanie wspólnych przedmiotów, np. klamek, używanych powierzchni,
- szczepienia ochronne (dostępne przeciwko rotawirusom),
- higienę przygotowywania posiłków: mycie owoców i warzyw przed zjedzeniem, czyszczenie przyrządów kuchennych, picie wody z pewnych źródeł.
Źródła:
N.D. Stuempfig, J. Seroy, Viral Gastroenteritis, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK518995,
C.V. Cardemil i inni, Norovirus Infection in Older Adults: Epidemiology, Risk Factors, and Opportunities for Prevention and Control, doi: 10.1016/j.idc.2017.07.012,
Mehta, Sumita, Gastroenteritis In Pregnancy: Relevance and Remedy, doi:10.7860/JCDR/2017/27782.10683,
H. Ciborowska, A. Ciborowski, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021.
Czytaj także:
Co jeść i pić przy biegunce?
Domowe sposoby na biegunkę. Jak poradzić sobie z rozwolnieniem?
Wymioty grożą odwodnieniem organizmu. Co stosować na wymioty?
Jelitówka u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka
Grypa żołądkowa – czy pomaga na nią Coca-Cola? Opinia dietetyka
Zatrucie pokarmowe. Jak rozpoznać, zapobiegać i leczyć?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
