Spis treści:
- Definicja i przyczyny anosmii (braku węchu)
- Jak długo trwa brak węchu?
- Diagnozowanie i leczenie utraty węchu
- Brak węchu a koronawirus
Definicja i przyczyny anosmii (braku węchu)
Utrata węchu (anosmia), czyli brak powonienia, to jeden z rodzajów zaburzenia węchu. Brak węchu najczęściej jest przemijający spowodowany infekcją wirusową (jak przeziębienie, katar, zapalenie zatok) lub alergią. Innymi przyczynami braku węchu są:
- polipy nosa,
- obrzęk błony śluzowej nosa spowodowany m.in. nadreaktywnością błon śluzowych, naczynioruchowym nieżytem nosa, nieżytem nosa spowodowanym zażywaniem leków, sarkoidozą czy w ziarniniakowatości Wegenera (jest to rodzaj ogólnego zapalenia naczyń),
- zażywanie narkotyków donosowo (czytaj też: Objawy przyjmowania narkotyków),
- uraz mechaniczny nosa,
- toksyny,
- uszkodzenia nerwu węchowego lub ośrodka węchowego mózgu np. w wyniku urazu głowy (do utraty węchu dochodzi zwłaszcza przy złamaniach podstawy czaszki), guza mózgu, powikłań po operacji, wskutek chorób neurodegeneracyjnych (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona).
Brak węchu ma istotny wpływ na nasze życie. Osoby cierpiące na brak powonienia skrążą się na niekorzystny wpływ tego zaburzenia na ich codzienne funkcjonowanie i samopoczucie psychiczne. Powonienie służy człowiekowi już od narodzin – pozwala rozpoznać noworodkowi matkę i ma wpływ na uruchomienie odruchu ssania, bierze udział w tworzeniu więzi emocjonalnych, powstawaniu wspomnień, ale też odgrywa ogromną rolę w ostrzeganiu przed zagrożeniami (zepsutym jedzeniem, pożarem lub wyciekiem gazu). Węch wreszcie pozwala nam czuć smaki, zatem jego zaburzenia nie pozostają bez wpływu na jedzenie i apetyt.
Brak węchu z nieuwagi
Niedawno naukowcy z Uniwersytetu Sussex i Uniwersytetu Oksfordzkiego odkryli zjawisko nazwane anosmią pozauwagową, oznaczającą czasową utratę węchu w przypadku przeciążenia aktywności poznawczej mózgu. Innymi słowy, gdy koncentrujemy się na mocno obciążających mózg zadaniach, tracimy zdolność czucia zapachów. Świadomość węchowa zatem w dużym stopniu zależy od uwagi. Jeśli naszą uwagę pochłoną określone zadania, możemy przegapić ważne sygnały węchowe mówiące o zagrożeniu – uważają naukowcy.
Jak długo trwa brak węchu?
Anosmia jest tymczasowa lub trwała. Do tymczasowej utraty węchu prowadzą alergia i niektóre infekcje, jak przeziębienie. Trwałe pozbawienie powonienia może wystąpić w wyniku poważniejszych stanów: uszkodzenia mózgu lub nerwów, np. w wyniku urazu głowy, guza mózgu, zwyrodnienia struktur mózgu w starszym wieku. Nieodwracalną utratę węchu może spowodować również zakażenie drobnoustrojami poprzez uszkodzenie nerwów (np. wirusem opryszczki).
Diagnozowanie i leczenie utraty węchu
Gdy zauważymy u siebie brak węchu, który nie jest spowodowany katarem, należy zgłosić się do lekarza. W celu rozpoznania przyczyn zaburzenia węchu przeprowadza się badanie drożności nosa, testy węchowe, elektrofizjologiczne potencjały węchowe, badania obrazowe, jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
Leczenie braku węchu jest zależne od przyczyny. W przypadku przeziębienia, problem ustępuje po wyleczeniu infekcji. Można stosować leki obkurczające błonę śluzową nosa w postaci aerozolu, inhalacje oraz przepłukiwanie nosa roztworem soli fizjologicznej lub wodą morską (więcej: Domowe sposoby na katar: inhalacje, okłady i przepisy ). W alergii stosuje się leki przeciwhistaminowe oraz donosowe glikokortykosteroidy.
W niektórych przypadkach, gdy występuje brak węchu, stosuje się terapię doustnymi glikokortykosteroidami przez 1-3 tygodni. W przypadku infekcji bakteryjnych, leczenie opiera się na podawaniu antybiotyków. Jednak czasami leki mogą nie wystarczyć, wtedy konieczna może być operacja chirurgiczna. Jej celem jest usunięcie przyczyny zaburzeń węchu, np. polipów lub guza. W leczeniu utraty węchu ważne jest także unikanie czynników drażniących drogi oddechowe, jak dym papierosowy i alergeny.
Brak węchu a koronawirus
Brak węchu, obok gorączki i kaszlu, jest wymieniany jako główny objaw zakażenia koronawirusem. U części pacjentów brak powonienia utrzymuje się przez wiele miesięcy od wyleczenia infekcji. Utrata węchu może występować samodzielnie, jako pierwszy symptom choroby, nie musi jej towarzyszyć zatkany nos czy katar - inaczej niż w przypadku przeziębienia, gdzie brak węchu występuje wraz z zalegającą wydzieliną.
Choć mechanizm utraty węchu u zakażonych koronawirusem nie jest w pełni poznany, to jednak wiadomo, że SARS-CoV-2 chętnie atakuje jamę nosową. Powoduje obrzęk błon śluzowych w miejscu występowania węchowych komórek nerwowych i najprawdopodobniej z tego powodu pojawia się nagła utrata węchu u tych pacjentów.
Anosmia może wystąpić samodzielnie lub mogą jej towarzyszyć inne objawy COVID-19, takie jak suchy kaszel. Jednak patogenny mechanizm zaburzeń węchowych i ich kliniczna charakterystyka u pacjentów z COVID-19 pozostaje niejasna. Liczne badania przekrojowe wykazały, że częstość występowania dysfunkcji węchowej u pacjentów z COVID-19 waha się od 33,9–68% z przewagą kobiet
– napisali chińscy naukowcy pod kierunkiem Xiangming Meng w piśmie „American Journal of Otolaryngology”.
W przeciwieństwie do utraty węchu spowodowanej zwykłym przeziębieniem, w przypadku zakażenia koronawirusem objaw może utrzymywać się znacznie dłużej. Nie wiemy na razie, czy może on być trwały.
Prawdopodobieństwo powrotu powonienia jest związane z ciężkością utraty węchu, ale wydaje się, że utrata węchu i smaku utrzymuje się u około 10% chorych pacjentów po 6 miesiącach. Szacuje się, że w wyniku COVID-19 w ciągu najbliższych 12 miesięcy ponad 150 000 Amerykanów będzie cierpieć na trwałą utratę węchu. Skala tego uszczerbku na zdrowiu, bezpieczeństwie i jakości życia jest naprawdę bezprecedensowa i sprawia, że zaburzenia węchowe po COVID są głównym problemem zdrowia publicznego
- napisał dr Jay F. Piccirillo z Washington University School of Medicine.
W przypadku zakażenia koronawirusem brak węchu pojawia się nagle. U wielu chorych równie nagle ustępuje po ok. 1-2 tygodniach.
Źródła:
S. Forster, C. Spence, „What Smell?” Temporarily Loading Visual Attention Induces a Prolonged Loss of Olfactory Awareness, Psychological Science [online], doi.org/10.1177/0956797618781325, [dostęp:] 13.10.2020,
J. F. Piccirillo, Coronavirus Smell Therapy for Anosmia Recovery (Co-STAR), clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04422275, [dostęp:] 13.10.2020,
H.Sienkiewicz-Jarosz, Zmysł węchu – fizjologia i patologia, Neurologia po Dyplomie 2012; 7 (4): 6-10,
Xiangming Meng i inni, COVID-19 and anosmia: A review based on up-to-date knowledge, American Journal of Otolaryngology, 2020; 41(5)
Więcej na podobny temat:
Jak dbać o zmysł węchu?
Zatkany nos – co oznacza i co robić? [komentarz eksperta]
Jak rozrzedzić gęsty, zalegający katar? Sposoby dla dzieci i dorosłych
Niedrożny nos powoduje niedotlenienie organizmu
Jak wykonać zabieg płukania nosa i zatok?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
