Demencja starcza – rozpoznanie i leczenie. Czy jest uleczalna?

demencja starcza fot. Adobe Stock
Demencja starcza (inaczej otępienie starcze) to zespół objawów wynikający z postępującego schorzenia mózgu. Najczęściej dotyczy osób starszych. W rezultacie dochodzi do pogorszenia pamięci, zanikania zdobytych wcześniej umiejętności umysłowych, zaburzeń nastroju i zmian w zachowaniu, co utrudnia lub uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.
/ 01.07.2020 12:16
demencja starcza fot. Adobe Stock

Spis treści:

  1. Demencja starcza – definicja
  2. Demencja starcza – jej przyczyny i podział
  3. Demencja starcza – rozpoznanie
  4. Postęp demencji
  5. Do jakiego lekarza się zgłosić?
  6. Leczenie demencji starczej
  7. Czy demencja jest uleczalna?
  8. Zapobieganie demencji
  9. Jak pomóc osobie z demencją starczą?

Demencja starcza – definicja

Demencja starcza (inaczej otępienie starcze) jest zespołem objawów wynikającym z choroby mózgu, przewlekłej, często postępującej. Stan ten powoduje pogorszenie posiadanej wcześniej sprawności umysłowej. Demencja rozwija się przede wszystkim u osób starszych. Szacuje się, że wśród 65-latków u co dziesiątego rozwinie się otępienie, zaś wśród 80-latków problem dotknie 35-50% osób.

Najczęstszym rodzajem demencji starczej jest otępienie typu alzheimerowskiego. Wynika z postępujących procesów zwyrodnieniowych mózgu, powodujących ubytek komórek podstawy przodomózgowia, kory i innych regionów. 

Demencja bywa określeniem nadużywanym i traktowanym równoważnie z pogorszeniem pamięci. O demencji starczej mówimy wtedy, gdy doszło do obniżenia funkcji intelektualnych w porównaniu ze stanem przed pojawieniem się choroby, prowadzącym do trudności w normalnym codziennym funkcjonowaniu. Obniżenie funkcji intelektualnych oznacza pogorszenie pamięci i jeszcze co najmniej jednej funkcji: osądu, myślenia lub orientacji.

Demencja starcza – jej przyczyny i podział

Wyróżnia się kilka rodzajów demencji ze względu na przyczynę:

  • demencja typu alzheimerowskiego – wynika przede wszystkim z zaniku struktur kory mózgowej; ten rodzaj stanowi 60-70% wszystkich otępień,
  • demencja z przyczyn naczyniowych – wynika z zaburzeń ukrwienia struktur mózgowych, to 10-20% wszystkich otępień,
  • demencja mieszana,
  • demencja z innych przyczyn – np. w chorobie Parkinsona, pląsawicy Huntingtona, otępienie czołowo-skroniowe, choroba Creutzfeldta-Jakoba, otępienie z ciałami Lewy’ego (otępienie z ciałami Lewy’ego w niektórych pracach uznawane jest za drugą po chorobie Alzheimera przyczynę otępienia wśród osób po 65. roku życia).

Demencja starcza – rozpoznanie

Demencję rozpoznaje się przede wszystkim po objawach klinicznych. U chorego obserwuje się symptomy w typowej triadzie:

  • zaburzenia poznawcze: pogorszenie pamięci, zdolności liczenia, kojarzenia, wysławiania, rozumienia mowy, a także pogorszenie wyobraźni przestrzennej,
  • zaburzenia nastroju: wycofanie, obniżony nastrój, depresję, spłaszczenie sfery emocjonalnej,
  • zmiany w zachowaniu.

Wstępna obserwacja powinna być potwierdzona co najmniej jednym testem oceniającym sprawność umysłową. Niektóre z nich przeprowadzane są wyłącznie przez psychologów w ośrodkach zajmujących się problemami zespołów otępiennych. Dostępne są też szybkie testy, np. Mini-Cog, MMSE, MoCA, 6CIT, GPCOG, których rozwiązanie zajmuje od kilku do kilkunastu minut – z łatwością mogą być wykorzystane do oceny zdolności pacjenta w gabinecie lekarza rodzinnego.

W przypadku podejrzenia demencji wykonuje się badanie neurologiczne, w celu rozpoznania lub wykluczenia niedowładów, niedowidzenia czy zaburzeń czucia.

Wykonuje się także podstawowe badania diagnostyczne: morfologię, badanie ogólne moczu, oznaczenie hormonów tarczycy, stężenia witaminy B12 i kwasu foliowego, test w kierunku HIV. Celem jest m.in. ocena pracy nerek, wątroby, rozpoznanie ewentualnych nowotworów i innych chorób. W ramach diagnostyki przeprowadza się także pomiar ciśnienia tętniczego.

Ważną rolę odgrywają badania obrazowe: tomografia lub rezonans głowy, a także USG tętnic szyjnych. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Postęp demencji

Demencja starcza jest z reguły procesem pogłębiającym się i powolnym. Postęp objawów jest stały w przypadku choroby Alzheimera, a w otępieniu naczyniopochodnym występuje w postaci skoków.

Pierwsze sygnały świadczące o chorobie to wycofanie, osłabienie motywacji i spłaszczenie sfery emocjonalnej, pogorszenie koncentracji i pamięci dotyczącej bieżących wydarzeń, zaburzenia nastroju. Wymienione symptomy często są bagatelizowane i przypisywane normalnym procesom związanym ze starzeniem się.

Postęp demencji starczej najpierw obejmuje pogorszenie zdolności w zakresie skomplikowanych czynności, a następnie coraz prostszych, jak ubieranie się, korzystanie z toalety i jedzenie. Chory zaczyna wymagać stałej opieki i pomocy w codziennym funkcjonowaniu. W fazie umiarkowanej nasilają się zaburzenia nastroju i zachowania, pojawiają się lęki, omamy, majaczenia, utrata świadomości miejsca przebywania (chory może zabłądzić, nie wrócić do domu).

Wraz z postępem choroby może dochodzić do zaburzeń znacznie utrudniających funkcjonowanie:

  • afazji, czyli zaburzeń funkcji językowych (mówienia i rozumienia mowy),
  • apraksji, czyli upośledzenia ruchów precyzyjnych (np. pisania, chwytania, gry na instrumencie),
  • agnozji (nieświadomości), czyli trudności w poznawaniu elementów z otoczenia.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Jeżeli podejrzewamy u bliskiej osoby demencję starczą, pierwszym adresem, pod jaki należy się udać, jest gabinet lekarza rodzinnego. Pacjent na tym etapie powinien przejść test przesiewowy. W przypadku wyników nieprawidłowych, powinniśmy udać się do neurologa, geriatry lub psychiatry. Specjalista zleci pogłębione badania diagnostyczne.

Leczenie demencji starczej

Leczenie demencji starczej zależy od przyczyny. W najczęstszej postaci, czyli gdy obawy rozwijają się na tle procesów zwyrodnieniowych (choroba Alzheimera), stosuje się leki hamujące aktywność acetylocholinoesterazy (rywastygmina, galantamina, donepezil), które zwiększają w mózgu stężenie acetylocholiny, a także lek z grupy antagonistów receptora NMDA (memantyna). Jeżeli nie ma rezultatów terapii, a choroba postępuje, należy przerwać leczenie. 

W terapii wykorzystuje się również leki przeciwpsychotyczne i leki przeciwdepresyjne, ponieważ demencja może manifestować się psychozami, lękami, zaburzeniami nastroju czy depresją.

Preparaty wykazujące w niektórych badaniach właściwości wspomagające sprawność umysłową to np. miłorząb japoński, karnityna i koenzym Q10. Nie są one jednak zalecane w oficjalnych wytycznych leczenia demencji.

Czy demencja jest uleczalna?

Demencja starcza w większości przypadków jest nieuleczalna, jest chorobą powoli postępującą. Leczenie może spowolnić jej przebieg. W bardzo rzadkich przypadkach objawy otępienia mogą się wycofać lub może dojść do zatrzymania progresji choroby po leczeniu schorzenia podstawowego (np. po urazie głowy i krwotoku).

Zapobieganie demencji

Badania naukowe wskazują na kilka czynników, które mogą mieć wpływ na zmniejszanie ryzyka rozwoju demencji. To:

Jak pomóc osobie z demencją starczą?

Przede wszystkim członkowie rodziny powinni zagwarantować osobie z demencją codzienną opiekę dostosowaną do zaawansowania choroby. Lekarze zwracają uwagę na zaburzenia mentalne: lękowe i depresyjne u pacjentów, dlatego bardzo ważne jest wsparcie psychologiczne chorego, a czasem też rodziny. Oprócz opieki specjalisty, można skorzystać z działalności grup wsparcia zrzeszających osoby z zespołami otępiennymi i ich rodziny.

Więcej na podobny temat:
Kto najczęściej jest narażony na otępienie?
Depresja w starszym wieku a otępienie - jak je odróżnić?
Co powinniśmy wiedzieć o otępieniu poudarowym?
Otępienie w przebiegu choroby Parkinsona
Na czym polega choroba Alzheimera?

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

REKLAMA