Spis treści:
- Demencja starcza – definicja
- Demencja starcza – jej przyczyny i podział
- Demencja starcza – rozpoznanie
- Postęp demencji
- Do jakiego lekarza się zgłosić?
- Leczenie demencji starczej
- Czy demencja jest uleczalna?
- Zapobieganie demencji
- Jak pomóc osobie z demencją starczą?
Demencja starcza – definicja
Demencja starcza (inaczej otępienie starcze) jest zespołem objawów wynikającym z choroby mózgu, przewlekłej, często postępującej. Stan ten powoduje pogorszenie posiadanej wcześniej sprawności umysłowej. Demencja rozwija się przede wszystkim u osób starszych. Szacuje się, że wśród 65-latków u co dziesiątego rozwinie się otępienie, zaś wśród 80-latków problem dotknie 35-50% osób.
Najczęstszym rodzajem demencji starczej jest otępienie typu alzheimerowskiego. Wynika z postępujących procesów zwyrodnieniowych mózgu, powodujących ubytek komórek podstawy przodomózgowia, kory i innych regionów.
Demencja bywa określeniem nadużywanym i traktowanym równoważnie z pogorszeniem pamięci. O demencji starczej mówimy wtedy, gdy doszło do obniżenia funkcji intelektualnych w porównaniu ze stanem przed pojawieniem się choroby, prowadzącym do trudności w normalnym codziennym funkcjonowaniu. Obniżenie funkcji intelektualnych oznacza pogorszenie pamięci i jeszcze co najmniej jednej funkcji: osądu, myślenia lub orientacji.
Demencja starcza – jej przyczyny i podział
Wyróżnia się kilka rodzajów demencji ze względu na przyczynę:
- demencja typu alzheimerowskiego – wynika przede wszystkim z zaniku struktur kory mózgowej; ten rodzaj stanowi 60-70% wszystkich otępień,
- demencja z przyczyn naczyniowych – wynika z zaburzeń ukrwienia struktur mózgowych, to 10-20% wszystkich otępień,
- demencja mieszana,
- demencja z innych przyczyn – np. w chorobie Parkinsona, pląsawicy Huntingtona, otępienie czołowo-skroniowe, choroba Creutzfeldta-Jakoba, otępienie z ciałami Lewy’ego (otępienie z ciałami Lewy’ego w niektórych pracach uznawane jest za drugą po chorobie Alzheimera przyczynę otępienia wśród osób po 65. roku życia).
Demencja starcza – rozpoznanie
Demencję rozpoznaje się przede wszystkim po objawach klinicznych. U chorego obserwuje się symptomy w typowej triadzie:
- zaburzenia poznawcze: pogorszenie pamięci, zdolności liczenia, kojarzenia, wysławiania, rozumienia mowy, a także pogorszenie wyobraźni przestrzennej,
- zaburzenia nastroju: wycofanie, obniżony nastrój, depresję, spłaszczenie sfery emocjonalnej,
- zmiany w zachowaniu.
Wstępna obserwacja powinna być potwierdzona co najmniej jednym testem oceniającym sprawność umysłową. Niektóre z nich przeprowadzane są wyłącznie przez psychologów w ośrodkach zajmujących się problemami zespołów otępiennych. Dostępne są też szybkie testy, np. Mini-Cog, MMSE, MoCA, 6CIT, GPCOG, których rozwiązanie zajmuje od kilku do kilkunastu minut – z łatwością mogą być wykorzystane do oceny zdolności pacjenta w gabinecie lekarza rodzinnego.
W przypadku podejrzenia demencji wykonuje się badanie neurologiczne, w celu rozpoznania lub wykluczenia niedowładów, niedowidzenia czy zaburzeń czucia.
Wykonuje się także podstawowe badania diagnostyczne: morfologię, badanie ogólne moczu, oznaczenie hormonów tarczycy, stężenia witaminy B12 i kwasu foliowego, test w kierunku HIV. Celem jest m.in. ocena pracy nerek, wątroby, rozpoznanie ewentualnych nowotworów i innych chorób. W ramach diagnostyki przeprowadza się także pomiar ciśnienia tętniczego.
Ważną rolę odgrywają badania obrazowe: tomografia lub rezonans głowy, a także USG tętnic szyjnych. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Postęp demencji
Demencja starcza jest z reguły procesem pogłębiającym się i powolnym. Postęp objawów jest stały w przypadku choroby Alzheimera, a w otępieniu naczyniopochodnym występuje w postaci skoków.
Pierwsze sygnały świadczące o chorobie to wycofanie, osłabienie motywacji i spłaszczenie sfery emocjonalnej, pogorszenie koncentracji i pamięci dotyczącej bieżących wydarzeń, zaburzenia nastroju. Wymienione symptomy często są bagatelizowane i przypisywane normalnym procesom związanym ze starzeniem się.
Postęp demencji starczej najpierw obejmuje pogorszenie zdolności w zakresie skomplikowanych czynności, a następnie coraz prostszych, jak ubieranie się, korzystanie z toalety i jedzenie. Chory zaczyna wymagać stałej opieki i pomocy w codziennym funkcjonowaniu. W fazie umiarkowanej nasilają się zaburzenia nastroju i zachowania, pojawiają się lęki, omamy, majaczenia, utrata świadomości miejsca przebywania (chory może zabłądzić, nie wrócić do domu).
Wraz z postępem choroby może dochodzić do zaburzeń znacznie utrudniających funkcjonowanie:
- afazji, czyli zaburzeń funkcji językowych (mówienia i rozumienia mowy),
- apraksji, czyli upośledzenia ruchów precyzyjnych (np. pisania, chwytania, gry na instrumencie),
- agnozji (nieświadomości), czyli trudności w poznawaniu elementów z otoczenia.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
Jeżeli podejrzewamy u bliskiej osoby demencję starczą, pierwszym adresem, pod jaki należy się udać, jest gabinet lekarza rodzinnego. Pacjent na tym etapie powinien przejść test przesiewowy. W przypadku wyników nieprawidłowych, powinniśmy udać się do neurologa, geriatry lub psychiatry. Specjalista zleci pogłębione badania diagnostyczne.
Leczenie demencji starczej
Leczenie demencji starczej zależy od przyczyny. W najczęstszej postaci, czyli gdy obawy rozwijają się na tle procesów zwyrodnieniowych (choroba Alzheimera), stosuje się leki hamujące aktywność acetylocholinoesterazy (rywastygmina, galantamina, donepezil), które zwiększają w mózgu stężenie acetylocholiny, a także lek z grupy antagonistów receptora NMDA (memantyna). Jeżeli nie ma rezultatów terapii, a choroba postępuje, należy przerwać leczenie.
W terapii wykorzystuje się również leki przeciwpsychotyczne i leki przeciwdepresyjne, ponieważ demencja może manifestować się psychozami, lękami, zaburzeniami nastroju czy depresją.
Preparaty wykazujące w niektórych badaniach właściwości wspomagające sprawność umysłową to np. miłorząb japoński, karnityna i koenzym Q10. Nie są one jednak zalecane w oficjalnych wytycznych leczenia demencji.
Czy demencja jest uleczalna?
Demencja starcza w większości przypadków jest nieuleczalna, jest chorobą powoli postępującą. Leczenie może spowolnić jej przebieg. W bardzo rzadkich przypadkach objawy otępienia mogą się wycofać lub może dojść do zatrzymania progresji choroby po leczeniu schorzenia podstawowego (np. po urazie głowy i krwotoku).
Zapobieganie demencji
Badania naukowe wskazują na kilka czynników, które mogą mieć wpływ na zmniejszanie ryzyka rozwoju demencji. To:
- dieta śródziemnomorska,
- zapobieganie lub leczenie nadciśnienia tętniczego oraz hipercholesterolemii,
- rezygnacja z palenia papierosów,
- ograniczenie spożycia alkoholu,
- regularna aktywność fizyczna,
- trenowanie umiejętności umysłowych, zdobywanie nowej wiedzy.
Jak pomóc osobie z demencją starczą?
Przede wszystkim członkowie rodziny powinni zagwarantować osobie z demencją codzienną opiekę dostosowaną do zaawansowania choroby. Lekarze zwracają uwagę na zaburzenia mentalne: lękowe i depresyjne u pacjentów, dlatego bardzo ważne jest wsparcie psychologiczne chorego, a czasem też rodziny. Oprócz opieki specjalisty, można skorzystać z działalności grup wsparcia zrzeszających osoby z zespołami otępiennymi i ich rodziny.
Więcej na podobny temat:
Kto najczęściej jest narażony na otępienie?
Depresja w starszym wieku a otępienie - jak je odróżnić?
Co powinniśmy wiedzieć o otępieniu poudarowym?
Otępienie w przebiegu choroby Parkinsona
Na czym polega choroba Alzheimera?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!