Pasożyty u dziecka – poznaj objawy, sposoby leczenia i zapobiegania

fot. Adobe Stock, Suzi Media

Spis treści:

1. Jakie pasożyty występują u dzieci?
2. Czy zakażenia pasożytami są częste u dzieci?
3. Objawy pasożytów u dzieci
4. Drogi zakażenia pasożytami dzieci
5. Diagnostyka zakażeń pasożytami u​ d​zieci 
6. Leczenie zakażenia pasożytami u dzieci
7. Domowe sposoby na pasożyty u dzieci
8. Pasożyty u dzieci – zapobieganie

Jakie pasożyty występują u dzieci?

Do najczęściej występujących pasożytów jelitowych u dzieci należą:

• owsiki,
• tasiemiec,
• lamblia (giardia),
• glista ludzka.

Rzadziej występujące choroby pasożytnicze u dzieci to:

• choroba tęgoryjcowa – wywoływana przez tęgoryjca dwunastnicy,
• węgorczyca – wywoływana przez należącego do nicieni węgorka jelitowego, które atakuje organizm dostając się do niego przez skórę,
• toksokaroza – powodowana przez larwy glisty psiej lub kociej,
• włośnica – jedna z najgroźniejszych chorób pasożytniczych u ludzi; źródłem zakażenia jest włosień kręty, który trafia do organizmu wraz ze zjedzeniem zakażonego mięsa,
• zakażenia przywrami,
• blastocystoza – zakażenie pierwotniakami z rodzaju Blastocystis najczęściej przez zanieczyszczony pokarm lub wodę, 
• choroba Chagasa – źródłem zakażenia są pluskwiaki przenoszące pasożyta Trypanosoma cruzi; w krajach rozwiniętych występuje bardzo rzadko, na ogół w miejscach o bardzo niskim poziomie higieny. 

Trzeba też nadmienić, że do częstych zewnętrznych chorób pasożytniczych u dzieci należą wszawica i świerzb. 

Pasożyty u dziecka - owsiki

Owsiki to małe widoczne gołym okiem obleńce, które osiągają długość 1 cm. Do zakażenia dochodzi wyłącznie u ludzi. Choroba rozwija się w wyniku połknięcia jaj pasożytów wraz z zanieczyszczoną wodą lub jedzeniem, albo przez brudne ręce. Na ogół owsicę rozpoznaje się u dzieci w wieku od 5 do 14 lat.

Z jaj owsika w jelicie cienkim wykluwają się małe larwy, które dojrzewają i przesuwają się do końcowego odcinka jelita w pobliżu odbytu. Tam robaki składają nawet kilkanaście tysięcy jaj, a po wykonaniu tej pracy są usuwane wraz z kałem.

O ile pasożyty nie trafią z powrotem do ust, to zakażenie samoistnie ustępuje po kilku tygodniach, ponieważ w organizmie człowieka nie dochodzi do rozmnażania się owsików. Po miesiącu dojrzałe osobniki giną. Cały cykl rozwojowy tego obleńca trwa od 1 do 3 miesięcy.

Pasożyty u dziecka - tasiemiec

Tasiemce aktualnie atakują ludzi dużo rzadziej niż jeszcze 30 lat temu. Te częstsze u ludzi dzieli się na trzy rodzaje: 

• tasiemiec nieuzbrojony,
• tasiemiec uzbrojony,
• bruzdogłowiec szeroki.

Są to robaki o imponujących rozmiarach, bo mogą osiągać nawet kilka metrów długości (a bruzdogłowiec nawet 15 m). W Polsce mięso jest obowiązkowo badane w kierunku tasiemca, dlatego największe ryzyko zakażenia wiąże się ze spożywaniem mięsa z nielegalnych lub domowych hodowli.

Dziecko może zarazić się tasiemcem zjadając niedogotowane lub niedosmażone mięso zakażonego zwierzęcia, a także w trakcie kontaktu z zakażonym psem lub kotem. 
Choroby wywoływane przez tasiemce to tasiemczyce, bąblowica i hymenolepioza.

Pasożyty u dziecka - lamblie (giardia)

Lamblia, inaczej ogoniastek jelitowy lub giardia lamblia, to pierwotniak, który dostaje się do układu pokarmowego poprzez picie zanieczyszczonej wody, spożywanie brudnych owoców i warzyw, a także korzystanie ze zbiorników wodnych zanieczyszczonych odchodami zwierząt. Dzieci zarażają się, zjadając cysty lamblii z zanieczyszczonym pokarmem lub wodą do picia. Po dostaniu się do układu pokarmowego cysta przekształca się inne formy pasożyta, które mogą się rozmnażać przez podział w jelicie cienkim, dwunastnicy lub drogach żółciowych. Zakażenie utrzymuje się miesiącami.

Pasożyty u dziecka - glista ludzka

Glista ludzka jest jednym z największych pasożytów atakujących układ pokarmowy człowieka. Osiąga długość do 35 cm. Do zakażenia dochodzi po spożyciu pokarmu zanieczyszczonego ziemią z jajami glisty, jak również poprzez brudne ręce. Jaja mogą być w ziemi lub w wodzie. Aby zagrażały człowiekowi, muszą dojrzewać w ciepłej glebie przynajmniej 2-3 tygodnie, dlatego nie jest możliwe zarażenie innych domowników i samozarażenie.

Po połknięciu z jaja glisty w ciągu kilku godzin wykluwa się larwa, która w czasie wędrówki po organizmie dostaje się do płuc, powodując silny kaszel w nocy. Po około 10-14 dniach larwy glist z odkrztuszoną wydzieliną ponownie zostają połknięte i dostają się do jelita, gdzie dojrzewają, produkują jaja i zostają wydalone podczas wypróżnienia. Glista dojrzałość płciową w jelicie cienkim osiąga po 2-3 miesiącach. Dorosły osobnik może przeżyć w organizmie do 2 lat – po tym czasie ginie.

Czy zakażenia pasożytami są częste u dzieci?

Dzięki poprawie warunków higienicznych w Polsce w ostatnich latach zakażenia pasożytami u dzieci zdarzają się dość rzadko. Szacuje się, że owsica występuje u maksymalnie 10% dzieci, lamblioza u 1-10% dzieci, a zakażenie glistą i tasiemcem jest sporadyczne. Do zarażenia pasożytami dochodzi najczęściej w dużych skupiskach ludzi, w przypadku dzieci są to przedszkola, żłobki i szkoły.

Objawy pasożytów u dzieci: owsiki, glista, lamblia i tasiemiec

Zakażenia pasożytami u dzieci często mają przebieg bezobjawowy, skąpoobjawowy albo objawy są niecharakterystyczne, co utrudnia rozpoznanie. W zależności od rodzaju pasożyta symptomy mogą się różnić, co przedstawia poniższa tabela.

Zgrzytanie zębami - czy to objaw pasożytów?

Drogi zakażenia pasożytami u dzieci

Do zarażenia się pasożytami przez dzieci dochodzi najczęściej poprzez:

• zjedzenie niemytych owoców bądź warzyw,
• wypicie wody skażonej jajami pasożytów,
• wdychanie kurzu, w którym znajdują się jaja pasożytów,
• kontakt z przedmiotami, powierzchniami, pościelą, bielizną czy ręcznikiem, których używa osoba zakażona,
• kontakt z ziemią zanieczyszczoną jajami pasożytów,
• korzystanie z basenów, innych zbiorników wodnych lub fontann zanieczyszczonych odchodami zwierząt,
• zjedzenie zakażonego mięsa.

Inwazji pasożytami u dzieci sprzyja niemycie rąk przed posiłkiem i częste wkładanie dłoni do ust. Miejsca, w których najczęściej dochodzi do zarażenia to toalety publiczne, żłobki i przedszkola. 

Do zakażenia parazytami może dojść również w czasie kontaktu ze zwierzętami, które mogą być nosicielami pasożytów. Chodzi głównie o koty i psy. Dziecko może się zarazić na spacerze, w parku lub w piaskownicy. Nietypowe w naszym regionie pasożyty mogą być przywleczone z podróży do niektórych regionów Afryki, Azji oraz Ameryki Południowej.

Diagnostyka zakażeń pasożytniczych u​ dzieci 

Rozpoznanie zakażenia pasożytami u dzieci jest na ogół dużym wyzwaniem. Najlepszym materiałem do badań jest oczywiście wykryty robak, np. owsik w kale dziecka lub pobrany z okolicy odbytu. Na tej podstawie można postawić diagnozę. Zauważenie pasożyta gołym okiem jest zwykle trudne, albo niemożliwe ze względu na niewielkie rozmiary osobników. Dlatego stosuje się też inne metody diagnostyczne.

Aby wykryć u dziecka zakażenie owsikami, zalecane jest wykonanie wymazu z okolicy odbytu (rzadziej badanie kału, gdyż jest mało czułym testem). Do wykrycia lambliozy stosuje się badanie kału, treści dwunastnicy lub pobranych tkanek z jelita cienkiego. W diagnostyce zakażeń pasożytniczych u dzieci niekiedy przeprowadza się testy immunoenzymatyczne, testy serologiczne na pasożyty z krwi, a także badania obrazowe (np. podczas USG jamy brzusznej można wykryć glistnicę).

Darmowy test na pasożyty. Jak go zrobić?

Leczenie zakażenia pasożytami u dzieci

Zakażenie pasożytami u dzieci zwalcza się za pomocą leków przeciwpasożytniczych. To, jakie środki przepisze lekarz, zależy od rodzaju intruza:

• owsiki: albendazol, mebendazol, pyrantelum,
• glista ludzka: albendazol, mebendazol, pyrantelum, iwermektyna,
• giardia (lamblia): metronidazol, tynidazol, furazolidon, albendazol,
• tasiemiec: prazykwantel.

Leczenie zakażenia pasożytami u dzieci zazwyczaj trwa od 1 do 14 dni. Konieczne może być powtórzenie kuracji po kilku tygodniach.

Domowe sposoby na pasożyty u dzieci

Polecane są różne domowe metody, które mają zwalczać robaki u dzieci i dorosłych. Najpopularniejsze jest jedzenie surowych pestek dyni oraz tzw. kwaśna dieta mająca stwarzać warunki nieprzyjazne pasożytom jelitowym. Inne tradycyjne metody na robaki to m.in. ocet na pasożyty, a także kuracje ziołowe, zwłaszcza na bazie piołunu lub wrotyczu (uwaga: tych ziół nie wolno stosować u dzieci ze względu na zawartość toksycznego tujonu).

W przypadku zakażenia pasożytami u dzieci można bezpiecznie posiłkować się pestkami dyni. Nie mają one toksycznych składników i są łagodne dla żołądka, dlatego w niewielkich ilościach można je stosować bez obaw. Jednak trzeba pamiętać, że naturalne środki nie mają udowodnionej skuteczności w zwalczaniu chorób pasożytniczych i powinny być traktowane tylko jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego.

Jak stosować pestki dyni na pasożyty u dzieci?

Według zwolenników tej metody pestki dyni zwalczają robaki takie jak owsiki, tasiemiec i glista ludzka. Ma to być zasługą zawartej w nich kukurbitacyny, która uszkadza układ nerwowy pasożytów i przyspiesza ich usuwanie z organizmu. Na odrobaczanie dzieci zaleca się rozdrobnienie łyżki lub dwóch łyżek (w zależności od wieku dziecka) świeżych, pozbawionych łusek pestek dyni, a następnie spożycie ich wraz z miodem lub sokiem z marchwi (marchew także jest polecana na robaki). Po około dwóch godzinach dziecku można podać 1-2 łyżeczek oliwy, aby wywołać efekt przeczyszczający. Niektórzy zamiast świeżych pestek, polecają olej z pestek dyni na pasożyty.

Z pewnością w razie wystąpienia objawów zakażenia pasożytami u dzieci, rodzice nie powinni polegać wyłącznie na domowych sposobach leczenia. Konieczna jest wizyta u pediatry oraz przyjmowanie zaleconych przez niego preparatów.

Przeczytaj: Babcie sposoby na pasożyty

Pasożyty u dzieci – zapobieganie

Mitem jest, że pasożyty u dzieci występują tylko przy niskim standardzie higienicznym. Łatwo zarazić się w przedszkolach czy szkołach. Nawet w czystych i zadbanych domach pojawiają się choroby pasożytnicze. Mimo wszystko dokładne dbanie o higienę rąk oraz spożywanych posiłków znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania. Oto ważne zasady profilaktyki, o których warto powiedzieć już małemu dziecku:

• Mycie rąk, szczególnie przed posiłkami, po wyjściu z toalety, po powrocie do domu  ze spaceru, po zabawie w piaskownicy lub w ogródku, a także po zabawie ze zwierzętami. 
• Unikanie kontaktu brudnych rąk z ustami.
• Mycie spożywanych warzyw i owoców przed zjedzeniem. 
• Picie wody ze sprawdzonego źródła, najlepiej filtrowanej lub przegotowanej.
• Unikanie spożywania mięsa z niepewnych źródeł (prywatnych lub nielegalnych hodowli). W przypadku dziczyzny - jedzenie tylko mięsa przebadanego (ze stemplem weterynaryjnym).
• Właściwe przygotowanie mięsa (również ryb): smażenie, duszenie, pieczenie, gotowanie. Mrożenie mięsa w temp. -18°C zabija tasiemca.
• Zabezpieczanie toalet przed muchami, które mogą przenosić pasożyty z kału na produkty spożywcze.

Ważne jest zapobieganie samozakażeniom, co dotyczy zwłaszcza owsików. Małym dzieciom zdarza się przenosić jaja robaków z okolicy odbytu lub krocza do ust, dlatego higiena ciała, mycie rąk i krótkie przycinanie paznokci to niezbędna część profilaktyki.

Aby ochronić innych domowników przed zarażeniem, gdy stwierdzono obecność owsików, należy:

• codziennie prać pościel, ręczniki i bieliznę w co najmniej 60°C, a następnie prasować żelazkiem,
• wietrzyć pomieszczenia,
• odkurzać i zmywać podłogi,
• dezynfekować zabawki i powierzchnie w łazience i kuchni. 

Jaja owsików poza organizmem człowieka utrzymują zdolność zakażania jeszcze przez około 3 tygodnie. Dlatego wdrożenie dodatkowych zasad czystości w domu jest konieczne, by ochronić pozostałych domowników oraz zapobiec samozakażeniu. 

Źródła:

Choroby pasożytnicze u dzieci – o czym każdy rodzic powinien wiedzieć?, https://zdrowa-ona.pl/wp-content/uploads/2021/06/Choroby_pasozytnicze_u_dzieci.pdf,

Sabina Więcek, Zakażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego u dzieci. Rozpoznanie, leczenie i profilaktyka,

Anna Własienko, Ernest Kuchar, Diagnostyka, leczenie i profilaktyka najczęstszych chorób pasożytniczych u dzieci –problemy współczesnego pediatry i specjalisty medycyny rodzinnej, Lekarz POZ 2/2017.

Czytaj także:
Owsiki u niemowląt
Goździki na pasożyty
Jak stosować liść laurowy na pasożyty?
Czego nie lubi glista ludzka? Domowe metody leczenia glistnicy

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!