Spis treści:
Na czym polega morfologia krwi?
Jest to badanie, które powinno się wykonywać raz w roku. Polega na jakościowej oraz ilościowej ocenie elementów, które występują we krwi. Skierowanie na nie możemy uzyskać od internisty. Możliwe jest też zrobienie morfologii na własną rękę bez skierowania, jego cena to wówczas około 10 zł.
Badanie to wykonuje się przesiewowo lub w przypadku podejrzenia niedokrwistości, nadkrwistości, chorób zakaźnych, stanów zapalnych czy chorób krwi. Polega na pobraniu około 5 ml krwi żylnej poprzez nakłucie skóry (najczęściej zgięcia łokcia).
Przygotowanie do badania jest proste: trzeba się na nie zgłosić na czczo rano, a 2-3 dni wcześniej nie powinno się pić alkoholu, palić papierosów ani pić kawy. Przed morfologią niewskazany jest też intensywny wysiłek fizyczny.
Warto wiedzieć, że morfologia to nie to samo co rozmaz krwi.
Wyniki badań krwi pozwalają ocenić stan zdrowia pacjenta i wcześnie wykryć pierwsze sygnały choroby.
W organizmie dorosłego człowieka znajduje się około 5-7 litrów krwi. Jej dokładna ilość uzależniona jest m.in. od wagi (80 miligramów na kilogram masy ciała) oraz płci (mężczyźni posiadają jej więcej niż kobiety). Do głównych funkcji krwi należy transport tlenu i substancji odżywczych do wszystkich komórek organizmu, ochrona przed infekcjami oraz utrzymywanie odpowiedniej temperatury ciała- odpowiada lek. med. Jarosław Stobiecki, lekarz medycyny rodzinnej, internista z Centrum Medycznego Damiana.
Jakie choroby wykrywa się dzięki morfologii?
Badania krwi to jedno z podstawowych czynności, którą powinniśmy wykonywać podczas diagnostyki większości chorób. Lista chorób i schorzeń, które możemy z pomocą ich pomocą diagnozować, jest bardzo duża, a należą do nich m.in.:
- wszelkiego rodzaju infekcje i stany zapalne obecne w organizmie (np. stawów, gardła),
- anemia lub nadkrwistość,
- niedobory witamin i składników mineralnych (np. witaminy B, kwasu foliowego),
- nieprawidłowy poziom hormonów tarczycy (sprawdź normy TSH),
- cukrzyca,
- zbyt duża ilość złego cholesterolu (poznaj normy cholesterolu).
Badania krwi mogą być również punktem wyjścia do dalszej diagnozy choroby nowotworowej – lekarz specjalista zleci nam dalszą diagnostykę np. w sytuacji, gdy nie będzie istniało inne medyczne uzasadnienie dla zbyt niskiego lub zbyt wysokiego poziomu leukocytów lub płytek krwi. Dodatkowo, wyniki nie wpisujące się w normy medyczne, nie zawsze muszą sugerować choroby. Wśród kobiet może być to oznaka ciąży, a u mężczyzn intensywnego zmęczenia- wyjaśnia lek. med. Jarosław Stobiecki
Jak odczytać wynik morfologii krwi?
Dowiedz się, jakie są normy poszczególnych wskaźników, o czym świadczą podwyższone i obniżone wartości i jak interpretować wyniki badań krwi. Omawiamy aż 22 podstawowe parametry:
- Hemoglobina
- Erytrocyty (RBC)
- MCV
- MCH
- MCHC
- Hematokryt (HCT)
- Anizocytoza (RDW)
- Anizochromia (HDW)
- Retikulocyty (RET)
- Leukocyty (WBC)
- Limfocyty (LYMPH)
- Monocyty (MONO)
- Eozynofile (EOS)
- Bazofile (BASO)
- Neutrofile (NEUT)
- Trombocyty (PLT)
- Odczyn Biernackiego (OB)
- Żelazo (Fe)
- Ferrytyna
- Transferyna (TRF)
- Erytropoetyna (EPO)
- Całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC)
1. Hemoglobina
Norma: dla kobiet: 12-16 g/dl, dla mężczyzn: 14-18 g/dl
Hemoglobina jest białkowym składnikiem krwinek czerwonych. Jej zadaniem jest transport tlenu i dwutlenku węgla od i do komórek naszego organizmu. Hemoglobina jest podstawowym parametrem, który służy do rozpoznawania niedokrwistości. Stężenie tego związku zależy od wieku i płci. Najwyższe jest u noworodków. Później nieznacznie obniża się, aż do osiągnięcia 6. miesiąca życia, by następnie ponownie rosnąć.
Wartości hemoglobiny powyżej zalecanej normy mogą wystąpić wskutek odwodnienia (biegunki, wymioty, poty), w nadkrwistościach pierwotnych (czerwienica prawdziwa) oraz w nadkrwistościach wtórnych (przewlekłe choroby płuc, wady serca, nowotwory nerek). Wzrost wartości hemoglobiny może wynikać również z powodu niedotlenienia (np. podczas przebywania w wyższych partiach gór).
Wartości hemoglobiny poniżej zalecanej normy mogą wynikać z niedokrwistości i przewodnienia
2. Erytrocyty (RBC)
Norma: dla kobiet: 4,2-5,4 mln/ul, dla mężczyzn: 4,7-6,2 mln/ul
Erytrocyty (RBC) to podstawowe składniki morfotyczne krwi, czyli tzw. czerwone krwinki. Komórki te transportują tlen do tkanek i dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Powstają w szpiku kostnym i żyją około 100 dni. Liczba krwinek czerwonych zależy od płci i wieku.
Wzrost wartości erytrocytów może być spowodowany czerwienicą prawdziwą, przewlekłymi chorobami płuc, wadami serca, nowotworami, torbielowatością nerek i zespołem Cushinga. Może wynikać także z leczenia sterydami, odwodnienia, wstrząsu, zapalenia otrzewnej, oparzeń z utratą osocza. Wzrost czerwonych krwinek może nastąpić podczas pobytu w górach.
Wartości erytrocytów poniżej normy występują w niedokrwistości, przewodnieniu oraz przy nagłej utracie krwi.
3. MCV
Norma: dla kobiet: 81-99 fl, dla mężczyzn: 80-94 fl
MCV to średnia objętość pojedynczej krwinki.
Podwyższone wartości MCV mogą świadczyć o niedoborze witaminy B12 lub kwasu foliowego w przebiegu chorób, takich jak: zapalenie bądź niewydolność wątroby, alkoholizm, mielodysplazja oraz niedoczynność tarczycy. Wzrost ten może wystąpić także po chemioterapii, ostrym krwotoku lub hemolizie (masywnym niszczeniu krwinek czerwonych).
Wynik MCV poniżej normy świadczy o niedokrwistości z niedoboru żelaza, talasemii, a także niedokrwistości syderoblastycznej. Może pojawiać się w chorobach przewlekłych.
4. MCH
Norma: dla kobiet: 27-31 pg, dla mężczyzn: 27-34 pg
MCH to średnia masa hemoglobiny w krwince.
Podwyższone wartości MCH mogą świadczyć o sferocytozie.
Wartości poniżej normy odnotowuje się w zaburzeniach wodno-elektrolitowych typu przewodnienia hipotonicznego oraz w niedokrwistościach niedobarwliwych.
5. MCHC
Norma: 33-37 g/dl
MCHC to średnie stężenie hemoglobiny w krwince.
MCHC powyżej normy może świadczyć o sferocytozie lub hipertonicznym odwodnieniu.
Obniżony wskaźnik MCHC może wskazywać zaburzenia wodno-elektrolitowe typu hydrotonicznej hiperhydracji. Może być on obniżony również w niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza.
6. Hematokryt (HCT)
Norma: dla kobiet: 37-47%, dla mężczyzn: 42-52%
Hematokryt (HCT) to stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości osocza. Wartość HCT zależy od liczby krwinek czerwonych, objętości ertrocytów, objętości krwi krążącej, płci i wieku.
Wartości powyżej normy mogą być wywołane czerwienicą prawdziwą, niedotlenieniem tkanek, przewlekłymi chorobami płuc, wadami serca, nowotworami lub torbielowatością nerek. Podwyższony wskaźnik hematokrytu może być również spowodowany pobytem w górach lub na skutek leczenia sterydami.
Wartości poniżej normy odnotowuje się przy niedokrwistości i w przewodnieniu ustroju.
7. Anizocytoza (RDW)
Norma: 11,5-14,5%
Anizocytoza (RDW) to współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów.
Podwyższony wskaźnik anizocytozy może być spowodowany niedokrwistością z niedoboru żelaza, jak również niedokrwistością megaloblastyczną, hemolityczną, makrocytową (choroby wątroby). Wzrost wartości RDW może wystąpić po przetoczeniu krwi i w wyniku przerzutów nowotworowych.
Spadek wartości RDW zazwyczaj świadczy o różnych rodzajach niedokrwistości.
8. Anizochromia (HDW)
Norma: 2,2-3,2 g/dl
Anizochromia (HDW) to zjawisko występowania w badanej krwi różnorodnie wybarwionych erytrocytów.
Wzrost wartości może być spowodowany niedokrwistością hemolityczną lub niedoborem żelaza (jak rozpoznać niedobór żelaza).
9. Retikulocyty (RET)
Norma: 5-15‰
Retikulocyty (RET) są to młode formy erytrocytów (czerwone krwinki), które powstają w szpiku. Mają one jądro komórkowe.
Wzrost wartości występuje w zespole hemolitycznym, ostrej niedokrwistości pokrwotocznej i w ostrym niedotlenieniu.
Wartości poniżej normy występują w wyniku niedokrwistości hipo- i aplastycznej, niewydolności nerek i zespołu mielodyplastycznego.
10. Leukocyty (WBC)
Norma: 4-10 tys/µl
Leukocyty (WBC) są to jądrzaste komórki, które powstają w szpiku kostnym i w tkance limfatycznej. Występuje 5 rodzajów tych komórek. Są to: neutrofile, eozynofile, bazocyty, monocyty i limfocyty. Główną funkcją leukocytów jest obrona organizmu przed mikroorganizmami.
Fizjologiczny wzrost wartości WBC występuje w stresie, ciąży, podczas porodu, po posiłku oraz wysiłku fizycznym. Patologiczny wzrost WBC występuje w ostrych i przewlekłych procesach zapalnych, zakażeniach (bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze), chorobach nowotworowych (zwłaszcza z obecnością przerzutów), ostrych krwotokach, chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego. Wzrost ten może nastąpić także w wyniku uszkodzeń tkanek (oparzenia, rozległe urazy, stany pooperacyjne), zawału mięśnia sercowego, ostrej martwicy wątroby i zaburzeń metabolicznych.
Wartości poniżej normy mogą wystąpić w wyniku aplazji i hipoplazji szpiku wrodzonej i nabytej, ciężkiego zakażenia bakteryjnego (posocznice), zakażenia wirusowego (grypa, odra, WZW, ospa wietrzna, różyczka), kolagenozy czy też zespołu rozrostowego (ostra białaczka, szpiczak).
11. Limfocyty (LYMPH)
Norma: 2,5-4,5 tys./µl
Limfocyty (LYMPH) to komórki układu odpornościowego, które należą do leukocytów. Są zdolne do swoistego rozpoznawania antygenów. Funkcjonalnie limfocyty są komórkami uczestniczącymi i będącymi podstawą odpowiedzi immunologicznej w zwalczaniu białek pochodzenia pozaustrojowego.
Liczba limfocytów wzrasta w wyniku przewlekłej białaczki, krztuśca, chłoniaków, przewlekłej białaczki, odry, świnki, gruźlicy, kiły, różyczki oraz chorób immunologicznych.
Obniżone wartości limfocytów najczęściej występują w przebiegu przewlekłego leczenia preparatami glikokortykosterydów (Encorton, Encortolon). Spowodowane mogą być również ciężkim, przewlekłym stresem oraz białaczką i ziarnicą złośliwą.
12. Monocyty (MONO)
Norma: 0,3-0,8 tys./l’l
Monocyty (MONO) to komórki żerne, które oczyszczają krew ze skrawków obumarłych tkanek i bakterii. Produkują interferon, który hamuje namnażanie się wirusów. Powstają przeważnie w szpiku kostnym. Są największe wśród białych krwinek.
Liczba monocytów wzrasta w przypadku wystąpienia gruźlicy, kiły, zapalenia wsierdzia, mononukleozy zakaźnej, zakażenia pierwotniakowego oraz nowotworów.
Spadek ich liczby może być wynikiem toczącej się w organizmie infekcji lub stosowania niektórych leków (np. glikokortykosterydów).
13. Eozynofile (EOS)
Norma: 0,1-0,3 K/µl (G/l)
Eozynofile (EOS) to krwinki białe, które zaliczane są do granulocytów kwasochłonnych. Wyróżniają się one obecnością okazałych ziarnistości w cytoplazmie, które barwią się na czerwono eozyną. stanowią 1-4% wszystkich krwinek białych we krwi.
Podwyższone wartości eozynofilu mogą wystąpić w wyniku chorób alergicznych (astma oskrzelowa, katar sienny) i pasożytniczych, a także chorób krwi (ziarnica złośliwa), łuszczycy. Ich wzrost może być też spowodowany zażywaniem niektórych leków (np. penicyliny).
Obniżenie wartości może być skutkiem zakażeń, duru brzusznego, czerwonki, posocznicy, urazów i oparzeń. Towarzyszą one również zwiększonemu wysiłkowi fizycznemu. Mogą być też skutkiem nadmiernego wydzielania hormonów nadnerczowych.
14. Bazofile (BASO)
Norma: 0-0,13 x 109/l
Za wzrost wartości bazofilów odpowiadają granulocyty zasadochłonne, rodzaj krwinek białych, które wykazują powinowactwo do związków o odczynie zasadowym. Bazofile mają właściwości żerne, tj. wchłaniania i niszczenia drobnoustrojów oraz komórek obcych lub zmienionych komórek własnego organizmu.
Podwyższone wartości występują na skutek chorób alergicznych, przewlekłej białaczki szpikowej, przewlekłego stanu zapalnego przewodu pokarmowego, wrzodziejącego zapalenia jelit, niedoczynności tarczycy oraz rekonwalescencji po przebytej infekcji.
Wartości poniżej normy odnotowuje się w ostrych infekcjach, ostrej gorączce reumatycznej, nadczynności tarczycy, ostrym zapaleniu płuc oraz w stresie.
15. Neutrofile (NEUT)
Norma: 1,5-8 tys./µl
Neutrofile (NEUT) to komórki układu odpornościowego, które należą do granulocytów. Pełnią zasadniczą rolę w odpowiedzi odpornościowej organizmu przeciwko bakteriom, ale nie pozostają obojętne względem innych patogenów. Ich znaczenie wynika głównie z faktu szybkiego reagowania na obce organizmowi substancje.
Podwyższona norma występuje przy zakażeniach, chorobach nowotworowych, hematologicznych, metabolicznych, po urazach, u palaczy oraz u kobiet w trzecim trymestrze ciąży.
Obniżone wartości mogą wystąpić w wyniku zakażeń grzybiczych, wirusowych (grypa, różyczka), bakteryjnych (gruźlica, dur), pierwotniakowych (np. malaria).
16. Trombocyty (PLT)
Norma: 150-400 tys/µl
Trombocyty to bezjądrzaste elementy morfotyczne krwi, które są nazywane płytkami krwi. Powstają w szpiku i tkance limfatycznej.
Nadpłytkowość, czyli podwyższenie dopuszczalnej normy, jest skutkiem przewlekłego zespołu mieloproliferacyjnego, jak również nadmiernego wytwarzania płytek krwi wskutek m.in. infekcji, choroby nowotworowej, regeneracji po krwotoku, hemolizie czy stanie po usunięciu śledziony.
Wartości poniżej zalecanej normy, czyli małopłytkowość, spowodowane są zmniejszeniem wytwarzania płytek krwi (w zespole Fanconiego, niedokrwistości aplastycznej, aplazji megakariocytowej, chłoniakach, ostrej białaczce szpikowej, w zwłóknieniu szpiku, przy zażywaniu leków mielosupresyjnych, naświetlaniu promieniami jonizującymi, w niedokrwistości megaloblastycznej i z niedoboru żelaza, w zakażeniach wirusowych i w niewydolności nerek).
Liczba płytek krwi może być również obniżona wskutek nadmiernego ich niszczenia, np. w samoistnej autoimmunologicznej plamicy małopłytkowej, a także w małopłytkowości poprzetoczeniowej, polekowej, w autoimmunologicznej niedokrwistości hemolitycznej, toczniu rumieniowatym układowym i we wstrząsie anafilaktycznym. Inną przyczyną utraty płytek krwi mogą być krwotoki.
17. Odczyn Biernackiego (OB)
Norma: dla kobiet: 3-15 mm, dla mężczyzn: M: 10 mm
Odczyn Biernackiego (OB) to badanie szybkości opadania krwinek czerwonych. To test oceniający zaburzenia składu białek osocza oraz właściwości erytrocytów.
Podwyższona norma może być spowodowana stanem zapalnym, ciążą, chorobą nowotworową, niedokrwistością oraz chorobą autoimmunologiczną.
Obniżenie normy występuje w chorobach alergicznych, w obniżonej wartości fibrynogenu i w nadkrwistości.
18. Żelazo (Fe)
Norma: 12,5-26 l’mol/l
Żelazo w organizmie wchodzi w skład hemoglobiny i mioglobiny. Występuje również w postaci związanej z białkami. Stężenie żelaza w surowicy zależy od wchłaniania w przewodzie pokarmowym (zobacz sposoby na lepsze przyswajanie żelaza), magazynowania w jelicie, śledzionie i w szpiku kostnym, syntezy i rozpadu hemoglobiny, a także jego utraty z ustroju.
Wartości podwyższone mają związek z przedawkowaniem preparatów żelaza, stanami zapalnymi nerek lub zatruciem ołowiem.
Wartości obniżone wynikają z niedoborów żywieniowych, utraty żelaza przez przewód pokarmowy, drogi moczowe lub stanu zwiększonego zapotrzebowania, tj. w ciąży czy w okresie karmienia piersią.
19. Ferrytyna
Norma: dla kobiet: 12-150 µg/l, dla mężczyzn: 15-200 µg/l
Ferrytyna jest to miarodajny i najczulszy wskaźnik niedoboru żelaza, który dobrze odzwierciedla ilość żelaza magazynowanego w ustroju, tzn. zawartość szpiku.
Podwyższenie normy odnotowuje się w stanach zapalnych, reumatoidalnym zapaleniu stawów, uszkodzeniu wątroby, martwicy komórek - szczególnie wątroby lub nowotworowych, a także nadmiarem żelaza w ustroju.
Obniżenie normy występuje w wyniku niedoboru żelaza.
20. Transferyna (TRF)
Norma: dla kobiet: 223-446 µg/dl, dla mężczyzn: 251-391 µg/dl
Transferyna (TRF) to białko regulujące stężenie jonów żelaza w osoczu krwi i transportujące je do tkanek. Badaniem laboratoryjnym dotyczącym transferyny jest TIBC.
Podwyższona norma może wystąpić w trzecim trymestrze ciąży (objaw prawidłowy) oraz podczas stosowania doustnych leków antykoncepcyjnych i estrogenów.
Obniżenie normy może wystąpić w zespole nerczycowym, przy przedawkowaniu żelaza, w hemochromatozie, hemolizie, w niektórych chorobach krwi, a także po częstym przetaczaniu krwi.
21. Erytropoetyna (EPO)
Norma: 6-32 µg/ml
Erytropoetyna (EPO) to hormon peptydowy, który stymuluje erytropoezę, czyli proces powstawania krwinek czerwonych (erytrocytów) w szpiku kostnym. Hormon ten produkowany jest w wątrobie i w nerkach. Najwyższe jego stężenie we krwi obserwuje się w godzinach nocnych, najmniejsze zaś nad ranem.
Wzrost produkcji erytropoetyny obserwuje się w spadku utlenowania krwi oraz w zwyrodnieniu wielotorbielowatym nerek.
Spadek produkcji erytropoetyny ma miejsce w przypadku przewlekłej mocznicy.
22. Całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC)
Norma: 306-429 µg/dl lub 54,7-76,8 µmol/l
Całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC) to parametr, który dokładnie ocenia wewnątrzustrojową gospodarkę żelaza. Jest pośrednim pomiarem ilości żelaza, jakie może wiązać transferyna.
Wartość TIBC wzrasta w niedoborze żelaza w organizmie, podczas ciąży, w wyniku utraty krwi (ostrej lub przewlekłej), a także w wyniku leczenia estrogenami.
Wartość TIBC maleje m.in. w zespole nerczycowym, przewlekłych zakażeniach, nowotworach, hemochromatozie, hemosyderozie, przeładowaniu organizmu żelazem, mocznicy oraz innych chorobach przewlekłych.
Więcej o badaniach krwi:Jak przygotować się do badań krwi?
Czy morfologia krwi może wykazać nowotwór?To może fałszować wyniki krwi - 9 czynników
Opracowała: Joanna Milewska
Lekarz medycyny rodzinnej. Internista z Centrum Medycznego Damiana w Warszawie.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
