Tętniak mózgu może pojawić się bez względu na wiek i płeć. Pęka średnio u 10 na 100 tysięcy osób rocznie. Nie zawsze pęknięcie tętniaka mózgu to wyrok. Jest wiele przypadków - w tym wśród gwiazd - które pokazują, że można z tego wyjść cało. Operację tętniaka mózgu przeszły polskie aktorki Alżbeta Lenska i Monika Jarosińska, a także gwiazda „Gry o tron” Emilia Clarke.
Spis treści:
- Czym jest tętniak mózgu?
- Rodzaje tętniaków mózgu
- Tętniak mózgu – przyczyny i czynniki ryzyka
- Jakie objawy daje tętniak mózgu?
- Pęknięcie tętniaka mózgu – objawy
- Jakie jest ryzyko pęknięcia tętniaka mózgu?
- Czy tętniaki mózgu powstają u młodych ludzi? Kto choruje?
- Rozpoznanie tętniaka mózgu. Jakie badania zrobić?
- Metody leczenia tętniaka mózgu
- Leczenie pękniętego tętniaka mózgu
- Skutki pęknięcia tętniaka mózgu
- Tętniak mózgu – zapobieganie
Czym jest tętniak mózgu?
Tętniak mózgu, inaczej tętniak wewnątrzczaszkowy lub tętniak naczyń mózgowych, jest to uwypuklenie tętnicy i miejscowe poszerzenie światła naczynia, które najczęściej rozwija się wskutek miażdżycy albo wrodzonej wady.
Tętniak mózgu potrafi latami trwać, nie dając żadnych objawów i pozostając niewykrytym. To dlatego, że w początkowym stadium uwypuklenie jest małe - kilkumilimetrowe, jeśli więc na nic nie uciska, nie da żadnych symptomów neurologicznych.
Tętniak może z czasem powiększać się i pęknąć, wywołując krwotok podpajęczynówkowy. Pęknięcie tętniaka jest największym zagrożeniem związanym z tą chorobą, jednak dochodzi do niego bardzo rzadko. Pęknięcie tętniaka mózgu zagraża życiu i ma zazwyczaj dramatyczny przebieg. Wiele osób mających tętniaka, nie wie o jego istnieniu, i nie dochodzi do jego pęknięcia.
Warto dodać, że tętniaki występują nie tylko w mózgu. Spotyka się też tętniaki aorty brzusznej, aorty piersiowej, tętnicy podkolanowej i tętniaki tętnicy śledzionowej.
Jak powstaje tętniak mózgu?
Do powstania tętniaka dochodzi, gdy jedna z warstw, z których zbudowana jest tętnica, osłabi się. W takiej sytuacji krew płynąca tą tętnicą pod ciśnieniem wypycha fragment ścianki tętnicy. Tworzy się uwypuklenie (woreczek). Może ono charakteryzować się różnymi cechami i u poszczególnych osób wiązać się z odmiennym ryzykiem.
Rodzaje tętniaków mózgu
Istnieją różne rodzaje tętniaków. W zależności od umiejscowienia mówi się o trzech typach tych zmian:
- tętniak workowaty - tętniak w kształcie worka, który łączy się tzw. szyją z naczyniem; tętniak najczęściej występujący (80% przypadków); powstaje w naczyniach koła tętniczego, pęka częściej niż wrzecionowaty,
- tętniak wrzecionowaty - poszerzenie obejmuje całą średnicę naczynia; powstaje na tętnicy podstawnej i środkowej mózgu, rozgałęzia się; powstaje zwykle w wyniku zmian miażdżycowych,
- tętniak prosowaty - zlokalizowany na gałązkach tętnic.
Istnieją też tętniaki rozwarstwiające - należą do rzadkości, tworzą się, gdy dojdzie do uszkodzenia wewnętrznej warstwy naczynia krwionośnego.
Tętniaki można podzielić również ze względu na ich rozmiar:
- do 5 mm - małe tętniaki,
- między 5 a 10 mm - średnie tętniaki,
- powyżej 10 mm - tętniaki duże.
Tętniak mózgu – przyczyny powstania i czynniki ryzyka
Zazwyczaj trudno jest stwierdzić, dlaczego u danej osoby powstał tętniak mózgu. Jednak jest kilka czynników, które mogą wpływać na rozwój choroby.
Możliwe przyczyny powstawania tętniaków mózgu:
- wrodzone nieprawidłowości w budowie tętnic,
- miażdżyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- zmiany zapalne,
- urazy,
- czynniki dziedziczne.
Co zwiększa ryzyko wystąpienia tętniaka mózgu? Nadużywanie alkoholu i palenie papierosów, uzależnienie od narkotyków (np. kokainy) i niektórych leków, nieleczone nadciśnienie tętnicze. Nie bez znaczenia jest płeć. Kobiety są narażone nawet 3 razy bardziej niż mężczyźni. Na niektóre czynniki ryzyka mamy więc wpływ. Podstawą jest rezygnacja z palenia papierosów oraz leczenie nadciśnienia i hipercholesterolemii, a także leczenie uzależnień.
Jakie objawy daje tętniak mózgu?
Zazwyczaj dopóki ścianki nie pękną i krew z tętniaka nie rozleje się na tkanki mózgu, może nie być żadnych objawów. Jeśli tętniak mózgu urośnie na tyle, że uciska sąsiadujące z nim struktury, może dawać takie objawy jak:
- ból głowy,
- problemy z widzeniem - pogorszenie ostrości, podwójne widzenie,
- opadanie powieki,
- poszerzenie źrenicy.
Często pierwszym objawem tętniaka mózgu jest dopiero jego pęknięcie i bardzo silny ("najsilniejszy w życiu") ból głowy, a także inne objawy związane z krwawieniem.
Przeczytaj: Jak rozpoznać tętniaka?
Pęknięcie tętniaka mózgu – objawy
Pęknięcie tętniaka mózgu to najniebezpieczniejsze powikłanie choroby, cechujące się wysoką śmiertelnością (w zależności od źródeł 30-70%). W pobliżu znajdują się ważne struktury organizmu, dlatego objawy są często dramatyczne.
- Podstawowym objawem pęknięcia tętniaka mózgu jest nagły, bardzo silny ból głowy (piorunujący ból głowy) zlokalizowany po jednej stronie.
- Do tego osoba może mieć światłowstręt, sztywność karku, nudności i wymioty.
- Może dojść do zaburzeń mowy, niedowładów, utraty przytomności.
Ważne! Jeśli wystąpią któreś z powyższych objawów, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. Im szybciej osoba z krwawieniem wewnątrzczaszkowym trafi do szpitala, tym większa szansa na powrót do zdrowia.
Krew wylewająca się z tętniaka trafia do płynu mózgowo-rdzeniowego i otacza mózg. Jeżeli tętniak jest wypukły w stronę mózgu, to w razie jego pęknięcia, krew może uszkodzić ważne struktury mózgu i powodować objawy z tym związane. Z tego powodu pęknięcie tętniaka może wymagać długiego leczenia i rehabilitacji.
Jakie jest ryzyko pęknięcia tętniaka mózgu?
Z badań na populacji amerykańskiej wynika, że średnie ryzyko pęknięcia tętniaka mózgu wynosi około 1%. Nie ma niestety wystarczająco dobrych metod diagnostycznych, aby stwierdzić, który tętniak pęknie. Tętniaki mogą pękać w sytuacjach silnego stresu, podczas dużego wysiłku fizycznego i seksu, ale też, nawet 30% tętniaków, pęka podczas snu.
Lekarze, aby ocenić ryzyko pęknięcia tętniaka mózgu, biorą pod uwagę kilka czynników:
- wielkość tętniaka - tętniaki do 3 mm mają niskie ryzyko pęknięcia, ale nigdy nie można jednoznacznie powiedzieć, że mały tętniak nie pęknie, a duży pęknie,
- lokalizacja tętniaka - tętniaki w miejscach szczególnie narażonych na uderzenia krwi częściej pękają,
- kształt tętniaka - nieregularny kształt, brodawki na tętniaku to wyższe ryzyko pęknięcia,
- wiek i styl życia,
- historia rodzinna (przypadki pęknięcia tętniaków w rodzinie).
Do pęknięcia tętniaka mogą też przyczynić się takie składowe jak palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze (ale też skoki ciśnienia, np. przy wysiłku fizycznym, stresie), miażdżyca naczyń, hipercholesterolemia, tętniaki mnogie, a także powiększanie się tętniaka.
Czy tętniaki mózgu powstają u młodych ludzi? Kto choruje?
Tętniaki mózgu mogą występować w każdym wieku, również u młodych ludzi, a nawet u dzieci. Są to jednak przypadki rzadkie. Niecałe 2% tętniaków występuje u osób poniżej 18. roku życia. Najczęściej powstają pomiędzy 40. a 60. rokiem życia. Warto też wspomnieć, że choroba częściej „wybiera” kobiety. Chociaż generalnie schorzenia układu krążenia dotyczą głównie mężczyzn, to w przypadku tętniaków mózgu jest inaczej. Na 3 kobiety z tętniakiem mózgu przypada 1 mężczyzna z tym samym schorzeniem.
Rozpoznanie tętniaka mózgu. Jakie badania zrobić?
Tętniaki często rozpoznawane są przypadkowo w trakcie wykonywania tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Optymalnym badaniem, które pozwala dokładnie uwidocznić tętniaka mózgu, jest rezonans magnetyczny angio (angio-MR). Stosuje się też angiografię tomografii komputerowej (angio-TK).
W diagnostyce tętniaków zastosowanie ma również klasyczna angiografia, podczas której podawany jest kontrast do naczynia. To badanie powinno być przeprowadzane tylko w ściśle określonych wskazaniach.
Angiografia rezonansu magnetycznego trwa dłużej niż angio-TK (od 30 do 60 minut), dlatego nie wykonuje się jej u pacjentów w ciężkim stanie. Jest to technika przydatna zwłaszcza do oceny tętniaków pomiędzy 3 a 5 mm. Mniejsze zmiany mogą być lepiej zobrazowane przy pomocy metody angio-TK.
Metody leczenia tętniaka mózgu
W przypadku tętniaków mózgu bardzo często pojawia się dylemat: czy leczyć, czy obserwować. Większość tętniaków wymaga obserwacji. W innym przypadku dostępne są dwie metody leczenia. Jedną z nich jest założenie na szyję tętniaka specjalnego klipsa (operacja wymaga otwarcia czaszki), dzięki czemu tętniak jest wyłączony z układu krążenia. Wykonywany jest też zabieg mniej inwazyjny - bez otwierania czaszki - embolizacja. Jest to zabieg wewnątrznaczyniowy, który polega na wprowadzieniu przez pachwinę do tętnicy mikrocewników i wyłączeniu tętniaka za pomocą specjalnej sprężynki.
Zespół lekarski, który decyduje o tym, jakie będzie wdrożone leczenie tętniaka, podejmuje decyzję na podstawie różnych czynników, m.in. wielkości i kształtu tętniaka, wieku pacjenta, lokalizacji zmiany. Znaczenie ma też aspekt psychologiczny. Znaczne pogorszenie jakości życia pacjenta, które jest związane ze strachem przed pęknięciem tętniaka, również może być wskazaniem do zabiegu.
Leczenie pękniętego tętniaka mózgu
Pęknięcie tętniaka zazwyczaj wymaga wykonania natychmiastowej operacji - chodzi o zabezpieczenie tętniaka przed kolejnym pęknięciem. Celem leczenia pękniętego tętniaka mózgu jest stabilizacja parametrów życiowych (kontrola stanu zdrowia i reagowanie na zaburzenia, wyrównanie ciśnienia krwi), zlokalizowanie miejsca krwawienia, przywrócenie prawidłowego przepływu krwi oraz zabezpieczenie pacjenta przed powikłaniami, zwłaszcza kolejnym krwawieniem. Nie zawsze w przypadku pęknięcia tętniaka mózgu jest wykonywana operacja. Powodem może być ciężki stan zdrowia i zbyt duże ryzyko jego pogorszenia w wyniku zabiegu.
Skutki pęknięcia tętniaka mózgu
Gdy tętniak pęka, dochodzi do krwawienia podpajęczynówkowego. Wiele osób w takiej sytuacji umiera na miejscu, zanim zostanie udzielona im pomoc. Również tym, którzy trafią do szpitala, nie zawsze uda się na czas pomóc.
Przebieg leczenia i rokowania po pęknięciu tętniaka zależą od wielu czynników, w tym od wielkości i umiejscowienia tętniaka. Niestety szacuje się, że wśród osób, które przeżyją pęknięcie tętniaka, jedna trzecia doznaje nieodwracalnych uszkodzeń neurologicznych, a ponad 60% nie odzyska jakości życia, jaką miała przed krwotokiem.
Tętniak mózgu – zapobieganie
Nie da się zapobiec wszystkim czynnikom ryzyka, które sprzyjają powstaniu tętniaków mózgu, jednak na niektóre mamy wpływ. W zapobieganiu powstaniu tętniaka (oraz jego pęknięciu) ważne są te zasady:
- rezygnacja z palenia papierosów - papierosy powodują, że naczynia tracą elastyczność, co zwiększa ryzyko pęknięcia,
- ograniczenie picia alkoholu,
- leczenie nadciśnienia tętniczego,
- leczenie uzależnienia od narkotyków lub leków,
- leczenie hipercholesterolemii.
W przypadku rodzinne historii tętniaków podstawą są regularne kontrole u lekarza oraz badania obrazowe głowy.
Wykorzystano fragmenty artykułu Małgorzaty Germak, którego pierwtona treść została opublikowana 27.02.2020.
Czytaj także:
Tętniak aorty brzusznej. Wszystko, co trzeba o nim wiedzieć
Boli mnie głowa. Czy to guz mózgu?
Ból głowy ze stresu - jak się objawia i jak sobie z nim radzić?
Czym charakteryzuje się napięciowy ból głowy? Objawy i leczenie
Kłujący sekundowy ból głowy - co oznacza i kiedy trzeba go leczyć?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
