Spis treści:
- Co to jest cykl miesiączkowy
- Ile trwa cykl miesiączkowy
- Cykl miesiączkowy - jak liczyć?
- Fazy cyklu miesiączkowego
- Cykl miesiączkowy a dni płodne i niepłodne
- Zaburzenia cyklu miesiączkowego
Co to jest cykl miesiączkowy
Cykl miesiączkowy (cykl menstruacyjny) to powtarzające się regularne zmiany, dotyczące jajnika i błony śluzowej macicy (endometrium), zachodzące pod wpływem współdziałania układu nerwowego i hormonalnego na linii podwzgórze, przysadka i jajnik.
Celem cyklu miesiączkowego jest przygotowanie kobiety do zapłodnienia i ciąży. Najbardziej charakterystyczną cechą cyklu kobiety jest comiesięczne krwawienie z pochwy (miesiączka lub menstruacja), będąca efektem złuszczania się endometrium pod wpływem estrogenów i progesteronu.
Cykl miesiączkowy występuje u kobiet pomiędzy pokwitaniem a menopauzą. Szacuje się, że przez cały okres rozrodczy u kobiety występuje 400-450 cykli owulacyjnych.
Ile trwa cykl miesiączkowy
Długość cyklu miesiączkowego to liczba dni między pierwszym dniem miesiączki a początkiem kolejnej miesiączki. Na ogół wynosi 28 dni, jeśli kobieta miesiączkuje regularnie. Przyjmuje się jednak, że cykl menstruacyjny może trwać kilka dni krócej lub kilka dni dłużej. Za normę uznaje się cykle nie krótsze niż 21 dni i nie dłuższe niż 36 dni, przy czym krwawienie powinno trwać od 2 do 7 dni.
Zmienna długość cyklu miesiączkowego na ogół spowodowana jest różną długością fazy folikularnej (pęcherzykowej), która może trwać od 10 do 16 dni. Ostatnia faza cyklu – faza lutealna – trwająca od owulacji do miesiączki, na ogół jest stała u kobiet i wynosi 14 dni.
Na zmiany długości cyklu miesiączkowego mogą wpływać różne czynniki:
- stres,
- przepracowanie,
- intensywna aktywność fizyczna,
- podróże – zmiany klimatu i strefy czasowej,
- odchudzanie,
- przybranie na wadze,
- infekcje,
- niektóre leki, np. leki psychotropowe, na nadciśnienie, odstawienie tabletek antykoncepcyjnych,
- choroby tarczycy (hormony tarczycy regulują pracę jajników),
- hiperprolaktynemia (więcej: prolaktyna),
- zespół policystycznych jajników.
Naturalnie zaburzenia długości cyklu miesiączkowego związane z fizjologicznymi zmianami hormonalnymi występują w okresie dojrzewania oraz przed menopauzą.
Cykl miesiączkowy - jak liczyć?
Cykl miesiączkowy liczy się od pierwszego dnia miesiączki. Ostatnim dniem cyklu jest pierwszy dzień kolejnej miesiączki, który jest jednocześnie pierwszym dniem kolejnego cyklu. W internecie dostępne są kalendarze i kalkulatory cyklu miesiączkowego, które pozwalają oszacować, kiedy wystąpi kolejne krwawienie oraz, co szczególnie przydatne dla kobiet starających się o dziecko, kiedy przypadają dni płodne w danym cyklu.
Fazy cyklu miesiączkowego
Cykl miesiączkowy składa się z 3 faz:
- fazy folikularnej (pęcherzykowej),
- owulacji,
- fazy lutealnej.
Faza folikularna (pęcherzykowa, przedowulacyjna)
Pierwsza faza cyklu miesiączkowego rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiączki i trwa zwykle 14 dni. Jej głównym celem jest produkcja pęcherzyków jajnikowych.
Podczas fazy folikularnej zachodzą cykliczne zmiany hormonalne: wzrasta stężenie estrogenów, a następnie hormonów produkowanych przez przysadkę mózgową FSH (folikulotropiny) i LH (hormonu luteinizującego), co pobudza dojrzewanie pęcherzyków Graafa w jajnikach. Następnie dochodzi do selekcji i dominacji jednego pęcherzyka, z którego uwolniona zostanie komórka jajowa gotowa do zapłodnienia. Uważa się, że rolę w selekcji dominującego pęcherzyka odgrywa hormon anty-Müllerowski (AMH).
Pierwsza faza cyklu charakteryzuje się nieco niższą temperaturą ciała, niż w kolejnych fazach.
Na początku fazy folikularnej kobieta ma dni niepłodne, a im bliżej kolejnej fazy, tym szanse na zapłodnienie są większe.
Faza druga – owulacja
Druga faza cyklu, czyli owulacja (jajeczkowanie) trwa ok. 24 godziny. Pod wpływem wysokiego stężenia hormonu LH dominujący pęcherzyk w jajniku pęka i uwalnia niedojrzałą komórkę jajową. Szacuje się, że owulacja następuje po około 10-12 godzinach po piku LH. Komórka trafia następnie do jajowodu, gdzie dojrzewa, a gdy nie dojdzie do zapłodnienia – obumiera. Jest to faza, kiedy kobieta może zajść w ciążę.
Faza lutealna (poowulacyjna)
Trzecia faza cyklu miesiączkowego trwa zwykle około 14 dni. Pod wpływem wzrostu hormonów LH i FSH z pozostałości pękniętego pęcherzyka Graafa powstaje ciałko żółte, które produkuje duże ilości progesteronu. Wzrasta też ilość estrogenu. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, stężenie tych związków spada, kończy się jeden cykl i rozpoczyna kolejna miesiączka.
Prawidłowa miesiączka trwa średnio 3-6 dni. Kobieta może utracić około 30-80 ml krwi (od 6 do 16 łyżeczek krwi). Taka strata jest szybko kompensowana przez naturalne mechanizmy organizmu.
Cykl miesiączkowy a dni płodne i niepłodne
Jak już zostało wspomniane, celem cyklu miesiączkowego kobiety jest uwolnienie gotowej do zapłodnienia komórki jajowej i przygotowanie organizmu do ciąży.
W czasie 28-dniowego cyklu miesiączkowego kobieta ma od 5 do 7 dni płodnych. Jest to okres, w którym szanse na zajście w ciążę są największe i występują w okolicy owulacji. Chociaż owulacja trwa tylko 24 godziny, to jednak trzeba pamiętać, że plemniki mogą przetrwać w organizmie kobiety do 7 dni, dlatego przy sprzyjających warunkach do połączenia komórki jajowej z plemnikiem może dojść nawet po kilku dniach od stosunku.
Za dni niepłodne, o najmniejszej szansie na zajście w ciążę, uznaje się 1-5 dzień po miesiączce oraz czas od 2-3 dni po owulacji do wystąpienia miesiączki.
Aby obliczyć dni płodne lub dni niepłodne można skorzystać z kalkulatorów i kalendarzy dni płodnych. Przy czym trzeba wiedzieć, że unikanie stosunku w dni płodne nie jest uznawane przez lekarzy za metodę antykoncepcyjną. Jest to metoda zawodna. Może być jednak przydatna w momencie, kiedy para chce mieć potomstwo.
Zaburzenia cyklu miesiączkowego
Cykl miesiączkowy nie zawsze przebiega książkowo. Istnieje wiele zaburzeń, które mogą świadczyć o chorobie lub nieprawidłowym stylu życia. Dlatego w razie zaobserwowania u siebie nieprawidłowości, należy zgłosić się do lekarza, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne.
Do zaburzeń cyklu miesiączkowego należą:
- Cykle bezowulacyjne – są to cykle miesiączkowe, w których nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej, a kobieta nie może zajść w ciążę. Najczęstszą przyczyną jest zespół policystycznych jajników. Powodem mogą być też: nadmierny stres, otyłość lub niedowaga. Cykle bezowulacyjne są normą przez pierwsze kilkanaście miesięcy od pierwszej miesiączki oraz przed menopauzą.
- Brak miesiączki (amenorrhoea) – może być pierwotny (gdy dziewczynka nie dostaje pierwszej miesiączki) lub wtórny, pojawiający się u normalnie miesiączkującej kobiety. Przyczyną braku miesiączki, oprócz ciąży, mogą być wady anatomiczne, zespół policystycznych jajników, choroby tarczycy, hiperprolaktynemia, nowotwory, stres, niedowaga, nadmierna aktywność fizyczna lub stosowanie niektórych leków (np. chemioterapii, na nadciśnienie, antydepresantów).
- Obfite miesiączki (menorrhagia) jest to utrata co najmniej 80 ml krwi w każdym okresie albo miesiączki trwające dłużej niż 7 dni. Obfite miesiączki mogą oznaczać jednoczesne dłuższe krwawienie i nadmierną utratę krwi. Problem może wynikać zarówno z czynników środowiskowych (stres, przepracowanie, wysiłek fizyczny), jak i chorób: endometrioza, mięśniaki macicy, polipy, infekcje, zespół policystycznych jajników.
- Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) – są to bardzo bolesne krwawienia miesiączkowe, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, często z wymiotami. Mogą wynikać z endometriozy, infekcji, mięśniaków, polipów macicy, zrostów pooperacyjnych, ale też stresu, nadmiernego wysiłku fizycznego lub zmiany stylu życia.
- Długie cykle miesiączkowe (rzadkie miesiączkowanie; oligomenorrhoea) – występuje, gdy długość cykli przekracza 35 dni. Przyczynami mogą być niedowaga, nadmierna aktywność fizyczna, zespół policystycznych jajników, zespół Cushinga, choroby tarczycy, guzy, stany zapalne, przyjmowanie niektórych leków czy cukrzyca typu 1.
Czytaj też: Skrzepy podczas okresu
Źródła:
B. G. Reed i inni, The Normal Menstrual Cycle and the Control of Ovulation, ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279054,
D.K. Thiyagarajan i inni, Physiology, Menstrual Cycle, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK500020,
M. Mihm, The normal menstrual cycle in women, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20869180.
Czytaj także:
Okres co 2 tygodnie? Co jest przyczyną zaburzeń rytmu miesiączkowego
Bolesne miesiączki – co oznaczają?
Wizyta u ginekologa a okres. Czy trzeba odwołać wizytę?
Miesiączka a ciąża - czy naprawdę wzajemnie się wykluczają?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
