Spis treści:
- Prolaktyna – co to jest?
- Prolaktyna – kiedy badać
- Prolaktyna – normy
- Wysoka prolaktyna – objawy
- Wysoka prolaktyna – przyczyny
- Jak obniżyć prolaktynę?
- Niska prolaktyna – przyczyny
- Prolaktyna – cena badania
Prolaktyna – co to jest?
Prolaktyna (PRL) to hormon peptydowy o działaniu laktogennym (produkcja mleka), mammotropowym (przyrost piersi) i modulującym aktywność gonad (jajników i jąder). Prolaktyna jest produkowana głównie przez przysadkę mózgową, a także przez endometrium, łożysko i gruczoły piersiowe.
O prolaktynie często wspomina się w kontekście blokowania owulacji i miesiączki u kobiet karmiących. Jednak szacuje się, że ten związek pełni w organizmie około 300 funkcji.
Pierwszy raz w sposób bardzo widoczny daje o sobie znać w okresie dojrzewania – prolaktyna wpływa wzrost piersi.
Następnie powoduje ważne zmiany w czasie ciąży – pod koniec I trymestru poziom prolaktyny rośnie, bo organizm kobiety przygotowuje się do laktacji. Wtedy jednak inne hormony ciążowe, progesteron i estrogen, blokują jej działanie, więc piersi są w gotowości, ale nie produkują mleka.
Dopiero po porodzie, kiedy stężenie pozostałych hormonów spada, prolaktyna uruchamia produkcję pokarmu. Pobudza też produkcję oksytocyny, która nie tylko wspomaga wypływ mleka z piersi, ale i wpływa na szybszy powrót organizmu do stanu sprzed ciąży.
Gdy jest na prawidłowym poziomie, prolaktyna wspomaga metabolizm i pracę układu odpornościowego.
Prolaktyna – kiedy badać
Prolaktynę warto zbadać, jeśli często odczuwasz objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, takie jak rozdrażnienie, stany depresyjne, drażliwość, płaczliwość, lub masz problemy z cerą, niskie libido albo bezskutecznie próbujesz zajść w ciążę.
Aby sprawdzić poziom prolaktyny, wystarczy proste badanie krwi.
Niekiedy, gdy podejrzewa gruczolaka, zalecany jest test po obciążeniu środkiem stymulującym (MCP). Krew oddaje się dwa razy: najpierw na czczo, a potem godzinę po podaniu środka, by sprawdzić, jaki jest poziom prolaktyny po MCP.
Ważne, by 1-2 dni przed badaniem nie uprawiać intensywnych sportów, nie współżyć i nie badać piersi.
Prolaktyna – normy
Nieznaczne wahania poziomu prolaktyny są normalnym zjawiskiem.
Normy prolaktyny dla kobiet różnią się w zależności od tego, w jakiej fazie cyklu jest wykonywane badanie:
- faza folikularna – poniżej 23 µg/l (493 mU/l),
- faza lutealna – poniżej 40 µg/l (856 mU/l),
- trzeci trymestr ciąży – do 400 µg/l (8500 mU/l).
Przyjmuje się, że 5-25 µg/ml to prawidłowa wartość prolaktyny (w ostatniej fazie cyklu mniej niż 40 µg/l).
U mężczyzn norma prolaktyny wynosi poniżej 20 µg/l (428 mU/l).
Poszczególne przekroczenia wartości mogą powodować u kobiet różne problemy:
- powyżej 25 µg/ml – nieregularne miesiączki i cykle bezowulacyjne,
- powyżej 50 µg/ml – zdarza się zanik miesiączkowania,
- powyżej 100 µg/ml – istnieje ryzyko guza przysadki.
Ponieważ tak jak adrenalina i kortyzol prolaktyna jest hormonem stresu (wzrasta pod jego wpływem), tuż przed okresem może powodować nie tylko obrzmienie i bolesność piersi, ale też napięcia, płaczliwość i złość, nad którymi trudno panować.
Wysoka prolaktyna – objawy
Gdy nie jesteś w ciąży i nie karmisz piersią, za dużo prolaktyny może wywoływać następujące objawy:
- huśtawka nastrojów,
- trądzik,
- spadek libido,
- ból i obrzmienie piersi,
- zaburzenia miesiączkowania (cykle krótsze niż 25 lub dłuższe niż 33 dni; okres skąpy lub brak miesiączki),
- nadmierne owłosienie,
- wyciek mleka z piersi poza okresem laktacji,
- problemy z zajściem w ciążę,
- cykle bezowulacyjne,
- bóle głowy i zaburzenia widzenia, gdy odpowiedzialny za stężenie prolaktyny jest gruczolak przysadki mózgowej.
Wysoka prolaktyna – przyczyny
Coraz częściej winę za podwyższony poziom prolaktyny ponosi stres. Do możliwych przyczyn zbyt wysokiej prolaktyny należą również:
- przyjmowanie leków antydepresyjnych i innych, działających na układ nerwowy,
- przyjmowanie leków na nadciśnienie,
- niedoczynność tarczycy,
- choroby nerek i wątroby,
- gruczolaki przysadki mózgowej, czyli niezłośliwe guzy, które leczy się farmakologicznie (tylko w najtrudniejszych przypadkach – chirurgicznie). Wtedy dodatkowym objawem są też zaburzenia widzenia oraz częste bóle głowy.
Wzrost wydzielania prolaktyny występuje w niektórych stanach fizjologicznych, np. ciąża, okres karmienia, stres, wysiłek fizyczny, stosunek płciowy. Hiperprolaktynemia może towarzyszyć wielu stanom chorobowym, np. gruczolakom przysadki wydzielającym prolaktynę, chorobom okolicy przysadki i podwzgórza, niewydolności wątroby i nerek, niewyrównanej pierwotnej niedoczynności tarczycy. Występuje też w przebiegu stosowania wielu leków, np. przeciwdepresyjnych, neuroleptyków, estrogenów i innych
– wyjaśnia lek. Joanna Ciołek, endokrynolog z Centrum Medycznego Damiana.
Jak obniżyć prolaktynę?
Gdy lekarz stwierdzi, zbyt wysoki poziom prolaktyny w organizmie, zaleci leki obniżające poziom hormonu. Ważna jest jednak przyczyna problemu. Jeśli powodem hiperprolaktynemii jest niedoczynność tarczycy, najważniejsze jest unormowanie pracy tego gruczołu. Podobnie w przypadku chorób nerek czy wątroby.
Leczenie wysokiego poziomu prolaktyny zależy od przyczyny. Jeżeli hiperprolaktynemia jest następstwem przyjmowania leków, należy rozważyć zamianę leku na lek niemający wpływu na wydzielanie prolaktyny. Jeżeli wynika z choroby, to leczymy tę chorobę. Czasami w przypadku nasilenia objawów nadmiaru prolaktyny, np. mastodynii, mlekotoku, zaburzeń miesiączkowania u kobiet czy ginekomastii u mężczyzn, wskazane może być włączenie do leczenia leków obniżających wydzielanie prolaktyny
– dodaje lek. Joanna Ciołek.
Gdy przyczyną jest gruczolak, stosuje się leki, które go zmniejszają i z czasem prowadzą do całkowitego zaniku (leczenie trwa zwykle kilka miesięcy).
W przypadku prolaktynoma – guza przysadki wydzielającego prolaktynę – leczeniem z wyboru są leki działające agonistycznie na receptor dopaminowy, obniżające wydzielanie prolaktyny. Mamy do wyboru trzy preparaty: bromokryptynę, chinagolid i kabergolinę. Różnią się one nasileniem działań niepożądanych, częstotliwością przyjmowania, tolerancją przez pacjenta, skutecznością i ceną terapii. Ważne jest stosowanie się do zaleceń lekarza, systematyczność w leczeniu i przyjmowanie leku wieczorem, przed snem w celu zminimalizowania działań niepożądanych. W rzadkich przypadkach nieskuteczności terapii farmakologicznej może być konieczne leczenie operacyjne
– mówi lek. Joanna Ciołek.
Niska prolaktyna – przyczyny
Taki stan zdarza się rzadko. Niedobór prolaktyny może jednak zarówno utrudniać zajście w ciążę, jak i powodować problemy z jej utrzymaniem.
Zbyt niskie stężenie prolaktyny może występować w niedoczynności przysadki mózgowej na różnym tle. Głównym objawem niedoboru prolaktyny jest brak laktacji po porodzie. W tych przypadkach leczymy choroby, które doprowadziły do zaburzeń funkcji przysadki
– mówi lek. Joanna Ciołek.
Prolaktyna – cena badania
Cena badania prolaktyny to ok. 20-25 zł. Ponieważ jej stężenie może się wahać nawet w ciągu doby, aby mieć wiarygodny wynik, lekarz zleca zwykle, by powtórzyć badanie poziomu prolaktyny w odstępach kilkudniowych. Jeśli badanie prolaktyny jest wykonywane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, jest bezpłatne.
Artykuł został pierwotnie opublikowany 29.06.2017.
Czytaj także:
Zaburzenia hormonalne – przyczyny, objawy, jak wyregulować hormony?
Owulacja: objawy, ile trwa, jak obliczyć
Hiperandrogenizm – przyczyny, objawy, leczenie
Trądzik - rodzaje, przyczyny, sposoby na trądzik (opinia lekarza)
Trądzik dorosłych - przyczyny i skuteczne leczenie
Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Specjalista w zakresie endokrynologii oraz chorób wewnętrznych. Doświadczenie zawodowe zdobyła pracując między innymi na stanowisku starszego asystenta w Klinice Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSW w Warszawie. Zajmuje się diagnostyką i leczeniem schorzeń endokrynologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem chorób tarczycy, przysadki mózgowej, nadnerczy, przytarczyc oraz innych gruczołów endokrynnych, osteoporozy, a także problemami związanymi z otyłością, zaburzeniami miesiączkowania, wypadaniem włosów, niedoborem testosteronu. Wykonuje badania ultrasonograficzne tarczycy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
