Tężyczka utajona jest trudnym do rozpoznania stanem, często mylonym z depresją, zaburzeniami lękowymi i innymi problemami zdrowotnymi. Towarzyszą jej niespecyficzne objawy, które na ogół są mniej nasilone niż w przypadku tężyczki jawnej, jednak mogą być długotrwałe i znacznie obniżać jakość życia. Skłaniają chorych do poszukiwania pomocy. Warto wiedzieć więcej o objawach tężyczki utajonej, ponieważ różnorodny obraz kliniczny często opóźnia diagnozę i właściwe leczenie.
Spis treści:
- Co to jest tężyczka utajona?
- Objawy tężyczki utajonej
- Jaki jest pierwszy objaw tężyczki utajonej?
- Objawy tężyczki utajonej – jak często i u kogo występują?
- Co zrobić, gdy wystąpią objawy tężyczki utajonej?
- Leczenie tężyczki utajonej
Co to jest tężyczka utajona i jakie są jej przyczyny?
Tężyczka utajona (ukryta) jest to zespół objawów nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej rozwijający się najprawdopodobniej wskutek wewnątrzkomórkowego niedoboru magnezu (hipomagnezemii) i/lub potasu (hipokaliemii) oraz hiperwentylacji. Problem dotyczy na ogół ludzi młodych, aktywnych zawodowo, szczególnie kobiet.
W przeciwieństwie do tężyczki jawnej przy tężyczce utajonej zazwyczaj nie występuje obniżony poziom wapnia (hipokalcemia). Dlatego ta postać tężyczki nazywana jest również normokalcemiczną.
Przyczynami wystąpienia tężyczki utajonej mogą być różne stany powodujące niedobór magnezu lub zwiększające zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek (np. przewlekły stres).
Niedobór magnezu może występować przy:
- ubogiej, nieprawidłowej diecie,
- zespole złego wchłaniania,
- długotrwałej biegunce, wymiotach,
- przyjmowaniu leków moczopędnych,
- niedoczynności przytarczyc,
- kwasicy nerkowej,
- alergii pokarmowej,
- długotrwałym podawaniu dożylnie płynów niezawierających magnezu,
- hiperaldosteronizmie.
Niedobór elektrolitów w przypadku tężyczki utajonej wywołuje gotowość do wystąpienia jej objawów, a pojawienie się dodatkowego bodźca – na ogół zasadowicy oddechowej spowodowanej pogłębionymi i szybkimi oddechami (hiperwentylacją) – wyzwala dolegliwości, np. skurcze mięśni, drżenie, drętwienie.
Objawy tężyczki utajonej
Nie ma objawów, które jednoznacznie wskazują na tężyczkę utajoną. Pojawiają się przy współwystępowaniu niedoborów magnezu i/lub potasu oraz zasadowicy oddechowej (może być wywołana silnym stresem, lękiem, atakiem paniki). Zazwyczaj przy tężyczce utajonej pojawiają się dolegliwości psychiczne i psychosomatyczne:
- wzmożone napięcie nerwowe,
- obniżenie nastroju, depresja,
- parestezje (mrowienie, drętwienie) twarzy, rąk i nóg,
- kołatanie serca,
- ucisk w klatce piersiowej,
- ból w klatce piersiowej,
- duszność,
- ucisk w gardle,
- zmęczenie,
- bezsenność,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- ból głowy,
- potliwość lub marznięcie,
- ataki paniki,
- skurcze mięśni, zwłaszcza nóg,
- drżenie ciała,
- omdlenia,
- skurcze brzucha.
Objawy tężyczki utajonej mogą przypominać te występujące przy tężyczce jawnej, chociaż są mniej nasilone.
Objaw Chvostka
Dzięki wywołaniu objawu Chvostka można podejrzewać tężyczkę utajoną. Objaw Chvostka to skurcz mięśni twarzy po opukiwaniu nerwu twarzowego albo miejsca zlokalizowanego przed płatkiem ucha.
Objaw Trousseau
Objaw Trousseau również może pomóc w rozpoznaniu tężyczki utajonej. Polega na wystąpieniu przykurczu dłoni (tzw. ręka położnika) po sprowokowaniu niedokrwienia, np. przez założenie mankietu ciśnieniomierza i utrzymaniu przez 3 minuty ciśnienia większego o 20 mmHg od ciśnienia skurczowego. W rezultacie pojawia się charakterystyczny przykurcz z zablokowanymi palcami, które zbliżają się do siebie opuszkami.
fot. Objaw Trousseau – ręka położnika / iStock, ZayWin Htal
Objaw Trousseau jest bardziej czułym badaniem w diagnostyce utajonej tężyczki niż objaw Chvostka, ponieważ występuje tylko u 1% zdrowych ludzi, podczas gdy ten drugi symptom u 8%.
Jaki jest pierwszy objaw tężyczki utajonej?
Objawy tężyczki utajonej są bardzo różnorodne, wykrywa się ją zazwyczaj przypadkowo u osób na pozór zdrowych, lub też podających skargi na bardzo nietypowe symptomy ze strony różnych narządów i układów.
Nie ma objawów, które jednoznacznie wskazują na tężyczkę utajoną, jednak najczęstszym pierwszym objawem tężyczki utajonej, z którym zgłaszają się pacjenci, jest uczucie mrowienia, głównie w opuszkach palców rąk i wokół ust. Następnie występują bolesne skurcze mięśniowe, często mięśni łydek. Mogą także wystąpić: światłowstręt, skurcz mięśni krtani (tzw. uczucie „guli w gardle”), skurcz oskrzeli, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, bóle głowy. Pomiędzy napadami tężyczki chorzy mogą skarżyć się na zaburzenia pamięci i ogólne osłabienie
– wyjaśnia lek. Mateusz Widera, neurolog.
Objawy tężyczki utajonej – jak często i u kogo występują?
Tężyczka utajona występuje częściej niż tężyczka jawna, a mimo to jej rozpoznanie jest trudniejsze. Głównie dlatego, że objawy są niespecyficzne – mogą wskazywać na wiele różnorodnych problemów zdrowotnych, np. padaczkę, depresję, zaburzenia lękowe, migrenę, zespół chronicznego zmęczenia czy astmę. Niektórzy naukowcy kwestionują istnienie tężyczki utajonej. Inni wskazują, że nieprawidłowości charakterystyczne dla tężyczki występują również u zdrowych osób.
Z własnego doświadczenia klinicznego jako neurolog i elektrofizjolog mogę stwierdzić, iż tężyczka utajona jest zjawiskiem spotykanym często, lecz równie często nierozpoznawanym przez lekarzy innych specjalności. Dotyczy głównie młodych kobiet, które zgłaszają wiele niespecyficznych dolegliwości. Zwykle jest związana z występowaniem lęku napadowego, który występuje u 1–2% w populacji, na ogół w okresie pomiędzy wiekiem dojrzewania a 30. rokiem życia. Choroba powoli przebija się do świadomości lekarzy, dlatego coraz częściej pacjenci z powodu nietypowych objawów kierowani są do gabinetu neurologa
– mówi lek. Mateusz Widera, neurolog.
Co zrobić, gdy wystąpią objawy tężyczki utajonej?
Gdy podejrzewamy tężyczkę utajoną, powinniśmy udać się do lekarza. Leczeniem tężyczki zajmuje się neurolog. Przypadłość rozpoznaje się zazwyczaj przypadkowo u osób zgłaszających nietypowe i różnorodne dolegliwości.
Aby znaleźć przyczynę, należy oznaczyć stężenie wapnia, magnezu i potasu w organizmie. Zalecanym badaniem w diagnostyce tężyczki jest oznaczenie stężenia pierwiastków wolnych (zjonizowanych), czyli takich, które znajdują się w komórkach krwi. Najczęściej jest to badanie z erytrocytów. Oznaczanie magnezu całkowitego w osoczu może nie być miarodajne.
W diagnostyce tężyczki utajonej oprócz badań laboratoryjnych wykonuje się testy prowokacyjne, których celem jest kontrolowane wywołanie u pacjenta objawów tężyczki.
Jest to m.in. próba tężyczkowa z zastosowaniem techniki EMG. W trakcie badania pacjent ma zaciśniętą opaskę na ręku, co ma wywołać czasowe niedokrwienie, jednocześnie wykonuje pogłębione i szybkie wdechy, czyli hiperwentylację. Wyładowania o wysokiej częstotliwości (tzw. multiplety) w badaniu oznaczają prawdopodobieństwo występowania tężyczki. Jednak trzeba podkreślić, że dodatnie wyniki występują też u części ludzi zdrowych.
Inne testy prowokacyjne to badania w kierunku objawu Chvostka i objawu Trousseau – zostały one opisane wyżej.
W diagnostyce przydatne jest również badanie psychologiczne, które może ujawnić cechy osobowości zwiększające ryzyko wystąpienia tężyczki. Są to np. niska odporność na sytuacje stresowe, skłonność do depresji, wysoki poziom neurotyzmu.
Leczenie tężyczki utajonej
Jeżeli tężyczka rozwinęła się na podłożu hipomagnezemii (niedoboru magnezu), podaje się kroplówkę z roztworem magnezu. Terapia może obejmować suplementację magnezu i potasu, witaminy B6, często też uzupełnienie niedoborów witaminy D, a także właściwą dietę (sprawdź: produkty bogate w magnez). Tymczasowy pozytywny efekt może przynieść dożylne podanie brakujących elektrolitów.
W przypadku tężyczki utajonej wskazana jest pomoc psychologiczna lub psychoterapeutyczna. Podczas hiperwentylacji oddychanie przez moment do papierowej torebki może zmniejszyć objawy. Ta metoda jest skuteczna u osób, u których napad tężyczki jest skutkiem przyspieszonego oddechu (np. przy nerwicy, ataku paniki). Jeśli te metody zawodzą, terapię rozszerza się o leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Leczeniem zajmuje się wówczas psychiatra.
Źródła:
Williams A, Liddle D, Abraham V. Tetany: A diagnostic dilemma. J Anaesthesiol Clin Pharmacol. 2011 Jul;27(3):393-4. doi: 10.4103/0970-9185.83691,
Wajda B, Drozdowska A, Kuziemski K, Górska L, Lewandowska K, Jassem E. Astma oskrzelowa i zespół depresyjno-lekowy maskujace utajona tezyczke. Opis przypadku [Latent tetany masked by syndroms of bronchial asthma and depressive syndrome. Case report]. Pneumonol Alergol Pol. 2006;74(2):221-3,
J. Myśliwiec, Tężyczka utajona, Medycyna po Dyplomie 2017/05,
Popławska, K., Rychlik, K., Omidi, K., Będzichowska, A., Wawrzyniak, A., & Kalicki, B. (2018). Tężyczka jako przyczyna utraty przytomności. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 14(2), 213–221,
Kurdziel K, Skowronek-Bała B, Gergont A: Dziecko z tężyczką utajoną, studium kliniczno-neurofizjologiczne. Przegl Lek 2016; 73: 194–196,
Johnson MM, Patel S, Williams J. Don't Take It 'Lytely': A Case of Acute Tetany. Cureus. 2019 Oct 5;11(10):e5845. doi: 10.7759/cureus.5845.
Czytaj także:
Dokuczają ci skurcze nóg? Wypróbuj najlepsze domowe sposoby
Potas we krwi – norma, przyczyny nadmiaru i niedoboru. Co robić w przypadku wysokiego lub niskiego stężenia potasu?
Duszności w nerwicy. Jak je rozpoznać i wyleczyć?
Przyczyny drętwienia rąk - neurologiczne, naczyniowe, psychogenne
Specjalista neurologii i specjalista badań EMG. Ukończył Uniwersytet Medyczny w Łodzi z wyróżnieniem. Uzyskał certyfikaty uprawniające do wykonywania badań specjalistycznych: EMG/ENG, botoks leczniczy. Główne zainteresowania zawodowe to choroby nerwowo-mięśniowe, choroby zwyrodnieniowe mózgu, padaczka, dystonie, neuropsychiatria oraz zawroty głowy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
