Tarczyca jest narządem znajdującym się z przodu szyi u jej podstawy, którego zadaniem jest m.in. wytwarzanie hormonów tarczycowych (T3 i T4), wpływanie na metabolizm, regulację temperatury ciała i gospodarkę wapniowo-fosforową. U wieku osób w obrębie tarczycy rozwijają się zmiany w formie guzków. Guzki na tarczycy to jeden z najczęstszych powodów wizyt pacjentów u endokrynologa.
Spis treści:
- Czym są guzki tarczycy?
- Guzki tarczycy – objawy
- Rodzaje guzków tarczycy
- Guzki tarczycy – przyczyny
- Guzki tarczycy – diagnostyka
- Guzki tarczycy a rak
- Leczenie guzków tarczycy
- Czy guzki tarczycy są groźne?
- Czy guzki tarczycy same znikną?
Czym są guzki tarczycy?
Guzki tarczycy to lite lub wypełnione płynem zmiany powstające w obrębie tarczycy. Mogą występować pojedynczo lub mnogo. W zdecydowanej większości przypadków (90%) guzki tarczycy mają charakter łagodny. Często są rozpoznawane jako niegroźne gruczolaki. Oczywiście guz może okazać się nowotworem złośliwym, taka diagnoza stawiana jest jednak rzadko. Poniżej 5% guzków tarczycy stanowi rak tarczycy.
Guzki tarczycy – objawy
Większość zmian w obrębie tarczycy jest na tyle niewielka, że nie wywołuje żadnych symptomów. Objawy guzków tarczycy mogą wynikać z wzrostu zmian lub zaburzeń hormonalnych spowodowanych chorobą tarczycy.
Jeśli guzek tarczycy urośnie, mogą pojawić się objawy:
- kłopoty z przełykaniem,
- trudności z oddychaniem (gdy guz uciska tchawicę),
- ból szyi promieniujący do uszu,
- chrypka,
- guz lub obrzęk widoczny na szyi.
Inne objawy guzków tarczycy mogą wynikać z zaburzeń hormonalnych (sprawdź: objawy nadczynności tarczycy lub objawy niedoczynności tarczycy). Wtedy pacjenci mogą się skarżyć np. na:
- senność i zmęczenie,
- niepłodność,
- problemy z libido i potencją,
- uczucie zimna,
- osłabienie siły mięśniowe, drżenie,
- depresja, obniżenie nastroju,
- zaparcia,
- niewyjaśnione tycie lub chudnięcie,
- nieregularne bicie serca,
- zwiększona lub obniżona potliwość,
- nerwowość,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- słaba kondycja skóry, włosów i paznokci.
Koniecznie trzeba zgłosić się do lekarza w przypadku guzów tarczycy, jeśli:
- powiększył się nagle obwód szyi,
- pojawiła się chrypa, trudności przy przełykaniu,
- guzek nagle się powiększył,
- pojawił się ból w obrębie tarczycy,
- powiększyły się węzły chłonne w okolicy szyi,
- pojawiły się objawy nadczynności tarczycy,
- w rodzinie było zachorowanie na raka tarczycy,
- w przeszłości odbyło się napromienianie szyi.
Rodzaje guzków tarczycy
Najogólniej guzki tarczycy można podzielić na:
- guzki lite (wypełnione komórkami),
- torbiele (guzki wypełnione płynem).
Bardziej praktyczny jest jednak szczegółowy podział. Guzek tarczycy może się okazać:
- gruczolakiem tarczycy – to łagodny przerost typowej tkanki tarczycy, nie jest to zmiana groźna, jednak może prowadzić do uciskania tkanek albo nadczynności tarczycy,
- torbielą tarczycy – przestrzeń wypełniona płynem, może być następstwem zmian w gruczolaku; torbiele na ogół nie są złośliwe, jednak w rzadkich przypadkach zawierają komórki rakowe,
- wolem wieloguzkowym – wole tarczycowe to każde powiększenie tarczycy; wole mogą mieć budowę guzkową i są najczęściej spowodowane niedoborem jodu,
- zmianą zapalną tarczycy – najczęściej w przebiegu przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, czyli choroby Hashimoto; często towarzyszy temu niedoczynność tarczycy,
- rakiem tarczycy – to nowotwór złośliwy tarczycy, który może wynikać m.in, z predyspozycji genetycznych lub wcześniejszego napromieniania okolic szyi,
- guzkiem z niedoboru jodu – niedobór jodu był powszechny w Polsce jeszcze w latach 80. zeszłego wieku; aktualnie występuje rzadko.
Guzki tarczycy – przyczyny
Guzki tarczycy częściej występują u kobiet. Podwyższona skłonność do problemów z tarczycą wynika m.in. z faktu, że częściej i silniej niż mężczyźni kobiety przechodzą zmiany hormonalne – oprócz okresu dojrzewania, zmiany podczas ciąży i karmienia piersią, a potem w czasie menopauzy. To może wpływać na pracę tarczycy, np. wywołując jej nadczynność lub niedoczynność..
Lekarze jednoznacznie nie są w stanie podać przyczyny powstawania guzków na tarczycy. Jednak wpływ na powstawanie tych zmian mogą mieć:
- niedobór jodu w diecie,
- choroby autoimmunologiczne - np. prowadząca do zapalenia tarczycy choroba Hashimoto,
- uwarunkowania genetyczne - w rodzinach ze skłonnościami do chorób tarczycy.
Guzki tarczycy – diagnostyka
Celem diagnostyki guzków tarczycy jest ustalenie przyczyny ich powstania oraz sprawdzenie, czy zmiany mają charakter złośliwy. Guzki tarczycy są odkrywane najczęściej podczas badania palpacyjnego lub USG tarczycy. USG pozwala ocenić zmiany pod kątem ich struktury, rozmiaru czy kształtu – co pozwala zaobserwować ewentualne cechy złośliwości.
W razie niejasnego wyniku badania USG, lekarz zleca biopsję cienkoigłową tarczycy (BAC). Polega ona na pobraniu niewielkiej ilości materiału za pomocą cienkiej igły pod kontrolą USG z podejrzanych zmian, a następnie zbadaniu ich pod mikroskopem. W większości przypadków badane zmiany nie wskazują na raka.
Lekarz zleci również badania krwi, które oceniają poziom hormonów tarczycy, przede wszystkim tyreotropiny (TSH), a następnie, jeśli wynik nie będzie prawidłowy: FT4 i FT3. Dodatkowym badaniem krwi jest oznaczenie przeciwciał anty-TPO. Może być również wskazane oznaczenie wapnia oraz witaminy D3 w surowicy.
Diagnostyka guzków tarczycy może również obejmować scyntygrafię tarczycy. To badanie polega na obserwacji obrazu ze specjalnej kamery gamma po uprzednim podaniu radioizotopu. Wyniki wskazują na obecność guzków "gorących" (gdy wychwytują dużo izotopu), lub "zimnych", gdy nie wychwytują izotopu albo wychwytują w małych ilościach (zmiany "zimne" częściej są rakami niż "gorące").
Guzki tarczycy a rak
Rak tarczycy jest na szczęście wykrywany rzadko. Mniej niż 5% guzków tarczycy stanowi zmiany złośliwe. Cechy guzka tarczycy, które mogą wskazywać na raka, to:
- duża spoistość zmiany,
- szybkie powiększanie się,
- pojawienie się guza tarczycy w wieku rozwojowym (poniżej 20. roku życia), szczególnie u chłopców,
- nieregularne brzegi,
- mikrozwapnienia,
- duże przepływy krwi wewnątrz guzka,
- powiększenie szyjnych węzłów chłonnych,
- nagłe wystąpienie duszności, chrypki, problemów z przełykaniem,
- nagłe powiększenie się istniejącego wiele lat guza.
Powyższe sygnały powinny skłonić do szybkiej wizyty u lekarza i pogłębionej diagnostyki.
Przeczytaj: Jak rozpoznać raka tarczycy?
Leczenie guzków tarczycy
Terapię guzków tarczycy lekarz dostosowuje indywidualnie do sytuacji klinicznej pacjenta. Istnieje kilka dostępnych metod leczenia:
- Obserwowanie – w wielu przypadkach guzki nie wymagają leczenia, a jedynie regularnego kontrolowania ich wielkości. Zalecana jest wizyta u lekarza co 6 miesięcy przez 1-2 lata oraz badania USG co 6-12 miesięcy. Później, jeśli zmiany się nie powiększają, kontrole mogą być rzadsze.
- Leczenie hormonalne – może polegać na wyrównaniu poziomu hormonów tarczycy w ramach przygotowania chorego do operacji tarczycy. W przypadku niedoczynności tarczycy uzupełnia się poziom hormonów przez przyjmowanie syntetycznego odpowiednika (lewotyroksyny). Jeżeli problemem jest nadczynność, stosuje się zaś leki przeciwtarczycowe (tyreostatyki), a także jod.
- Wstrzykiwanie etanolu do guzka – największa skuteczność w leczeniu torbieli i zmian torbielowato-litych, stosowane w guzkach pojedynczych. Wstrzykiwanie przezskórne etanolu powoduje zniszczenie zmiany i jej zmniejszenie.
- Terapia radiojodem (131I)– wykorzystuje się promieniowanie, które nieodwracalnie niszczy komórki tarczycy. Wskazania to wiek powyżej 40 lat, duże guzki i przeciwwskazania do operacji.
- Mikrochirurgiczne techniki ablacyjne – metoda rzadko stosowana, lecz zyskująca coraz większe uznanie.
- Operacyjne usunięcie części tarczycy lub całego gruczołu (tyreoidektomia) – przeprowadza się, gdy w badaniu cytologicznym rozpoznano nowotwór złośliwy lub istnieje podejrzenie złośliwości, duże zmiany utrudniają oddychanie, gdy istnieją wole zamostkowe. Zabieg chirurgiczny może być przeprowadzony endoskopowo lub jako tradycyjna operacja.
Olejek rycynowy na guzki tarczycy
Jedną z polecanych naturalnych metod na guzki tarczycy jest smarowanie skóry szyi olejkiem rycynowym, co rzekomo prowadzi do ich zmniejszenia. Badania naukowe nie dowodzą skuteczności tego sposoby. Stosowanie olejku rycynowego na guzki tarczycy nie jest również metodą zalecaną w wytycznych obowiązujących w endokrynologii. Osoby, u których rozpoznano guzki tarczycy, mogą skorzystać z innych form leczenia. Jedną z nich jest przyjmowanie lewotyroksyny – syntetycznego hormonu tarczycy.
Czy guzki tarczycy są groźne?
To zależy. Większość guzków tarczycy nie jest groźna, ma charakter łagodny i nie powoduje żadnych objawów. Czasami jednak nawet te łagodne zmiany, mogą się rozrastać i powodować niebezpieczne dolegliwości, jak duszność czy utrudnione przełykanie. Najbardziej niebezpieczne są guzy tarczycy będące nowotworami złośliwymi. Rokowanie w przypadku raka tarczycy jest zróżnicowane i zależy od rodzaju guza i innych czynników (jak wiek, stadium zaawansowania czy płeć).
Czy guzki tarczycy same znikną?
Zdarza się, że kolejne badanie USG potwierdza zmniejszenie się czy nawet zanik zmian, ale (o ile jest odpowiednio wykonane), świadczy to zwykle o tym, że w poprzednim badaniu za guzek uznano, np. poszerzone naczynie krwionośne lub torbiel, która się samoistnie wchłonęła.
W większości przypadków guzki tarczycy nie wymagają leczenia. Zwykle wystarczy je regularnie monitorować, robiąc USG i pomiar TSH oraz hormonów tarczycy we krwi – endokrynolog ustali odpowiednią częstotliwość badań.
Treść artykułu pierwotnie została opublikowana 04.12.2019.
Czytaj także:
Choroba Gravesa-Basedowa – najczęstsza postać nadczynności tarczycy
Brzuch tarczycowy – jak wygląda (zdjęcia) i jak go zlikwidować?
Choroba Hashimoto – objawy, badania, leczenie, Hashimoto w ciąży i u mężczyzn
Hashimoto a ciąża – jak planować i donosić ciążę z chorobą Hashimoto
TSH w ciąży: norma, postępowanie na podstawie prawdziwej historii
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
