Spis treści:
- Menopauza - co to jest?
- Menopauza - objawy
- Menopauza - jakie badania wykonać?
- Leczenie menopauzy
- Menopauza a ciąża
- Menopauza u mężczyzn
Menopauza - co to jest?
Menopauza to ostatnia miesiączka, po której przez rok nie występuje krwawienie menstruacyjne. Jest fizjologicznym i trwałym zatrzymaniem cyklu miesiączkowego i utratą aktywności jajników, a jednocześnie płodności. Określana jest również jako klimakterium lub przekwitanie.
Menopauza u kobiet występuje zwykle pomiędzy 45. a 55. rokiem życia. A ściślej ujmując, ostatnia miesiączka pojawia się najczęściej w 50.-51. roku życia.
Okres okołomenopauzalny dzieli się na 3 etapy:
- perimenopauzę - okres poprzedzający menopauzę,
- menopauzę - ostatnia miesiączka,
- postmenopauzę - okres rozpoczynający się 12 miesięcy po ostatniej miesiączce, jajniki przestają wytwarzać komórki jajowe a kobieta staje się bezpłodna.
Objawy menopauzy
Objawy menopauzy są przede wszystkim efektem fizjologicznego spadku stężenia żeńskich hormonów płciowych w organizmie w wyniku wygasania czynności jajników. Pierwsze objawy menopauzy związane ze zmniejszeniem ilości wydzielanych hormonów (progesteronu i estrogenów) pojawiają się czasami nawet 10 lat przed ostatnim krwawieniem miesiączkowym.
Główne objawy menopauzy to:
- nieregularne miesiączkowanie, brak miesiączki, zmiana obfitości miesiączki,
- najpierw skrócenie cykli miesiączkowych, a później ich wydłużenie,
- uderzenia gorąca,
- nadpotliwość,
- zaczerwieniona skóra,
- rozdrażnienie, wahania nastroju,
- uczucie zmęczenia,
- stany depresyjne,
- uczucie niepokoju,
- problemy ze snem.
Dolegliwości występują u poszczególnych kobiet z różnym nasileniem i częstotliwością.
Uderzenia gorąca
Uderzenia gorąca są jednym z głównych oraz najbardziej uciążliwych objawów menopauzy. Ich przyczyną jest pogorszenie kontroli mózgu nad termoregulacją ciała, do którego dochodzi w wyniku zmian hormonalnych typowych dla klimakterium.
Do uderzeń gorąca może dochodzić nawet kilkadziesiąt razy w ciągu dnia, a także w nocy. O tym, jak radzić sobie z tym objawem, przeczytaj tutaj: Uderzenia gorąca - przyczyny i sposoby leczenia
Nietypowe objawy menopauzy
Typowe objawy menopauzy zostały omówione wyżej, natomiast do jej nietypowych symptomów można zaliczyć:
- problemy ze skórą (przesuszenie, utrata jędrności, ścieńczenie skóry) - w pierwszych 5 latach po menopauzie ilość kolagenu w skórze spada o ok. 30%, co jest skutkiem niedoboru estrogenów,
- tzw. mgła mózgowa - zaburzenia hormonalne przy menopauzie oddziałują również na ośrodkowy układ nerwowy,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- migreny,
- nietrzymanie moczu,
- suchość pochwy,
- ból podczas seksu,
- nietrzymanie moczu, zwiększona częstotliwość oddawania moczu,
- obniżone libido.
Inne mniej typowe objawy menopauzy związane są z wpływem zaburzeń hormonalnych na układ kostny oraz sercowo-naczyniowy. W rezultacie dochodzi do znacznego obniżenia gęstości mineralnej kości i niekiedy złamań. U ok. 30-35% kobiet po menopauzie diagnozowana jest osteoporoza.
Także ryzyko chorób sercowo-naczyniowych wzrasta po menopauzie. Objawem klimakterium może być w związku z tym m.in. podwyższenie stężenia cholesterolu LDL we krwi.
Co boli przy menopauzie?
Przy menopauzie kobieta może odczuwać ból piersi, ponieważ z powodu spadku poziomu hormonów płciowych dochodzi do zanikania tkanki gruczołowej w piersiach. Piersi mogą stać się tkliwe i wrażliwsze niż wcześniej. Tego rodzaju dolegliwości mogą być również spowodowane innymi czynnikami, dlatego należy zachować czujność i regularnie badać piersi, a w razie znalezienia guzków w piersi, udać się do lekarza.
W czasie menopauzy mogą się pojawić również inne dolegliwości bólowe, np. w obrębie stawów i kości. Wiele kobiet uskarża się również na ból podczas stosunku, który jest związany z suchością pochwy wskutek niedoboru estrogenów. Przeczytaj więcej o atrofii pochwy.
Kiedy ustąpią objawy menopauzy?
Badanie dr Nancy E. Avis i współpracowników dowiodło, że objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca i nocne poty, ustępują średnio po 4 latach od ostatniej miesiączki.[1]
Z kolei naukowcy pod kierunkiem ginekolog dr Ellen Freeman zauważyli, że całkowity czas trwania uderzeń gorąca wynosił około 8 lat, gdy objawy menopauzy u badanych kobiet pojawiły się w wieku 45-49 lat, w porównaniu do mniej niż 4 lata, gdy objawy pojawiły się powyżej 50. roku życia.[2]
Nie ma więc ściśle określonych ram czasowych ustąpienia symptomów klimakterium. W zależności od źródeł dane się różnią, jednak na ogół mowa jest o kilku latach. W rzadkich przypadkach dolegliwości mogą utrzymywać się nawet 12 lat po ustaniu miesiączki.
Menopauza - jakie badania wykonać?
Aby sprawdzić czy to menopauza, można zbadać stężenie hormonów: FSH (hormonu folikulotropowego) oraz LH (hormonu luteinizującego) - zmiany hormonalne związane z menopauzą powodują podwyższenie stężenia tych związków, co oznacza wygasanie czynności jajników.
W ramach diagnostyki zaburzeń cyklu menstruacyjnego można również sprawdzić stężenie hormonu ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG) oraz prolaktyny.
Dostępne są również domowe testy na menopauzę, które działają podobnie jak test ciążowy. Testy na menopauzę przeznaczone są do samodzielnego wykonania i oceniają stężenie hormonu FSH w moczu .
Wśród badań, o których powinna pamiętać kobieta w okresie menopauzalnym, są również badania profilaktyczne szczególnie zalecane tej grupie wiekowej:
- mammografia,
- lipidogram,
- cytologia,
- densytometria (badanie gęstości kości).
Jaki wynik FSH świadczy o menopauzie?
Norma FSH dla kobiet w zależności od fazy cyklu miesiączkowego mieści się w zakresie do 12 IU/l w fazie folikularnej, 20-90 IU/l w czasie owulacji oraz poniżej 10 IU/l w fazie lutealnej. O menopauzie świadczy stale podwyższone stężenie FSH w przedziale od 30 do 250 IU/l lub większe.
Leczenie menopauzy
Najskuteczniejszą metodą na złagodzenie objawów menopauzy jest włączenie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), która uzupełnia niedobór hormonów: estrogenów lub estrogenów i progestagenów. Dostępne są zarówno leki podawane doustnie, jak i dopochwowo lub w formie plastrów.
Czas leczenia hormonalnego ustala lekarz. Terapia może trwać nawet 5 lat. Poza łagodzeniem objawów menopauzy, chroni organizm przed chorobą wieńcową, miażdżycą i osteoporozą.
Należy zaznaczyć, że stosowanie HTZ może wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych. Długo przyjmowane leki podnoszą ryzyko zachorowania na raka piersi i schorzenia zakrzepowo-zatorowe. Badania wskazują, że najkorzystniejsze jest zastosowanie hormonalnej terapii zastępczej przez krótki czas i jak najszybciej po menopauzie. Czasami wskazane jest nawet rozpoczęcie leczenia przed ostatnią miesiączką.
Leki na menopauzę to również selektywne modulatory receptora estrogenowego oraz bisfosfoniany (chronią przed osteoporozą poprzez zwiększanie gęstości kości).
Dodatkowo w przypadku pojawienia się wahań nastroju, wybuchów płaczu i rozdrażnienia, warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą. Pomocne mogą być leki przeciwdepresyjne. Problem suchości pochwy rozwiążą preparaty dostępne w aptekach. Wiele z nich jest bez recepty.
Domowe sposoby łagodzące objawy menopauzy:
- napary ziołowe - polecane zioła na menopauzę to m.in. melisa, chmiel, ziele tasznika, ziele serdecznika, koniczyna czerwona, pluskwica groniasta,
- niepokalanek pieprzowy – stymuluje procesy estrogenne,
- soja – zawiera fitoestrogeny, czyli roślinne estrogeny,
- częste wietrzenie pomieszczeń,
- ubieranie się "na cebulkę",
- wzmacnianie mięśni Kegla.
Menopauza a ciąża
Menopauza stwierdzana jest, gdy w organizmie kobiety przez 12 miesięcy nie wystąpiła miesiączka. Jednak zmiany związane z menopauzą i ciąża nie zawsze się wykluczają. Należy pamiętać, że do zapłodnienia może dojść nawet podczas bardzo nieregularnego cyklu miesiączkowego. Zdarzają się więc przypadki, kiedy kobiety wchodzące we wczesny okres klimakterium zachodzą w ciążę.
Przeczytaj też: Menopauza a ciąża
Kobiety, które chciałyby zostać matkami w późnym wieku, powinny być pod stałą opieką ginekologa, który skontroluje poziom hormonów. Ciąża po menopauzie możliwa jest tylko w przypadku przeszczepu jajników.
Menopauza u mężczyzn
Męską menopauzą (inaczej andropauzą) określa się potocznie zespół objawów pojawiający się na przełomie 4. i 5. dekady życia u mężczyzn spowodowany m.in. spadkiem poziomu testosteronu w organizmie, a także czynnikami psychologicznymi oraz nieprawidłowymi nawykami związanymi ze stylem życia.
Charakterystyczne symptomy "menopauzy" u mężczyzn to:
- wahania nastroju,
- drażliwość,
- spadek libido,
- zaburzenia snu,
- zmęczenie,
- kłopoty z pamięcią i koncentracją,
- bezpłodność,
- zmniejszenie gęstości mineralnej kości,
- brak energii,
- uderzenia gorąca.
Męska menopauza nie jest zjawiskiem powszechnym. Szacuje się, że pojawienie się zespołu objawów ściśle związanych z niedoborem testosteronu dotyczy jedynie ok. 2% mężczyzn - dowiodło tego badanie naukowców z Uniwersytetu w Manchesterze opublikowane na łamach „New England Journal of Medicine”. Przeczytaj też: Hipogonadyzm u kobiet i mężczyzn.
Źródła:
G. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2020,
Menopause: Overview, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279311,
E. W. Freeman i inni, Duration of Menopausal Hot Flushes and Associated Risk Factors, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3085137,
N. Avis i inni, Duration of menopausal vasomotor symptoms over the menopause transition, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25686030.
Czytaj także:
Rak piersi – najważniejsze informacje dla pacjenta
Torbiele na jajniku - czym są i jak się je leczy?
Mięśniaki macicy - objawy i leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
