Spis treści:
- Choroba Hashimoto – na czym polega?
- Choroba Hashimoto – przyczyny
- Choroba Hashimoto – objawy
- Choroba Hashimoto – objawy psychiczne
- Choroba Hashimoto – diagnostyka
- Leczenie choroby Hashimoto
- Dieta w chorobie Hashimoto
- Powikłania choroby Hashimoto
- Jak często występuje choroba Hashimoto?
- Choroba Hashimoto a ciąża
- Choroba Hashimoto u mężczyzn
Choroba Hashimoto – na czym polega?
Choroba Hashimoto, inaczej przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, to główna przyczyna niedoczynności tarczycy. W przebiegu choroby Hashimoto dochodzi do autoimmunologicznego uszkodzenia gruczołu tarczycowego, który jest odpowiedzialny za wiele ważnych procesów w całym organizmie, m.in: przemianę materii, regulację temperatury ciała czy gospodarkę wapniowo-fosforanową. Chorobie towarzyszy powstanie zapalnych nacieków limfocytarnych na tarczycy.
Choroba Hashimoto to choroba z tak zwanej autoagresji, w której występuje niszczenie tarczycy przez mechanizmy traktujące tarczycę jako wroga. Jest to reakcja antygen-przeciwciało, o której większość osób nie wie, dopóki nie wykona odpowiednich badań
– mówi dr n. med. Elżbieta Rusiecka-Kuczałek, endokrynolog w Centrum Medycznym Damiana.
Choroba Hashimoto może z czasem powodować niedobór hormonów tarczycy, wskutek czego dochodzi do problemów z masą ciała, chronicznego zmęczenia i senności, osłabienia kondycji skóry, włosów i paznokci. Choroba Hashimoto może powodować obniżenie nastroju, depresję, a także niepłodność. Nieleczona prowadzi do wielu powikłań.
Choroba Hashimoto – przyczyny
Przyczyną choroby Hashimoto jest nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego. Przyjmuje się, że odpowiedzialne za to jest połączenie predyspozycji genetycznych oraz czynników środowiskowych, co prowadzi do utraty tolerancji immunologicznej i ataku tarczycy przez komórki odpornościowe, szczególnie limfocyty T. W rezultacie dochodzi do stopniowego zaniku i zwłóknienia tego narządu.
Niektóre osoby są bardziej narażone na zachorowanie. Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju choroby Hashimoto to:
- płeć żeńska – kobiety chorują do 10 razy częściej niż mężczyźni,
- wiek 30-50 lat – w tym czasie choroba jest na ogół rozpoznawana,
- dziedziczność – choroby tarczycy lub inne choroby autoimmunologiczne w rodzinie podnoszą ryzyko Hashimoto,
- inna choroba autoimmunologiczna (np. celiakia, toczeń, RZS),
- nadmierne spożycie jodu – według badań na obszarach o wyższej podaży tego pierwiastka odnotowuje się większą aktywność przeciwciał przeciwtarczycowych,
- mutacje genowe,
- przyjmowanie niektórych leków (np. estrogenów, tamoksyfenu, androgenów, glikokortykosteroidów) – może wpływać na zakłócenie pracy tarczycy.
Choroba Hashimoto – objawy
Na początku objawy choroby Hashimoto są niejednoznaczne albo bardzo subtelne. Schorzenie powoli niszczy tarczycę, stopniowo doprowadzając do jej zaniku, a co za tym idzie niedoczynności tego gruczołu. Dopiero wtedy pojawiają się objawy Hashimoto, takie jak:
- senność,
- kłopoty z koncentracją i pamięcią,
- skłonność do depresji,
- nadwrażliwość na chłód,
- przesuszenie skóry,
- wypadanie włosów,
- podniesiony poziom cholesterolu i trójglicerydów,
- zaparcia,
- bóle stawowo-mięśniowe,
- przybieranie na wadze,
- nieregularne miesiączki lub obfite miesiączki,
- zatrzymanie owulacji, niepłodność,
- obniżone libido,
- zaburzenia cukrzycowe (insulinooporność).
Objawem choroby Hashimoto może być powstanie wola. Jest to powiększenie tarczycy i obwodu szyi, wyglądające jak obrzęk w okolicy tarczycy. Choroba Hashimoto na początkowym etapie może wywołać objawy nadczynności tarczycy.
Choroba Hashimoto – objawy psychiczne
Objawy psychiczne choroby Hashimoto mogą pojawić się, zanim pacjent zauważy klasyczne objawy niedoczynności tarczycy.
Do psychicznych symptomów choroby Hashimoto należą:
- depresja,
- drażliwość,
- dezorientacja,
- labilność emocjonalna,
- niepokój,
- wycofanie społeczne,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- inne nieprawidłowości psychiczne, np. urojenia, pobudzenie, halucynacje.
Osoby z chorobą Hashimoto mogą mieć na tyle nasilone objawy psychiatryczne, że błędnie rozpoznaje się u nich schorzenia takie jak: schizofrenia paranoidalna, depresja psychotyczna albo choroba dwubiegunowa. Terapia hormonalna stosowana w leczeniu Hashimoto na ogół poprawia stan psychiczny pacjentów, a objawy ustępują.
Choroba Hashimoto – diagnostyka
Badania na Hashimoto są dość proste. W pierwszej kolejności należy oznaczyć stężenie TSH, czyli hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową, ale sprzężonego z hormonami tarczycy. Jego podniesiony poziom (norma TSH wynosi: 0,4–4,0 mIU/l) może zwiastować niedoczynność tarczycy.
Kolejnym krokiem jest skierowanie do endokrynologa i badania określające poziom hormonów tarczycy:
- T4 (tyroksyny),
- T3 (trójjodotyroniny).
Diagnostyka w kierunku choroby Hashimoto obejmuje także USG tarczycy i oznaczenie stężenia przeciwciał TPO (anty-TPO). Przy chorobach tarczycy mogą pojawić się zmiany w obrębie narządu w postaci guzków tarczycy.
Choroba Hashimoto może przebiegać na początku z nadczynnością tarczycy – szczególnie u młodych kobiet. Później rozwija się w kierunku niedoczynności tarczycy. Najpierw jest to niedoczynność subkliniczna, czyli taka, która nie daje jeszcze żadnych objawów, a już są podwyższone parametry hormonów – m.in. TSH (czyli hormon tyreotropowy).
– mówi dr n. med. Elżbieta Rusiecka-Kuczałek.
Ekspert dodaje, że jeżeli hormonów tarczycy będzie za mało, to poziom TSH będzie podwyższony. – Właśnie na tej podstawie możemy rozpoznać niedoczynność tarczycy (nawet jeśli nie ujawnia się ona jeszcze w postaci objawów klinicznych). W takim przypadku należy się zgłosić do endokrynologa i rozpocząć odpowiednie leczenie lub rozszerzenie dalszej diagnostyki w celu potwierdzenia lub wykluczenia występowania chorób tarczycy, w tym Hashimoto – mówi dr Elżbieta Rusiecka-Kuczałek.
Leczenie choroby Hashimoto
Leczenie Hashimoto polega na doustnym uzupełnianiu poziomu hormonów. Pacjent przyjmuje tabletki z syntetyczną tyroksyną (lewotyroskyną) na ogół do końca życia. Zażywa je codziennie 30-60 minut przed pierwszym posiłkiem.
Dawkowanie lewotyroksyny jest ustalane indywidualnie przez lekarza. Przyjmowanie zbyt dużej dawki leku może powodować arytmię (w tym migotanie przedsionków) lub osteoporozę. Dlatego należy stosować go zgodnie z zaleceniami lekarza.
Leczenie choroby Hashimoto jest bardzo skuteczne i eliminuje objawy niedoczynności tarczycy, jednak należy zaznaczyć, że niektórzy pacjenci odczuwają nadal pewne dolegliwości choroby pomimo leczenia.
Dlaczego leczenie Hashimoto polega na uzupełnianiu tylko tyroksyny (T4)? W większości przypadków podawanie samej syntetycznej tyroksyny przynosi oczekiwane efekty terapeutyczne. T4 jest przekształcany w organizmie w T3, więc na ogół nie ma potrzebny stosowania kombinacji tych związków. Chociaż trzeba zaznaczyć, że u niektórych osób z chorobą Hashimoto faktycznie można osiągnąć lepsze efekty przy zastosowaniu obu tych hormonów (np. po chirurgicznym usunięciu tarczycy).
Dieta w chorobie Hashimoto
Dieta stosowana w chorobie Hashimoto pomaga zmniejszyć objawy choroby i wzmocnić osłabiony organizm. Oto jej najważniejsze zasady:
- Zadbaj, by twoje menu zawierało duże ilości błonnika. Jest on ratunkiem dla spowolnionych chorobą jelit. Sięgaj więc po warzywa, owoce, rośliny strączkowe oraz produkty pełnoziarniste.
- Wzbogać menu w duże ilości białka, które ograniczy tycie i wzmocni komórki tarczycowe. Sięgaj więc po strączki, białe mięso, jaja. Ogranicz natomiast nabiał (oprócz jogurtu i kefiru), mimo że też zawiera białko. Hashimoto często idzie w parze z nietolerancją laktozy.
- Wprowadź do diety selen. Niektóre badania potwierdzają, że może on redukować aktywność zapalną tarczycy. Sięgaj więc po orzechy, ryby i owoce morza.
- Ogranicz produkty sojowe, bo mogą zaburzać wchłanianie leków stosowanych w niedoczynności tarczycy.
- Ogranicz tłuszcze zwierzęce. Z niedoczynnością tarczycy w przebiegu Hashimoto często wiąże się podwyższony poziom cholesterolu. Po czerwone mięso sięgaj więc nie częściej niż 2 razy w tygodniu.
Pamiętaj, że osoby chorujące na Hashimoto mają 10 razy większe ryzyko zachorowania na celiakię. Wykonaj badania sprawdzające, czy możesz jeść gluten.
Tycie a choroba Hashimoto
Pod wpływem stanu zapalnego, który rozwija się w tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto, organizm zwalnia, dlatego tempo spalania kalorii jest również ograniczone. Ważna jest odpowiednia dieta.
Zatem jak nie tyć i schudnąć przy Hashimoto? Poza przestrzeganiem zaleceń endokrynologa ważne są też następujące zasady:
- Jedz małe posiłki 5-6 razy dziennie. To pozwoli przyspieszyć metabolizm.
- Pij każdego dnia ok. 2 litrów wody.
- Ogranicz produkty węglowodanowe - wyeliminuj cukry proste (białe pieczywo, słodycze), 2 razy dziennie spożywaj węglowodany złożone (pełnoziarniste pieczywo, razowy makaron, grube kasze).
- Postaw na białko - przyczynia się ono do zwiększenia tempa metabolizmu. Jedz chude mięso, jaja, ryby (głównie słodkowodne), strączki.
- Każdego dnia znajdź czas na 30-45 minut umiarkowanego treningu.
- Włącz do diety produkty fermentowane. Badania potwierdziły, że osoby z nadwagą, częściej miewają zaburzenia flory bakteryjnej jelit.
Powikłania choroby Hashimoto
Nieleczona choroba Hashimoto może prowadzić do różnorodnych powikłań:
- powstania wola, który może powodować trudności w połykaniu i oddychaniu,
- chorób układu krążenia – z powodu zwiększonego poziomu cholesterolu LDL (tzw. złego cholesterolu),
- problemów psychicznych (np. depresji),
- nadwagi i otyłości,
- nadciśnienia,
- cukrzycy wymagającej codziennego przyjmowania insuliny,
- komplikacji ciąży (poronienia, przedwczesnego porodu, wad rozwojowych),
- śpiączki hipotermicznej – to stan zagrażający życiu, który objawia się spadkiem temperatury ciała poniżej 35°C, spowolnieniem pracy serca, zwolnieniem oddechów oraz sennością przechodzącą w śpiączkę.
Osoby z chorobą Hashimoto częściej chorują również na inne schorzenia autoimmunologiczne (np. RZS, choroba Addisona, toczeń). Mają także zwiększone ryzyko chłoniaka tarczycy.
Jak często występuje choroba Hashimoto?
Szacuje się, że w Polsce chorobę Hashimoto ma ok. 800 tys. osób. Przy czym w wielu przypadkach może ona rozwijać się w utajeniu i nie jest rozpoznawana. Niektóre źródła podają, że roczna częstość występowania choroby Hashimoto na świecie wynosi 0,3-1,5 przypadków na 1000 osób.
Choroba Hashimoto a ciąża
Nieleczona choroba Hashimoto może zaburzać płodność i utrudniać zajście w ciążę, ponieważ prowadzi do zaburzeń cyklu miesiączkowego i zaniku owulacji. Zwiększa także ryzyko poronienia oraz wad płodu (może powodować upośledzenie intelektualne, fizyczne, powodować niska masę urodzeniową). Czytaj też: Hashimoto a ciąża.
Na szczęście jeśli choroba jest prawidłowo leczona (poziom hormonów tarczycy jest dzięki lekom w normie), kobieta może urodzić zdrowe dziecko. Konieczne są jednak regularne kontrole endokrynologiczne.
Zdarza się, że choroba ujawnia się w trakcie ciąży lub w czasie połogu. Dlatego w tym szczególnym okresie kobieta powinna mieć wykonywane badanie TSH.
W ciąży stężenia hormonów tarczycy ulegają istotnym zmianom, dlatego normy TSH w ciąży są różne w zależności od trymestru:
- I trymestr ciąży: 0,009–3,18 µIU/ml,
- II trymestr ciąży: 0,05–3,44 µIU/ml,
- III trymestr ciąży: 0,11–3,53 µIU/ml.
Jeśli choroba Hashimoto została zdiagnozowana przed zajściem w ciążę, lekarz powinien przepisać kobiecie taką dawkę leku, aby uzyskać stężenie TSH < 2,5 µIU/ml. Po porodzie należy powrócić do dawkowania sprzed ciąży.
Choroba Hashimoto u mężczyzn
Choroba Hashimoto u mężczyzn występuje znacznie rzadziej niż u kobiet. Charakteryzuje się przede wszystkim upośledzeniem funkcji seksualnych: obniżeniem libido i zaburzeniami erekcji (u 80% chorych), a także zmęczeniem, sennością, obniżonym nastrojem i zwiększoną wrażliwością na chłód.
W badaniach ujawnia się obniżony poziom testosteronu i niska ilość plemników w nasieniu. Leczenie choroby Hashimoto u mężczyzn przebiega tak samo jak w przypadku kobiet – konieczne jest uzupełnianie poziomu hormonów tarczycy.
Źródła:
R. Hall i inni, Psychiatric manifestations of Hashimoto's thyroiditis, doi.org/10.1016/S0033-3182(82)73397-3,
S.L. Lee, Hashimoto Thyroiditis, Medscape,
D.L. Mincer, I. Jialal, Hashimoto Thyroiditis, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459262,
Zdrowa tarczyca. Porady lekarza rodzinnego, Wydawnictwo Literat,
G.H. Bręborowicz, Położnictwo i Ginekologia, PZWL, Warszawa 2020.
Czytaj także:
TSH w ciąży: norma, postępowanie na podstawie prawdziwej historii
Jak przebiega choroba Hashimoto u mężczyzn?
Biopsja tarczycy – jak przebiega badanie i kto powinien je zrobić
Brzuch tarczycowy – jak wygląda (zdjęcia) i jak go zlikwidować?
Choroba Gravesa-Basedowa – najczęstsza postać nadczynności tarczycy

Jest lekarzem chorób wewnętrznych, endokrynologiem z wieloletnim doświadczeniem. Na co dzień pracuje w Centrum Medycznym Damiana.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!