Umiejscowienie bólu brzucha mówi bardzo dużo o jego możliwej przyczynie. Lokalizacja dolegliwości może wskazywać, który narząd wymaga zbadania i być może leczenia. Trzeba przy tym pamiętać, że ból brzucha to częsta dolegliwość i jeśli zdarza się sporadycznie, radzimy sobie z nim w domu, to nie ma potrzeby wizyty u lekarza. Ból brzucha może pojawić się w wyniku niestrawności, stresu, zjedzenia czegoś, co nam nie służy lub podczas miesiączki. Jeśli jednak jest przewlekły, ciągnie się tygodniami lub miesiącami albo gdy jest silny i nagły, towarzyszą mu niepokojące objawy (np. wymioty, krew w kale, chudnięcie czy anemia), należy udać się do lekarza.
Spis treści:
- Ból brzucha po prawej stronie - co oznacza?
- Ból brzucha po prawej stronie na górze - częste przyczyny
- Ból brzucha po prawej stronie na dole - częste przyczyny
- Ostry i przewlekły ból brzucha - jakie badania wykonać?
- Leczenie bólu brzucha
Ból brzucha po prawej stronie – co oznacza?
Z prawej strony na górze w jamie brzusznej mieści się wątroba i pęcherzyk żółciowy, które mogą być objęte stanem zapalnym, mogło dojść do powstania złogów żółciowych lub zapalenia wątroby. Ból po prawej stronie na górze może świadczyć również o problemach z jelitami, trzustką, nerką, płucem i paradoksalnie o chorobie serca (w przypadku zastoinowej niewydolności serca dochodzi do przekrwienia wątroby i bólu tego narządu, zatem po prawej stronie).
Z kolei ból z prawej strony na dole to częsty sygnał zapalenia wyrostka robaczkowego. Można też podejrzewać schorzenia jelita grubego lub cienkiego, kolkę nerkową, zapalenie przydatków, a także przepuklinę.
Częste przyczyny bólu brzucha po prawej stronie
Ból brzucha po prawej stronie na górze może oznaczać:
- zapalenie pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych,
- kolkę żółciową,
- ostre zapalenie wątroby,
- zapalenie trzustki,
- zapalenie przełyku,
- chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy,
- nieswoiste zapalenie jelit,
- niedrożność jelit,
- kolkę nerkową,
- odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- ropień podprzeponowy,
- zapalenie dolnego płata płuca prawego,
- zastoinową niewydolność serca.
Ból brzucha po prawej stronie na dole może oznaczać:
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- choroby jelita cienkiego i grubego (np. niedrożność, nieswoiste zapalenia jelit, wgłobienie krętniczo-kątnicze),
- choroby układu moczowo-płciowego (np. kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie przydatków, torbiel jajnika, skręt jajnika, pęknięcie jajnika, ciąża pozamaciczna),
- ropień (miedniczny, lędźwiowy),
- ropne zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego,
- przepuklinę.
Ból brzucha po prawej stronie na górze – częste przyczyny
Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych
Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego objawia się tępym, gniotącym bólem z prawej strony brzucha, promieniującym do prawego podżebrza w kierunku prawej łopatki. Jest najczęstszym powikłaniem kamicy pęcherzyka żółciowego. Przyczyną dolegliwości jest zastój żółci w pęcherzyku spowodowany zazwyczaj obecnością złogów żółciowych. Ból może się pojawić po zjedzeniu tłustego lub smażonego posiłku. Bardzo często pojawiają się nudności i wymioty.
Podstawowym działaniem jest w takich przypadkach ścisła dieta. Ulgę w bólu przyniosą leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Jeśli nie ma poprawy, należy udać do lekarza. A jeśli stan chorego się pogarsza, trzeba wezwać pogotowie ratunkowe.
Ostre zapalenie dróg żółciowych także skutkuje bólem z prawej strony. Jest to stan zapalny przewodów poza wątrobą lub wewnątrz wątroby odprowadzających żółć z wątroby do dwunastnicy. Powodem jest zablokowanie odpływu żółci. Ból jest silny, jest odczuwany jako kolka pod żebrem. Może pojawić się gorączka, deszcze i żółtaczka.
Kolka żółciowa
Kolka żółciowa, zwana też kolką wątrobową, to silny napad bólu po prawej stronie brzucha. Ból jest silny, nagły, umiejscowiony w prawym podżebrzu lub nadbrzuszu środkowym. Może promieniować do prawej łopatki. Ból trwa przeważnie dłużej niż 30 minut. W ciągu 5 godzin ustępuje. Razem z bólem mogą pojawić się wymioty (niekiedy zabarwione żółcią), zgaga, wzdęcia. Wymioty podczas kolki żółciowej nie powodują ulgi.
Kolka może pojawić się po tłustym posiłki i ustępować po zażyciu leku rozkurczowego. Jeżeli ból trwa dłużej niż 5 godzin, dodatkowo pojawia się gorączka i deszcze, to prawdopodobny sygnał zapalenia pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych.
W przypadku napadu takiego typu bólu, należy skontaktować się z lekarzem.
Pęknięcie (perforacja) wrzodu dwunastnicy
Pęknięcie wrzodu dwunastnicy charakteryzuje się silnym, ostrym, przeszywającym bólem brzucha na prawo od pępka. Promieniuje do pleców. Oprócz bólu pojawia się napięcie i opór mięśni brzucha. W przypadku podejrzenia pęknięcia wrzodu, należy wezwać pogotowie ratunkowe.
Zapalenie wątroby
Ból brzucha po prawej stronie często jest powodowany przez zapalenie wątroby. Wśród głównych przyczyn rozwoju zapalenia wątroby wymienia się: wirusy (wirusowe zapalenie wątroby, WZW), spożywanie alkoholu (alkoholowe zapalenie wątroby), toksyczne działanie substancji chemicznych (w tym leków) lub reakcje autoimmunologiczne. Ból może mieć różne nasilenie i charakter, mogą mu towarzyszyć złe samopoczucie, brak apetytu, nudności, wymioty, żółtaczka, podwyższona temperatura ciała, dyskomfort w nadbrzuszu.
Ból brzucha po prawej stronie na dole - częste przyczyny
Zapalenie wyrostka robaczkowego
To jedna z najczęstszych przyczyn bólu brzucha. Początkowo ból brzucha przy zapaleniu wyrostka robaczkowego jest rozlany, zwykle odczuwany w okolicy pępka, dopiero po kilku-, kilkunastu godzinach umiejscowiony jest po prawej stronie brzucha na dole (nad biodrem). Bólowi brzucha mogą towarzyszyć wymioty, nudności i brak apetytu. U kobiet w ciąży ból wyrostka robaczkowego może być odczuwany wyżej, po prawej stronie na górze brzucha.
Niedrożność jelit
Ból brzucha po prawej stronie może sygnalizować różne problemy z jelitami. Częstym z nich jest niedrożność tego narządu, spowodowana zakażeniem (niedrożność porażenna) lub czynnikiem mechanicznym (np. przepukliną, nowotworem, zrostami, masami kałowymi).
Ból brzucha w niedrożności porażennej jelit jest silny, stały, skurczowy. Ból brzucha w mechanicznej niedrożności jelit nasila się i słabnie, z czasem może być stały, ma również charakter skurczowy. Bólom towarzyszą wymioty i nudności, zatrzymanie stolca i gazów przy całkowitej niedrożności, a przy częściowej może wystąpić biegunka.
Niedrożność jelit to groźny stan, najczęściej wymagający interwencji chirurga. Bez podjętej interwencji, może dojść do martwicy jelita, o której świadczy bardzo silny ból brzucha po kilku godzinach od wystąpienia bólów skurczowych.
Kolka nerkowa
To bardzo silny kurczowy ból po prawej stronie brzucha, napadowy i nawracający. Dolegliwość spowodowana jest skurczem mięśni gładkich dróg moczowych, będącym następstwem wzrostu ciśnienia moczu w górnych drogach moczowych. To z kolei wynik zablokowania odpływu moczu z miedniczki nerkowej. Najczęściej winowajcą dolegliwości jest kamień (złóg) w nerce lub moczowodzie.
Bólowi mogą towarzyszyć bolesne parcie na mocz, częste oddawanie moczu, ale w małych ilościach, wzdęcia brzucha, nudności i wymioty. Ulgę mogą przynieść leki przeciwbólowe i rozkurczowe oraz położenie termoforu na bolące miejsce. Jeśli objawy nie ustępują, konieczna jest wizyta u lekarza.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Odmiedniczkowe zapalenie nerek powoduje ból po prawej stronie brzucha, bliżej okolicy lędźwiowej. Dodatkowo mogą pojawić się inne objawy: złe samopoczucie, gorączka, dreszcze, nudności, wymioty.
Ostry i przewlekły ból brzucha – jakie badania wykonać?
Bardzo ważne jest rozróżnienie, czy mamy do czynienia z bólem ostrym czy przewlekłym.
Ból brzucha dzieli się na:
- ostry,
- przewlekły,
- odniesiony.
Ostry ból brzucha pojawia się nagle i może się nasilać w ciągu kilku dni. Chory jest w stanie określić dość precyzyjne jego miejsce. Ostry ból brzucha nasilają: ruch, głębszy oddech, kaszel lub zmiana pozycji ciała. Bywa połączony z tzw. obroną mięśniową, czyli napięciem mięśni brzucha.
Przewlekły ból brzucha trwa miesiącami lub latami, jest tępy, słabo zlokalizowany, może być stały lub zmienny, nasilać się i ustępować. Często towarzyszą my dodatkowe objawy (tzw. wegetatywne), jak nudności, pocenie się, wymioty, dyskomfort brzucha, który może nasilać się w czasie odpoczynku. Przewlekły ból brzucha może być rozlany, ćmiący, rwący lub pulsujący.
Ból brzucha odniesiony jest to powierzchowny ból odczuwany w obrębie skóry i mięśni w miejscu oddalonym od narządu zmienionego chorobowo. Na przykład bólem w okolicy prawej łopatki mogą objawiać się schorzenia dróg żółciowych.
Diagnostyka bólu brzucha – jakie badania wykonać?
Najważniejszymi metodami rozpoznania przyczyny bólu brzucha są:
- wywiad lekarski,
- badanie przedmiotowe,
- badania dodatkowe (laboratoryjne, obrazowe, endoskopowe).
W przypadku każdego bólu brzucha lekarz powinien przeprowadzić wywiad z pacjentem. Zapytać o miejsce bólu, jego cechy i natężenie: ostry, nagły czy przewlekły, czy jest rwący, tępy, kurczowy, a może palący, czy jest silny, ćmiący, a może ustępuje i wraca, co i jak wpływa na ból: jedzenie, picie, wypróżnienie, wymioty.
Oprócz wywiadu, lekarz powinien przeprowadzić badanie przedmiotowe. W badaniu przedmiotowym specjalista ocenia wygląd chorego, kolor skóry (czy nie jest np. żółta, co mogłoby świadczyć o chorobie wątroby), ciśnienie, oddech, może wyczuć wodobrzusze, powiększenie wątroby, napięcie mięśni brzucha, oraz tkliwość w danym miejscu po ucisku, może również wyczuć guza lub przepuklinę.
Do badań dodatkowych należą (Więcej o diagnostyce bólu brzucha tutaj: Ból brzucha):
- badania laboratoryjne, np. morfologia, tzw. próby wątrobowe, oznaczenie stężenia enzymów trzustkowych (amylazy, lipazy), glukozy, kreatyniny lub troponiny sercowej,
- badania obrazowe: ultrasonografia (USG) jamy brzusznej, RTG jamy brzusznej, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny,
- badania endoskopowe (gastroskopia, kolonoskopia),
- badania endosonograficzne,
- badanie laparoskopowe.
Leczenie bólu brzucha
W doraźnym leczeniu bólu brzucha stosuje się leki przeciwbólowe i leki rozkurczowe. Skuteczne w leczeniu bólu w kamicy (kiedy powstają złogi, kamienie) są leki rozkurczowe (np. drotaweryna). Jeśli chodzi o leki przeciwbólowe, to najpierw lekarz powinien zalecić słabsze (paracetamol, ewentualnie niesteroidowe leki przeciwzapalne), a jeśli te nie skutkują, zalecane są silniejsze leki przeciwbólowe (opioidy).
Jednocześnie powinna być prowadzona diagnostyka dostosowana do rodzaju bólu i podejrzewanej przyczyny. Niektóre rodzaje bólu brzucha po prawej stronie nie wymagają pilnej interwencji, inne są przesłanką do natychmiastowej operacji. Każdy przypadek lekarz musi rozpoznać indywidualnie. Celem terapii jest przede wszystkim wyeliminowanie czynnika powodującego dolegliwości.
Więcej na temat bólu brzucha:
Kiedy konieczna jest pilna operacja jamy brzusznej?
USG jamy brzusznej – przygotowanie do badania, wskazania, cena
Tętniak aorty brzusznej
Ból brzucha – kiedy nie należy go bagatelizować?
Ból brzucha, nudności, wymioty - co robić? Co jeść i pić?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
