Spis treści:
- Fibromialgia – co to jest?
- Fibromialgia – objawy
- Przyczyny fibromialgii
- Diagnostyka fibromialgii
- Fibromialgia - leczenie
- Czy fibromialgia jest groźna?
- Fibromialgia a alkohol
- Dieta w fibromialgii
Fibromialgia – co to jest?
Termin fibromialgia pochodzi od łacińskich określeń tkanki (fibro) oraz greckiego określenia mięśni (myo) i bólu (algia). Fibromialgia jest zespołem objawów, głównie takich jak chroniczne bóle mięśni i stawów, problemy ze snem oraz zmęczenie, których przyczyny nie można ustalić. Co charakterystyczne, w fibromialgii występują tzw. punkty tkliwe (uciskowe) – miejsca na ciele, które bolą pod wpływem ucisku.
Fibromialgia jest chorobą zagadkową. Wciąż nie do końca poznaną i niejednorodną. Rozpoznawana jest u 2-3% populacji ogólnej a zachorowania dotyczą przeważnie kobiet (głównie w wieku 30-50 lat).
Podłożem fibromialgii jest najprawdopodobniej nadmierna wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego) na bodźce zewnętrzne.
Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne Fibromialgię przyporządkowało do chorób reumatycznych tkanek miękkich, chociaż nie wiąże się ze stanem zapalnym.
Fibromialgia – objawy
Co charakterystyczne dla fibromialgii, objawy często pojawiają się po konkretnym zdarzeniu, np. wypadku, urazie psychicznym, infekcji (wirusy HCV, HIV, Coxsackie B, bakteria Borrelia), szczepieniu lub operacji. Zdarza się również, że symptomy rozwijają się przez dłuższy czas bez wyzwalającego je zdarzenia.
Do objawów fibromialgii należą:
- ból – określany jako tępy, rozlany, wieloogniskowy, piekący i głęboki, trwający przynajmniej 3 miesiące; ból jest uogólniony, co oznacza, że dotyczy obu stron ciała oraz obszarów powyżej i poniżej pasa; może się pojawiać i znikać, przemieszczać się, często nasila się po wysiłku fizycznym,
- zmęczenie – duża potrzeba snu (występują zaburzenia snu związane z dolegliwościami bólowymi),
- zaburzenia koncentracji i pamięci („fibro mgła”).
Fibromialgii towarzyszą niejednokrotnie inne problemy zdrowotne, takie jak:
- zespół jelita drażliwego,
- zaburzenia lękowe,
- depresja,
- napięciowe bóle głowy,
- dolegliwości w stawie skroniowo-żuchwowym.
Wskazuje się w ostatnich latach na istnienie kilku fenotypów fibromialgii, które obejmują różne nasilenie i zakres objawów rozłożony w czasie.
Fibromialgia – objawy neurologiczne
Osoby z fibromialgią częściej niż zdrowe skarżą się na nieprawidłowości w działaniu układu nerwowego. Objawy neurologiczne fibromialgii obejmują wiele narządów i układów, w tym wzrok, słuch, układ oddechowy, czuciowy czy ruchowy. Pojawiają się np.:
- mrowienie i drętwienie rąk i nóg,
- osłabienie równowagi,
- niewyraźne widzenie,
- podwójne widzenie,
- zawroty głowy,
- dzwonienie w uszach,
- ucisk w uszach,
- nadwrażliwość na światło,
- zmęczenie,
- trudności w przełykaniu,
- duszność,
- nietrzymanie moczu,
- osłabienie mięśni.
Objawy neurologiczne nie występują w fibromialgii samodzielnie, lecz towarzyszą dolegliwościom bólowym.
Przyczyny fibromialgii
Według naukowców główną przyczyną fibromialgii jest zaburzone przetwarzanie bodźców w mózgu i rdzeniu kręgowym (tzw. sensytyzacja centralna). Zauważa się nasilone zjawisko „nakręcenia”, co oznacza, że po bolesnym odczuciu kolejne bodźce o tym samym nasileniu są odbierane jako intensywniejsze – takie reagowanie jest bardziej nasilone u osób z fibromialgią niż u zdrowych.
Zaburzenia mogą występować w różnych strukturach. Przyczyną fibromialgii może być osłabiona aktywność szlaków hamujących ból, które kontrolują reakcje rdzenia kręgowego na ból.
Inny przypuszczalny mechanizm dotyczy działania komórek glejowych w mózgu. Wydzielają one cytokiny prozapalne, prostaglandyny, wolne rodniki i inne związki, które wydłużają nadwrażliwość rdzenia kręgowego.
W badaniach wskazuje się także na działanie neuroprzekaźników i hormonów, np. serotoniny, która reguluje odczuwanie bólu, sen i nastrój.
Mimo dużego zainteresowania badaczy tematem fibromialgii dokładny mechanizm powstawania zaburzenia nadal nie jest w pełni poznany. Udział mogą mieć różne czynniki: hormony, neuroprzekaźniki i układ immunologiczny, a także geny. Również stan psychiczny może wpływać na rozwój fibromialgii.
Diagnostyka fibromialgii
Rozpoznanie fibromialgii stanowi ogromne wyzwanie medyczne. Nie ma jednoznacznego testu, który mógłby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Również objawy są mylące i niejednolite. Osoby dotknięte fibromialgią często podróżują od lekarza do lekarza, poszukując właściwej diagnozy.
Od 2010 istnieją nowe kryteria diagnostyczne stosowane w rozpoznawaniu fibromialgii, które opierają się na:
- obecności bolesnych obszarów ciała (m.in. bark, żuchwa, pośladek, brzuch, klatka piersiowa),
- nasileniu objawów takich jak zmęczenie, zaburzenia snu i zaburzenia poznawcze,
- istnieniu objawów somatycznych, np. ból mięśniowy, depresja, ból głowy, zaparcia, nudności.
Jednak to nie wszystko. Fibromialgię rozpoznaje się również na podstawie braku nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych (także badaniach neurologicznych i układu mięśniowo-szkieletowego).
W drodze do prawidłowej diagnozy konieczne jest wykluczenie innych chorób. Zanim lekarz rozpozna fibromialgię, powinien ocenić, czy pacjent nie ma niedoczynności tarczycy, zaburzeń psychicznych, reumatoidalnego zapalenia stawów, dysfunkcji nadnerczy lub szpiczaka mnogiego.
Fibromialgia - leczenie
Leczenie fibromialgii, podobnie jak diagnoza, jest dużym wyzwaniem. Niektóre źródła podają, że leczenie fibromialgii powinno przebiegać w ośrodkach uzdrowiskowych lub rehabilitacyjnych. Terapia powinna być kompleksowa i obejmować:
- farmakoterapię,
- psychoterapię
- oraz
- fizjoterapię.
Wymaga często zaangażowania specjalistów różnych dziedzin: reumatologa, psychologa, psychiatry i fizjoterapeuty.
Jeśli chodzi o leki na fibromialgię, dostępne bez recepty leki przeciwbólowe (jak paracetamol) oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (jak ibuprofen, naproksen) w wielu przypadkach nie przynoszą poprawy.
Najskuteczniejsze leki stosowane w fibromialgii to:
- pochodne tramadolu,
- analgetyki z lekami rozluźniającymi mięśnie,
- antydepresanty nowej generacji (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny oraz leki o działaniu noradrenergicznym i serotoninergicznym).
Chorzy na fibromialgię powinni skorzystać z pomocy psychoterapeutycznej. Najlepsze efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna.
Fizjoterapia w leczeniu fibromialgii powinna obejmować łagodne ćwiczenia usprawniające z krioterapią, która łagodzi dolegliwości bólowe.
Czy fibromialgia jest groźna?
Fibromialgia nie jest chorobą śmiertelną i sama w sobie nie zagraża człowiekowi, jednak istotnie pogarsza jakość życia. Wśród chorych stwierdza się większe ryzyko popełniania samobójstwa oraz depresji. Choroba ma też tendencję do rozwijania się, co oznacza, że symptomy z czasem mogą się nasilać. Dlatego objawów lepiej nie bagatelizować i udać się do lekarza jak najszybciej.
Fibromialgia a alkohol
Alkohol spożywany w małych lub umiarkowanych ilościach wykazuje korzystny efekt u osób z fibromialgią. Z kolei nadmiar alkoholu działa odwrotnie i nasila objawy choroby. Dowiodło temu badanie opublikowane w czasopiśmie Arthritis Research & Therapy.
Naukowcy sugerują, że alkohol może łagodzić fibromialgię, ponieważ wzmacnia aktywność neuroprzekaźnika GABA (łagodzącego napięcie), wpływa na poprawę nastroju i relacji z innymi. Oczywiście w nadmiarze działa odwrotnie i może pogarszać stan chorych.
Jaka ilość alkoholu może pomóc przy fibromialgii? Według autorów badania należy się ograniczyć do 3-7 drinków tygodniowo. Jeden napój alkoholowy to: 355 ml piwa, 148 ml wina lub 44 ml wódki.
Dieta w fibromialgii
Chociaż nie ma wytycznych co do diety w fibromialgii, to jednak wybory żywieniowe można opierać na wnioskach z badań. Dieta w fibromialgii powinna być bogata w tryptofan, prekursora serotoniny. Do polecanych produktów zalicza się więc:
- ryby (dorsz, tuńczyk),
- pestki dyni,
- soja,
- spirulina,
- banany,
- ziemniaki.
Dieta w fibromialgii powinna opierać się również na produktach z pełnego ziarna oraz zdrowych tłuszczach roślinnych, które działają przeciwzapalnie, a także owocach i warzywach.
Aby złagodzić dolegliwość w fibromialgii, należy unikać produktów, które działają prozapalnie:
- cukry proste i rafinowane węglowodany (jak: słodycze, słodkie napoje, jasne pieczywo, biały ryż),
- wysoko przetworzona żywność (lepiej wybierać produkty jak najmniej przetworzone, świeże i surowe),
- tłuszcze nasycone, trans (zawierają je np. słodycze, fast-foody, pizza, mięso),
- alkohol – może łagodzić objawy, ale może też je nasilać.
Źródła:
E. Bellato i inni, Fibromyalgia Syndrome: Etiology, Pathogenesis, Diagnosis, and Treatment, doi: 10.1155/2012/426130,
A. Bidari i inni, Challenges in fibromyalgia diagnosis: from meaning of symptoms to fibromyalgia labeling, doi: 10.3344/kjp.2018.31.3.147,
N.F. Watson i inni, Neurological Signs and Symptoms in Fibromyalgia, doi: 10.1002/art.24772,
W. Samborski, Fibromialgia — aktualne zasady rozpoznawania choroby, nowe propozycje dotyczące patogenezy i leczenia, Forum Reumatologiczne, 2015, tom 1, nr 1, 5–11.
Czytaj także:
Czym charakteryzuje się napięciowy ból głowy? Objawy i leczenie
Ból stawów - przyczyny, objawy, badania i leczenie
Ciągłe zmęczenie - objaw groźnej choroby? 10 przyczyn chronicznego zmęczenia
Objawy stresu – jak je rozpoznać?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
