Gorączka Zachodniego Nilu w Polsce. Co należy wiedzieć o tej chorobie?

Gorączka Zachodniego Nilu fot. Adobe Stock, nataba
Gorączkę Zachodniego Nilu powoduje wirus przenoszony przez komary. Większość osób zarażonych nie ma objawów, ale u około 1 na 5 osób występuje gorączka, wysypka, bóle mięśni i wymioty. W rzadkich przypadkach gorączka Zachodniego Nilu prowadzi do zapalenia mózgu i zapalenia opon mózgowych. Choroba przez długi czas była rozpoznawana wyłącznie w Afryce, ale aktualnie zachorowania występują na całym świecie, również w Polsce. Dowiedz się, jak rozpoznać zakażenie wirusem Zachodniego Nilu, jak leczyć i czy można się zaszczepić.
/ 06.11.2024 14:38
Gorączka Zachodniego Nilu fot. Adobe Stock, nataba

Spis treści:

  1. Gorączka Zachodniego Nilu - czym jest?
  2. Objawy gorączki Zachodniego Nilu
  3. Wysypka przy gorączce Zachodniego Nilu
  4. Gorączka Zachodniego Nilu w Polsce 
  5. Drogi zakażenia
  6. Badania diagnostyczne
  7. Leczenie gorączki Zachodniego Nilu
  8. Zapobieganie i szczepionka
  9. Powikłania gorączki Zachodniego Nilu

Gorączka Zachodniego Nilu - czym jest?

Gorączka Zachodniego Nilu jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa RNA z rodziny flawiwirusów (Flaviviridae). Wirus Zachodniego Nilu jest przenoszony przez komary z gatunków Culex (zalicza się do nich również najpowszechniejszy w Polsce komar pospolity), a rezerwuarem są ptaki. Zatem do zarażania dochodzi przez ukąszenie komarów, które wcześniej żerowały na zainfekowanych ptakach. Zwierzęta i ludzie są przypadkowymi gospodarzami, u których również dochodzi do zakażenia.

Wirus Zachodniego Nilu występuje nie tylko w krajach Afryki, Azji i Australii, ale także USA, Kanadzie, Meksyku, wielu krajach Europy. (...) Według raportów ECDC w 2012 roku najwięcej zachorowań notowano w Grecji (162 przypadki), we Włoszech (28 przypadków), na Węgrzech (17 przypadków) i Rumunii (15 przypadków)
- informują eksperci z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Nazwa choroby pochodzi od regionu Zachodniego Nilu w Ugandzie, gdzie po raz pierwszy ją zidentyfikowano.

Objawy gorączki Zachodniego Nilu

Obraz kliniczny choroby może być różny, jednak przeważnie gorączka Zachodniego Nilu przebiega bezobjawowo (80% przypadków). U ok. 20% zakażonych infekcja ma łagodny przebieg, a jedynie mniej niż 1% stanowią ciężkie objawy, jak zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie mięśni, udar mózgu. Okres wylęgania choroby wynosi 3-15 dni, ale symptomy zwykle pojawiają się w ciągu 6 dni. 

Łagodne objawy gorączki Zachodniego Nilu to:

Postać ciężka rozwija się szybko, a objawy pojawiają się nagle. Należą do nich:

  • wysoka gorączka (powyżej 39,5°C),
  • silny ból głowy,
  • sztywność karku (niemożność przesunięcia brody w kierunku kltki piersiowej),
  • osłabienie siły mięśniowej,
  • drgawki,
  • dezorientacja. 

Objawy te mogą świadczyć o powikłaniach takich jak

  • zapalenie mózgu (przeważnie u starszych pacjentów),
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (przeważnie u dzieci),
  • zespół porażenia wiotkiego (pojawia się w ciągu 48 godzin od początku wystąpienia objawów, u 30% pacjentów pozostawia trwałe powikłania).

Ciężkim przebiegiem gorączki zachodniego Nilu zagrożeni są szczególnie pacjenci z cukrzycą, przewlekłą chorobą nerek, układu krążenia lub niedoborem odporności, a także ludzi w podeszłym wieku.

Wysypka przy gorączce Zachodniego Nilu

U co drugiego chorego z infekcją Zachodniego Nilu występuje wysypka. Plamisto-grudkowa wysypka pojawia się w czasie od 5 do 12 dni choroby i trwa zazwyczaj krócej niż tydzień. Jest zlokalizowana głównie na tułowiu, plecach lub ramionach. Niektóre osoby skarżą się przy tym na swędzenie skóry. Nie u wszystkich świąd się pojawia. 

Gorączka Zachodniego Nilu w Polsce 

Choć nazwa choroby kojarzy się z klimatem tropikalnym, niestety jej przypadki występują nie tylko w Afryce czy Azji, ale również w Europie. W październiku 2024 potwierdzono pierwszy przypadek zakażenia wirusem Zachodniego Nilu u człowieka. Jak poinformował, dr Paweł Grzesiowski, Główny Inspektor Sanitarny, najprawdopodobniej chory zaraził się po ukąszeniu przez komara, który wcześniej ukąsił zakażonego ptaka. Kilka miesięcy wcześniej w Warszawie odkryto masowy pomór krukowatych ptaków. Przyczyną, jak pokazały badania, był wirus Zachodniego Nilu. 

W Polsce istnieje zagrożenie zachorowaniami, czemu sprzyja globalne ocieplenie klimatu, podróżowanie i obecność gatunków komarów przenoszących wirusa (Culex pipiens, czyli komara pospolitego (brzęczącego), i Culex torrentium).

Przeciwciała przeciwko wirusowi Zachodniego Nilu po raz pierwszy w Polsce odkryto w 1995 roku u wróbli. W kolejnych latach także u ludzi. Obecność przeciwciał wskazuje na aktualną lub przebytą chorobę. Jak informują eksperci z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku:

Hermanowska-Szpakowicz i wsp. w roku 2005 stwierdzili obecność przeciwciał przeciwko wirusowi Zachodniego Nilu w klasie IgM u jednej chorej hospitalizowanej z powodu gorączki od 2 tygodni, bólów głowy i mięśni oraz biegunki.

W 2006 roku w województwie świętokrzyskim stwierdzono przeciwciała przeciwko wirusowi Zachodniego Nilu w klasie IgG u jednego z 52 badanych leśników (1,9%), a w województwie podlaskim obecność przeciwciał przeciwko wirusowi Zachodniego Nilu w klasie IgG u 4 z 41 badanych chorych (9,7%).

Zdaniem ekspertów prawdopodobieństwo występowania wirusa w Polsce jest duże. Pozytywne wyniki serologiczne u ludzi, ptaków, koni wskazują, że wirus Zachodniego Nilu może być ściśle powiązany z ekosystemem w Polsce.

Gorączka Zachodniego Nilu - drogi zakażenia

Wirus gorączki Zachodniego Nilu rozwija się za pośrednictwem komarów i ptaków zamieszkujących wilgotne tereny (również wróblowatych i krukowatych: kruki, sójki, wrony). Zakażony wirusem owad może przenieść patogen na człowieka, konia i inne ssaki. Nie zauważono, aby infekcja przenosiła się z człowieka na człowieka, chociaż, zdaniem ekspertów od chorób zakaźnych, taka możliwość istnieje.  

Prawie wszystkie zakażenia wirusem Zachodniego Nilu ludzi są spowodowane ukąszeniami komarów. Zakażenie człowieka może także nastąpić podczas przetaczania krwi i preparatów krwiopochodnych, przeszczepiania narządów, przy czym należy dodać, że ryzyko przeniesienia wirusa tą drogą jest niewielkie
informują eksperci z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Gorączka Zachodniego Nilu może przenosić się również z kobiety ciężarnej na płód i podczas karmienia piersią.

Gorączka Zachodniego Nilu - badania diagnostyczne

Podstawowym narzędziem do rozpoznania gorączki Zachodniego Nilu jest badanie serologiczne metodą ELISA. Polega w tym przypadku na oznaczeniu ilości przeciwciał IgM w surowicy krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym. Jeżeli wynik jest dodatni, musi być potwierdzony testem neutralizacji przeciwciał PRNT

Ponadto w diagnostyce gorączki Zachodniego Nilu stosuje się podstawowe badania, jak morfologię krwi, niekiedy tomografię lub rezonans magnetyczny głowy - przy cięższych objawach infekcji i podejrzeniu zapalenia mózgu lub opon mózgowych. 

Leczenie gorączki Zachodniego Nilu

Gorączka Zachodniego Nilu jest wirusową chorobą zakaźną, dlatego jej leczenie ogranicza się do łagodzenia objawów. Nie ma na nią lekarstwa. Dlatego przy łagodnych symptomach, jak gorączka czy bóle stawowe, należy przyjmować leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (jak paracetamol), ewentualnie dodatkowo przeciwzapalne (np. ibuprofen).

Jeśli choroba ma ciężki przebieg, pacjent musi być hospitalizowany. W warunkach szpitalnych podaje się mu płyny dożylnie, antybiotyki i inne leki. 

Zapobieganie gorączce Zachodniego Nilu. Czy istnieje szczepionka?

Zapobieganie gorączce Zachodniego Nilu polega przede wszystkim na unikaniu pokąsania przez komary, w tym celu należy:

  • używać repelentów, np. zawierających 10-35% DEET (N, N-Dietylo-m-toluamid), IR3535,
  • osłaniać ciało,
  • unikać przebywania w wilgotnych miejscach na zewnątrz w okresie żerowania komarów,
  • osłaniać baseny zewnętrzne (komary składają jaja w stojącej wodzie: kałuży, basenie, zbiorniku z wodą deszczową),
  • stosować moskitiery.

Nie ma szczepionki, która chroniłaby przed zachorowaniem na gorączkę Zachodniego Nilu.

Powikłania gorączki Zachodniego Nilu

Do powikłań gorączki Zachodniego Nilu należą:

  • powikłania neurologiczne: zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, przewlekłe zmęczenie, neuropatia, ostre porażenie wiotkie, drgawki, śpiączka,
  • powikłania oczne: zapalenie ciała szklistego, zapalenie naczyniówki i siatkówki, krwotok siatkówkowy,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • zapalenie trzustki,
  • rabdomioliza (rozpad mięśni),
  • moczówka prosta (uszkodzenie komórek nerwowych powodujące oddawanie dużych ilości moczu i silne pragnienie).

Głównym czynnikiem ryzyka śmierci są powikłania neurologiczne. Od 1 do 4% chorych, u których rozwiną się te komplikacje, umiera. Jednak rokowanie dla zdecydowanej większości pacjentów z wirusem Zachodniego Nilu jest doskonałe. Większość ludzi przechodzi zakażenie bezobjawowo. U niektórych po przechorowaniu mogą utrzymywać się trudności z koncentracją i pamięcią, obniżenie nastroju czy zmęczenie. 

Źródła:

Anna Moniuszko-Malinowska i inni, Zakażenia wirusem Zachodniego Nilu i USUTU – zagrożenie występowaniem w Polsce, Przegląd Epidemiologiczny 2016,

Sławomir Pancewicz i inni, Znaczenie kliniczne zakażeń wirusem Zachodniego Nilu w Europie w świetle doniesień prezentowanych na konferencji „Aktualne problemy dotyczące czynników zakaźnych przenoszonych przez krew" (10 marca 2017 r., Warszawa),

Lee EE, Mejia M, Matthews LA, Lee F, Shah KM, Schoggins JW, Vandergriff TW, Yancey KB, Thomas C, Wang RC. West Nile virus encephalitis presenting with a vesicular dermatitis. JAAD Case Rep. 2024 Jan 7;45:117-122. doi: 10.1016/j.jdcr.2023.12.016. PMID: 38464779; PMCID: PMC10920127,

Habarugira G, Suen WW, Hobson-Peters J, Hall RA, Bielefeldt-Ohmann H. West Nile Virus: An Update on Pathobiology, Epidemiology, Diagnostics, Control and "One Health" Implications. Pathogens. 2020 Jul 19;9(7):589. doi: 10.3390/pathogens9070589. PMID: 32707644; PMCID: PMC7400489.

Clark MB, Schaefer TJ. West Nile Virus. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544246/

Czytaj także:
Małpia ospa – jak wygląda wysypka i jak leczy się chorobę?
Uczulenie na komary ­– objawy alergii, postępowanie
Co oznacza gorączka po operacji? Czas ma największe znaczenie
Gorączka reumatyczna – choroba ludzi młodych

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

REKLAMA