Spis treści:
- Jak zarażamy się bakteriami Salmonella?
- Objawy zatrucia bakteriami Salmonella
- Jak przebiega zatrucie bakteriami Salmonella?
- Jak długo trwają objawy zatrucia bakteriami Salmonella?
- Objawy zatrucia bakteriami Salmonella a inne zatrucia
- Leczenie i zapobieganie zakażeniom bakteriami Salmonella
Jak zarażamy się bakteriami Salmonella?
Bakterie z rodzaju Salmonella to Gram-ujemne pałeczki należące do rodziny enterobakterii. Wywołują u ludzi salmonellozy, czyli choroby występujące na ogół w postaci zatrucia pokarmowego (ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego). To najczęstszy rodzaj bakteryjnych zatruć pokarmowych. Dominujące w Polsce odmiany to: S. typhimurium, S. enterica, S. agona i S. anatum.
Głównymi źródłami zakażenia pałeczką Salmonella są zanieczyszczone (najczęściej odchodami zainfekowanych zwierząt) produkty białkowe: jaja, mięso, mleko, a także wyroby garmażeryjne (sałatki, przekąski z mięsa, jaj, które muszą być spożyte w ciągu 12 godzin). Częstym powodem zatruć salmonellą są również lody. Nie należy jeść lodów roztopionych, ponownie zamrażanych, gdyż mogą zawierać namnożone bakterie i wywołać silne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Namnażające się bakterie w jelitach wytwarzają enterotoksyny o działaniu miejscowym, a także ogólnym na organizm, w rezultacie pojawiają się dolegliwości.
Objawy zatrucia bakteriami Salmonella
Objawy zatrucia bakteriami Salmonella pojawiają się zwykle w ciągu 12-24 godzin od spożycia zakażonego pokarmu. Są one zbliżone zarówno u dzieci (a nawet niemowląt), jak i u dorosłych. Zazwyczaj są to:
- gorączka (do 39°C ),
- narastająca wodnista biegunka, niekiedy z domieszką śluzu, a nawet krwi szczególnie u dzieci,
- silne bóle brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- ból głowy,
- przyspieszona akcja serca,
- wysuszone śluzówki,
- osłabienie,
- ból brzucha podczas dotykania.
Salmonella nie wywołuje żadnych objawów skórnych (wysypki, krost).
Najczęstszą postacią zatrucia jest salmonelloza żołądkowo-jelitowa, ale mogą też wystąpić cięższe formy choroby, takie jak postać cholerowata, septyczna czy durowata.
Salmonellozy pozajelitowe mogą przybierać formę zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia dróg żółciowych, zapalenia wsierdzia lub zapalenia kości. Na tego rodzaju choroby narażone są zwłaszcza małe dzieci, osoby w podeszłym wieku i z niedoborami odporności. Przyczyną jest pokonanie przez bakterie bariery jelitowej i przedostanie się ich do krwi, a następnie do różnych narządów.
Objawy zakażenia bakteriami Salmonella - postać cholerowata
Postać cholerowata zakażenia bakteriami z rodzaju Salmonella jest cięższa i charakteryzuje się dołączeniem objawów odwodnienia. Oprócz typowych symptomów występują:
- skąpomocz,
- wysuszenie błon śluzowych,
- skurcze łydek,
- obniżenie ciśnienia tętniczego,
- zaburzenia elektrolitowe.
Objawy zakażenia bakteriami Salmonella - postać durowa i septyczna
Postać durowa lub septyczna to ciężki uogólniony przebieg zatrucia bakteriami z rodzaju Salmonella. Objawy mogą rozwinąć się nawet po 2-3 tygodniach od kontaktu z patogenem. Są to:
- szybko narastająca gorączka, wyższa niż 38°C (temperatura może naprzemiennie wzrastać i spadać),
- odwodnienie,
- hipotonia (obniżone ciśnienie krwi),
- zaburzenia świadomości,
- przyspieszone bicie serca,
- drgawki.
Przy postaci septycznej zakażenia Salmonellą chory może nie odczuwać objawów jelitowych. Przy postaci durowej nie występuje charakterystyczna dla duru brzusznego wysypka.
Jak przebiega zatrucie bakteriami Salmonella?
Zakażenie pałeczkami Salmonella zazwyczaj przybiera postać ostrego zapalenia żołądka i jelit, charakteryzującego się ostrą biegunką. Przebieg choroby wygląda następująco:
- Okres inkubacji (czas w wylęgania choroby) - zazwyczaj trwa od 6 do 72 godzin, ale choroba rozwija się zwykle w ciągu 12-24 godzin od kontaktu z bakteriami.
- Objawy żołądkowo-jelitowe - pojawiają się nudności, wymioty i biegunka.
- Gorączka i bóle brzucha - gorączka przeważnie nie przekracza 39°C i nie trwa dłużej niż 3 doby.
- Samoistne ustąpienie objawów - zakażenie pałeczkami Salmonella ustępuje bez leczenia w ciągu 3-7 dni.
- Powikłania - rozwijają się u niektórych osób, zwłaszcza z obniżoną odpornością, dzieci lub starszych ludzi. Są to np. zakażenia narządów (płuc, serca), odwodnienie, sepsa.
U mniej niż 1% osób może utrzymywać się przez około rok przewlekłe nosicielstwo. Bakterie pozostają w układzie pokarmowym i mogą być źródłem zarażania innych osób.
Przeczytaj też: Salmonella - czy jest śmiertelna?
Jak długo trwają objawy zatrucia bakteriami Salmonella?
Objawy zatrucia bakteriami Salmonella utrzymują się zazwyczaj od 2 do 7 dni. Niektóre osoby stają się bezobjawowymi nosicielami Salmonelli - jest to bardziej prawdopodobne, gdy był przyjmowany antybiotyk (który nie jest zalecany przy tej infekcji). Warto pamiętać, że salmonella jest chorobą zaraźliwą i może być przenoszona między ludźmi. Usuwanie wraz z kałem bakterii z organizmu trwa od kilku dni do nawet kilku miesięcy po chorobie.
Więcej: Jak długo trwa zakażenie Salmonellą?
Objawy zatrucia bakteriami Salmonella a inne zatrucia
Objawy zatrucia pałeczkami Salmonella mogą przypominać inne choroby, w tym zatrucia bakteryjne, takie jak czerwonka bakteryjna, zatrucie gronkowcem, cholera, zatrucie E. coli, Listeria monocytogenes czy Clostridium perfringens. Podobne symptomy mogą też pojawiać się przy zatruciu grzybami lub innymi toksynami. Należy także rozważyć zapalenie wyrostka robaczkowego, a nawet ciążę pozamaciczną, których objawy mogą być zbliżone. Stąd tak ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w przypadku wystąpienia objawów zatrucia.
Leczenie i zapobieganie zakażeniom bakteriami Salmonella
Leczenie zatrucia salmonellą polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów oraz uzupełnianiu płynów, a także na diecie, najpierw ścisłej (lekkostrawne posiłki, wprowadzane stopniowo), a następnie etapowo rozszerzanej.
Zazwyczaj objawy salmonelli trwają 2-7 dni i są łagodne. Możemy zażywać węgiel medyczny, nawadniając organizm i sięgając po probiotyki, które odbudowują mikroflorę jelit.
W niektórych przypadkach objawy zatrucia bakteriami Salmonella są bardzo nasilone, dochodzi do odwodnienia i może być konieczna hospitalizacja. Wówczas leczenie polega na:
- podawaniu antybiotyków w części przypadków (chorzy na AIDS, starsi, niemowlęta), które redukują ryzyko sepsy,
- nawadnianiu pacjenta - jeśli chory jest hospitalizowany, podaje się mieszaninę elektrolitów i glukozy, osobom z ciężkim odwodnieniem podaje się dożylnie roztwór soli fizjologicznej,
- podawaniu szczepów bakterii probiotycznych, które pomagają usunąć z układu pokarmowego pałeczki salmonelli,
- stosowaniu diety lekkostrawnej, półpłynnej.
W łagodnym i bezobjawowym przebiegu salmonellozy antybiotykoterapia jest niewskazana, może bowiem przedłużać tzw. nosicielstwo bakterii, czyli jej obecność w przewodzie pokarmowym.
Zapobieganie zatruciu bakteriami Salmonella
Można zmniejszyć ryzyko zakażenia pałeczkami Salmonella. Profilaktyka polega na prostych działaniach sanitarno-higienicznych. Aby zapobiec zatruciu należy trzymać się kilku zasad:
- Dokładnie myć ręce przed kontaktem z żywnością i po kontakcie z surowym mięsem, jajami.
- Myć dokładnie owoce i warzywa przeznaczone do jedzenia na surowo.
- Posiłki spożywać w sprawdzonych miejscach.
- Surowe mięso i jaja trzymać na osobnej półce w lodówce, by nie dotykały produktów już gotowych do spożycia.
- Nie zamrażać ponownie produktów raz rozmrożonych. Mięso wyjęte z zamrażarki trzeba poddać obróbce cieplnej i zjeść, na pół rozmrożone lody należy wyrzucić.
- Unikać jedzenia surowych jaj i surowego mięsa.
- Przed użyciem surowych jaj, sparzyć skorupki wrzątkiem.
Źródła:
Giannella RA. Salmonella. In: Baron S, editor. Medical Microbiology. 4th edition. Galveston (TX): University of Texas Medical Branch at Galveston; 1996. Chapter 21. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK8435/
Ajmera A, Shabbir N. Salmonella. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK555892/
Ehuwa O, Jaiswal AK, Jaiswal S. Salmonella, Food Safety and Food Handling Practices. Foods. 2021 Apr 21;10(5):907. doi: 10.3390/foods10050907,
Kurtz JR, Goggins JA, McLachlan JB. Salmonella infection: Interplay between the bacteria and host immune system. Immunol Lett. 2017 Oct;190:42-50. doi: 10.1016/j.imlet.2017.07.006.
Wykorzystano fragmenty artykułu Agnieszki Czechowskiej, którego treść została pierwotnie opublikowana 28.06.2018.
Czytaj także:
Zatrucie wodą z rzeki – jakie objawy powinny zaniepokoić?
Zatrucie pokarmowe. Jak rozpoznać, zapobiegać i leczyć?
Domowe przetwory mogą być źródłem śmiertelnie groźnej trucizny. Jak zapobiec zatruciu?
Czy wdychanie pleśni jest szkodliwe? Objawy i leczenie zatrucia pleśnią
Objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym rozwijają się powoli. To usypia naszą czujność, a czas jest na wagę życia
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
