Niewydolność nerek to upośledzenie czynności nerek, którego skutkiem są zaburzenia funkcjonowania całego organizmu. Choroba może mieć postać ostrą lub przewlekłą i zawsze grozi nieodwracalnym uszkodzeniem nerek i innych narządów, co stanowi zagrożenie życia.
Spis treści:
- Ostra niewydolność nerek
- Przewlekła niewydolność nerek
- Ostra niewydolność nerek – objawy
- Przewlekła niewydolność nerek – objawy
- Niewydolność nerek – badania
- Niewydolność nerek – leczenie
- Dieta przy niewydolności nerek
Czym jest ostra niewydolność nerek
Ostra niewydolność nerek, nazywana aktualnie ostrym uszkodzeniem nerek, jest stanem, w którym dochodzi do nagłego pogorszenia czynności nerek (w ciągu 7 dni). Towarzyszy temu podwyższone stężenie kreatyniny we krwi. Ostra niewydolność nerek może mieć różny przebieg: od czasowego zaburzenia parametrów biologicznych po ciężkie uszkodzenie wymagające leczenia nerkozastępczego (dializ lub przeszczepu nerki).
Jest wiele możliwych przyczyn, które mogą powodować ostrą niewydolność nerek. Ogólnie rzecz biorąc, przyczyny ostrej niewydolności nerek można podzielić na powodujące:
- zmniejszony przepływ krwi przez nerki:
- uporczywe biegunki lub wymioty,
- krwotok,
- spadek ciśnienia przy innych chorobach, np. niewydolności serca,
- uszkodzenie miąższu nerek:
- zatrucia toksynami, np. metanolem, NLPZ, radiologicznym środkiem cieniującym,
- infekcyjne choroby nerek: kłębuszkowe zapalenie nerek, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- śródmiąższowe zapalenie nerek,
- nadciśnienie tętnicze,
- nacieki komórek nowotworowych,
- ograniczenie drożności dróg odprowadzających mocz:
- kamica nerkowa,
- choroba nowotworowa,
- zatkanie przez skrzepy krwi,
- choroby gruczołu krokowego.
Podczas ostrej niewydolności nerek spowodowanej zmniejszonym przepływem krwi nie musi dojść do znaczącego uszkodzenia nerek - warunkiem jest jednak to, że taki stan nie może trwać zbyt długo, a zmniejszenie przepływu krwi nie może być zbyt nasilone.
Czym jest przewlekła niewydolność nerek
Przewlekła niewydolność nerek to stan upośledzenia pracy nerek, trwający dłużej niż 3 miesiące. Innym kryterium rozpoznania jest szacunkowy współczynnik przesączania kłębuszkowego (eGFR) poniżej 60 ml/min/1,73m2, utrzymujący się przez co najmniej 3 miesiące. Choroba charakteryzuje się postępującą utratą czynności nerek, a w rezultacie prowadzi do konieczności leczenia nerkozastępczego. Leczenie może zahamować bieg choroby.
Przyczyny przewlekłej niewydolności nerek to:
- cukrzyca typu 2 (tzw. nefropatia cukrzycowa; 30-50% przypadków),
- nadciśnienie tętnicze (tzw. nefropatia nadciśnieniowa, ok. 30%),
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek,
- torbielowatość nerek i inne choroby dziedziczne nerek,
- u dzieci: wrodzone lub nabyte choroby układu moczowego,
- cukrzyca typu 1,
- kamica nerkowa.
Więcej: zapalenie nerek
Ostra niewydolność nerek – objawy
Do najważniejszych sygnałów, które pozwalają podejrzewać ostrą niewydolność nerek, należą:
- silne bóle w okolicy lędźwiowej (ból nerek),
- biegunka,
- wymioty,
- krwotok z przewodu pokarmowego,
- obrzęki rąk i nóg, a nawet całego ciała,
- rzadkie oddawanie moczu,
- z czasem także drżenie mięśni i trudności z oddychaniem oraz chwiejne ciśnienie krwi.
Przewlekła niewydolność nerek – objawy
W przeciwieństwie do postaci ostrej, przewlekła niewydolność nerek rozwija się stopniowo wskutek przewlekłej i postępującej choroby, w wyniku której narząd przestaje pracować.
Symptomy, które mogą świadczyć o przewlekłej niewydolności nerek:
- osłabienie, zmęczenie,
- białkomocz,
- krwiomocz,
- obrzęki,
- wysokie ciśnienie krwi,
- albumina w moczu,
- obniżona temperatura ciała,
- zaburzenia nawodnienia organizmu,
- zmiany w ilości oddawanego moczu,
- słabsza odporność na zakażenia,
- objawy skórne: bladość, suchość, świąd skóry,
- zaburzenia miesiączkowania,
- u dzieci spowolnienie tempa wzrostu oraz krzywica kości.
Niewydolność nerek – badania
Przede wszystkim, gdy zauważymy objawy niewydolności nerek, należy zgłosić się do lekarza. Rodzaj badań potrzebnych do rozpoznania choroby zależy od postaci schorzenia.
Przy podejrzeniu ostrej niewydolności nerek stosuje się badania:
- stężenie kreatyniny i mocznika (badanie krwi),
- USG nerek,
- biopsja nerki (jeśli wymienione badania nie wskażą przyczyny).
Lekarz stawia rozpoznanie na podstawie wyników badań, oceny ilości oddawanego moczu (jest zmniejszona) oraz objawów.
Sprawdź: Kreatynina - normy
Przy podejrzeniu przewlekłej niewydolności nerek należy wykonać badania:
- badanie GFR (wielkość przesączania kłębuszkowego) - jest zmniejszone,
- badanie moczu,
- badanie kreatyniny we krwi,
- USG nerek,
- biopsja nerki (jeśli wymienione metody nie wskazały przyczyny).
Niewydolność nerek – leczenie
Leczenie niewydolności nerek zależy od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku ostrej niewydolności leczenie polega na jak najszybszym przywróceniu funkcji nerek, a w postaci przewlekłej – zahamowaniu niekorzystnych zmian niszczących nerki tak, by przesunąć moment, kiedy konieczne staje się leczenie nerkozastępcze.
Leczenie ostrej niewydolności nerek obejmuje:
- usunięcie przyczyny, np. odstawienie leków uszkadzających nerki, leczenie choroby podstawowej,
- odpowiednia dieta,
- leczenie nerkozastępcze: najczęściej hemodializa.
Leczenie przewlekłej niewydolności nerek obejmuje:
- leczenie choroby przewlekłej powodującej problemy z nerkami (cukrzycy, nadciśnienia itd.),
- zapobieganie chorobom układu krążenia: rezygnacja z palenia papierosów, regularna aktywność fizyczna,
- unikanie leków uszkadzających nerki,
- odpowiednia dieta (dzienne spożycie białka ustalone w zależności od wyników GFR, ograniczenie sodu przy nadciśnieniu, ograniczenie potasu),
- szczepienia w celu zapobiegania zakażeniom (szczepionka przeciwko grypie, szczepionka przeciw pneumokokom, WZW typu B),
- leczenie farmakologiczne zaburzeń: hiperlipidemii, białkomoczu, kwasicy, zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, niedokrwistości,
- leczenie nerkozastępcze (hemodializa, dializa otrzewnowa, przeszczepienie nerki).
Nie zawsze możliwe jest leczenie nerkozastępcze w przypadku niewydolności nerek. Przeciwwskazaniami są np. rozsiana choroba nowotworowa lub ciężki zespół otępienny.
W ostrej postaci choroby ok. 50% pacjentów umiera. Najbardziej zagrożone są osoby w podeszłym wieku, z niewydolnością wielonarządową, niewydolnością serca lub niewydolnością oddechową. W przewlekłej postaci do zgonu dochodzi najczęściej wskutek powikłań sercowo-naczyniowych i zakażeń.
Dieta przy niewydolności nerek
Dieta w niewydolności nerek powinna być stosowana pod okiem dietetyka. Jej główne zasady to:
- Ograniczenie ilości białka w diecie (wyłącznie białko pełnowartościowe, np. jajka i mleko).
- Zwiększenie ilości tłuszczów roślinnych i węglowodanów (głównie warzyw i owoców), jako źródła energii.
- Wyeliminowanie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego.
- Ograniczenie sodu. Trzeba wyeliminować produkty z dodatkiem soli kuchennej (konserwy, wędliny, marynaty, produkty wędzone, sery żółte i pleśniowe, kiszonki, zupy instant, kostki rosołowe). Trzeba także zrezygnować z dosalania produktów na talerzu.
- Ograniczenie fosforu. Należy zrezygnować z takich produktów, jak: orzechy włoskie, słonecznik, migdały, sery żółte, topione i pleśniowe, podroby, ryby wędzone i w puszkach, chleb razowy, płatki owsiane oraz nasiona roślin strączkowych, a także wszelkiej żywności przetworzonej.
- Ograniczenie potasu. Niewskazane są: kakao, czekolada, strączki, morele i śliwki suszone, figi, banany, orzechy, pestki dyni, pomidory i przetwory pomidorowe, kasza gryczana, ziemniaki i natka pietruszki.
Powyższe reguły są ogólne, jednak nie zawsze muszą być wprowadzane. Dieta przy niewydolności nerek powinna być zawsze skonsultowana ze specjalistą oraz zaplanowana w oparciu o wyniki badań.
Źródła:
S. R. Vaidya; N. R. Aeddula, Chronic Renal Failure, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535404,
P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2017/2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
Więcej na podobny temat:
Rak nerki - objawy, rokowanie, leczenie
Objawy cukrzycy: wczesne i nietypowe
Jak prawidłowo oddać mocz do badania? Wyjaśnia specjalista urolog
Krew w moczu - przyczyny, o czym świadczy, co robić przy krwiomoczu
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
