Spis treści:
- Szczepienie przeciw gruźlicy – charakterystyka
- Szczepienie przeciw gruźlicy – czym jest gruźlica?
- Szczepionka przeciw gruźlicy – kiedy się stosuje?
- Kiedy nie szczepić przeciwko gruźlicy?
- Odczyny poszczepienne po szczepieniu na gruźlicę
Szczepienie przeciw gruźlicy – charakterystyka
Szczepionka przeciw gruźlicy (BCG, od Bacille Calmette-Guérin) to istniejąca od 100 lat jedna z najczęściej stosowanych szczepionek na świecie. Zawiera żywą, osłabioną bakterię (pozbawioną zjadliwości) prątka bydlęcego (Mycobacterium bovis). W Polsce szczepionka na gruźlicę jest włączona do obowiązkowego programu szczepień ochronnych i jest bezpłatna dla dzieci.
Po szczepieniu organizm człowieka, podobnie jak po przechorowaniu gruźlicy, wytwarza ochronne mechanizmy (odporność przeciwgruźliczą), które zapobiegają rozwojowi choroby w przyszłości.
Szczepionki BCG chronią szczególnie przed gruźliczym zapaleniem opon mózgowych, które wśród dzieci często jest śmiertelne.
W świetle aktualnej wiedzy szczepionki BCG wykazują relatywnie niską skuteczność w zapobieganiu najczęstszej, płucnej postaci gruźlicy oraz wyższą skuteczność w zapobieganiu ostrym, ogólnoustrojowym postaciom gruźlicy, tj. gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
– przeczytamy na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia – PZH, Szczepienia Info.
Jak długo szczepienie przeciw gruźlicy chroni przed zachorowaniem? Szacuje się, że okres, kiedy organizm ma odpowiednią ilość przeciwciał trwa do 20 lat. Jednak nie jest to do końca zbadane. Niektóre badania wskazują, że efekt ochronny utrzymuje się kilkadziesiąt lat.
Szczepienie może również chronić przed innymi chorobami albo je leczyć. Wykazano pewną skuteczność preparatu w zapobieganiu zakażenia prątkami niegruźliczymi (np. wywołującymi trąd), a także w leczeniu raka pęcherza.
Szczepienie przeciw gruźlicy – czym jest gruźlica?
Gruźlica to choroba zakaźna wywoływana przez prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Przez setki lat była główną przyczyną umieralności dzieci, młodzieży i młodych dorosłych. Choroba objawia się gorączką, chudnięciem, nocnymi potami.
W gruźlicy płucnej (najczęściej występującej postaci gruźlicy) pojawia się przewlekły kaszel, czasami duszność i krwioplucie.
U dzieci częściej występuje zajęcie układu nerwowego jako gruźlicze zapalenie opon mózgowych. Objawy w takich przypadkach to: senność, bóle głowy, wymioty, sztywność karku, drgawki i niedowłady.
Prątki gruźlicy mają zdolność do „ukrycia” się w organizmie w formie utajonego zakażenia. Problemem jest również fakt, że istnieją prątki odporne na istniejące metody leczenia.
Szczepienie przeciw gruźlicy jest jedyną dostępną dzisiaj formą profilaktyki swoistej przeciwko prątkowi gruźlicy.
Szczepionka przeciw gruźlicy – kiedy się stosuje?
Zgodnie z obowiązującym programem szczepień ochronnych szczepienie przeciw gruźlicy jest w Polsce obowiązkowe (od 1955 roku).
Szczepionkę podaje się śródskórnie w pierwszych dobach życia, jeszcze przed wypisaniem dziecka i mamy z oddziału neonatologicznego. Nie ma rekomendacji ponownego szczepienia dzieci i młodzieży w późniejszych latach.
Jeśli dziecko nie zostanie zaszczepione po narodzinach w szpitalu, zgodnie z zaleceniami jak najszybciej należy się udać na szczepienie. Jednak preparat powinien być podany do ukończenia 15. roku życia.
Nie we wszystkich krajach rozwiniętych szczepionka przeciw gruźlicy jest obowiązkowa. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca podanie jednej dawki szczepionki BCG noworodkom w krajach o wysokim ryzyku zakażenia i zachorowania na gruźlicę. W państwach takich jak Niemcy, Finlandia czy Szwecja, szczepionkę BCG podaje się wśród grup ryzyka (np. u dzieci imigrantów z krajów o wysokiej zachorowalności na gruźlicę).
Kiedy nie szczepić przeciwko gruźlicy?
Najważniejszym przeciwwskazaniem do podania szczepionki przeciw gruźlicy są niedobory odporności. Np. jeśli matka jest zakażona HIV, podanie szczepionki przekłada się do momentu potwierdzenia braku zakażenia HIV dziecka przez matkę.
Przeciwwskazania do szczepień przeciw gruźlicy występują u:
- dzieci zakażonych HIV lub z objawami AIDS,
- noworodków matek chorych na gruźlicę,
- osób z pierwotnymi niedoborami immunologicznymi,
- osób z przeciwwskazaniami także do innych szczepień.
Szczepionka przeciwko gruźlicy może być podana wcześniakom, gdy osiągną masę ciała większą niż 2000 g.
Odczyny poszczepienne po szczepieniu na gruźlicę
Szczepionka przeciw gruźlicy jest uważana za bezpieczną. Niepożądane odczyny poszczepienne są przeważnie niewielkie, miejscowe i ustępują. U niektórych osób powiększają się węzły chłonne.
Charakterystyczną pozostałością po szczepionce przeciw gruźlicy jest blizna na ramieniu. Po prawidłowo wykonanym wstrzyknięciu powstaje odczyn, a następnie pęcherz wypełniony ropą. Po pęknięciu tworzy się owrzodzenie, które goi się w czasie do 5 miesięcy, pozostawiając bliznę. Pozostały ślad nie występuje jednak u wszystkich – nie ma go ok. 5% osób, które otrzymały szczepionkę BCG.
Ciężkie powikłania po szczepieniu na gruźlicę występują bardzo rzadko, dotyczą przede wszystkim osób z niedoborem immunologicznym. Dzieci przed podaniem szczepionki winny być zbadane pod kątem ewentualnych deficytów odporności (nie powinny być wtedy szczepione).
Możliwe odczyny poszczepienne po szczepionce przeciw gruźlicy to:
- w miejscu ukłucia ponad 1-centymetrowe owrzodzenie u noworodków i ponad 2-centymetrowe u starszych dzieci lub podskórny ropień,
- uogólnione zakażenie prątkiem gruźlicy,
- zapalenie kości,
- zapalenie ucha środkowego,
- ropień pozagardłowy,
- keloid,
- toczeń,
- rumień guzowaty.
Źródła:
J.B Latkowski (red.), Medycyna Rodzinna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
Szczepionka BCG, Charakterystyka produktu leczniczego,
Szczepienia Info, serwis Narodowego Instytutu Zdrowia – Państwowego Zakładu Higieny,
Program Szczepień Ochronnych na 2021 r, dziennikmz.mz.gov.pl/DUM_MZ/2020/90/akt.pdf.
Więcej na temat szczepień:
Rotawirusy. Szczepienie obowiązkowe od 2021 roku
Szczepionka przeciw meningokokom: kiedy szczepić, jaka cena?
Szczepionka przeciw tężcowi dla dzieci i dorosłych. Kiedy należy się zaszczepić?
DTP szczepionka: przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi
Szczepienie na ospę. Co zawiera szczepionka, ile kosztuje, kiedy jest obowiązkowa?
Szczepionka MMR – kiedy się szczepić, działania niepożądane
Szczepionka 5w1 - choroby, skutki uboczne, cena i przeciwwskazania
Szczepionka 6w1: skutki uboczne, przeciwwskazania, cena i opinie
Szczepienie przeciw grypie – nowe szczepionki, cena, kiedy się zaszczepić?
Szczepionka na COVID-19 a ciąża i laktacja. Kiedy ciężarna powinna się zaszczepić?
Co alergicy powinni wiedzieć o szczepionce na COVID-19?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
