Suchość w ustach często bagatelizujemy i utożsamiamy z odwodnieniem. Nieczęsto też o nim wspominamy. Bardziej zaprawieni w literaturze fachowej powiedzą, że suchość w ustach może wystąpić w przypadku cukrzycy, zespołu Sjögrena, gorączki, nadużycia alkoholu lub produktów solonych (z chlorkiem sodu).
To wszystko jak najbardziej prawdziwe twierdzenia. Warto wiedzieć, że suchość w ustach to objaw zespołu dolegliwości zwanych kserostomią. Kserostomia to grupa objawów polegająca na odczuwaniu suchości w ustach z powodu uszkodzenia ślinianek, czyli gruczołów wydzielających ślinę. Ślina wydzielana jest w małych ilościach lub nie jest wydzielana wcale, nawet przy prawidłowym nawodnieniu organizmu.
Ślina jest bardzo ważną wydzieliną, która nawilża i odkaża jamę ustną. Ułatwia żucie, połykanie i mówienie. Enzymy w ślinie wstępnie rozpoczynają trawienie niektórych pokarmów. Ślina opłukuje jamę ustną z resztek jedzenia, oczyszcza ją i zapobiega próchnicy.
Suchość w ustach – przyczyny
Przyczyny przewlekłej i uporczywej suchości w ustach są zwykle chorobowe. Dotyczą one osób cierpiących z powodu:
- nadczynności tarczycy,
- cukrzycy,
- niedoboru witaminy B12,
- miażdżycy,
- chorób psychicznych,
- chorób tkanki łącznej,
- AIDS,
- chrapania,
- alergii,
- anemii z niedoboru żelaza,
- nikotynizmu.
Suchość w ustach jest bardzo często spotykana u osób poddanych chemio- i radioterapii, a także przyjmujących leki moczopędne, przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwalergiczne i opioidowe przeciwbólowe. Objaw dotyczy też osób oddychających przez usta oraz stosujących
protezy zębowe.
Suchość w ustach – objawy
Do objawów kserostomii zaliczamy:
- pieczenie języka i ust oraz suche, spierzchnięte wargi,
- suchość i pieczenie w ustach, pieczenie i szorstkość języka,
- ból podczas połykania,
- zaburzenia czucia smaku,
- zmniejszenie apetytu,
- trudności w mowie,
- podatność na uszkodzenia śluzówki jamy ustnej i powstawanie bolesnych owrzodzeń,
- postępującą próchnicę zębów i zakażenia grzybicze w jamie ustnej,
- obrzęk śluzówek jamy ustnej,
- niemożność stosowania protez zębowych, z uwagi na duże ryzyko zranień i dyskomfort spowodowany suchością w ustach,
- odpychający zapach z jamy ustnej.
Symptomy suchości w ustach po dłuższym czasie mogą doprowadzić do niedożywienia z uwagi na przyjmowanie mniejszych ilości pokarmów (by „zaoszczędzić” sobie cierpienia związanego z bolesnym żuciem i połykaniem), a także wycofania się z życia społecznego, izolacji wynikających ze stresu i poczucia bezradności. Jest również przyczyną obniżenia nastroju i zaburzeń snu.
Rodzaje suchości w ustach
Patologiczna suchość w ustach może być dwojako określana – jako suchość prawdziwa i rzekoma. Kserostomia prawdziwa to stwierdzenie suchości w jamie ustnej i spadku ilości wydzielanej śliny; natomiast rzekoma – to objaw „psychologiczny” – czyli tylko i wyłącznie odczuwanie suchości w buzi, przy prawidłowym wydzielaniu śliny, co często jest objawem nerwicy wegetatywnej.
Diagnozowanie suchości w ustach (kserostomii)
Diagnostyka polega na sprawdzeniu, w jakim stopniu zostało upośledzone wydzielanie śliny. W tym celu wykonywane są testy silaometryczne:
- kontrola ilości śliny niestymulowanej (u-SFR; norma 0,3-0,4 ml/min; kserostomia prawdziwa <0,1 ml/min),
- kontrola ilości śliny stymulowanej (s-SFR; norma 1-2 ml/min; kserostomia prawdziwa <0,2-0,5 ml/min),
- kontrola poziomu wydzielania z gruczołów z podniebienia i z gruczołów przyusznych.
Aby stwierdzić kserostomię prawdziwą, należy stwierdzić suchość w ustach i u-SFR musi być mniejsze niż 0,1ml/min.
Jak sobie radzić z suchością w ustach
Najważniejsze jest utrzymanie wydzielania śliny i stymulowanie tego procesu, o ile
jest to możliwe. Jeśli wydzielanie śliny jest zatrzymane, wówczas trzeba stosować
preparaty sztucznej śliny.
Aby pobudzić wydzielanie śliny, należy przestrzegać następujących zaleceń:
- systematycznie pielęgnować jamę ustną delikatnymi szczoteczkami i preparatami,
- często popijać płyny w małych ilościach,
- przepłukiwać buzię przed i po posiłkach np. wodą mineralną gazowaną, wodą sodową, roztworem 1:1 wina musującego z jabłek i wody,
- ssać cukierki o intensywnym smaku, kostki lodu z soku owocowego lub zamrożone kawałki ananasa,
- ssać owoce cytrusowe,
- włączyć do diety wodniste warzywa i owoce jak ogórki, arbuzy, melony, winogrona,
- żuć gumy bez cukru,
- pędzlować buzie oliwą z oliwek lub olejem lnianym.
Suchość w ustach – preparaty sztucznej śliny
Poprawiają komfort osoby chorej. Ich skład jest zbliżony do składu naszej fizjologicznej śliny i pełni te same funkcje. Efekt ich użycia jest jednak krótki, co nie oznacza, że nie warto ich stosować. Przykładowe preparaty – dostępne bez recepty:
- Mucinox – aerozol, 60 ml za około 40 zł;
- Xerostom Saliva – kapsułki (40 szt.) i żel (25 ml), za około 20zł;
- Salivarex – aerozol, 65ml za około 20 zł.
Jak się skutecznie nawadniać:
Co i jak pić, żeby skutecznie nawodnić organizm
Dlaczego nawadnianie jest takie ważne
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
