Spis treści:
- Suchość w ustach (kserostomia) - czym jest?
- Suchość w ustach - przyczyny
- Objawy związane z suchością w ustach
- Suchość w ustach - diagnostyka
- Sposoby na suchość w ustach
- Preparaty na suchości w ustach
Suchość w ustach (kserostomia) - czym jest?
Suchość w ustach, inaczej kserostomia, to subiektywne odczucie braku śliny w jamie ustnej. Jest to powszechny objaw, lecz często bagatelizowany i zrzucany na karb odwodnienia. W rzeczywistości suchość w jamie ustanej może mieć przykre konsekwencje, pogarszać jakość życia i wynikać z różnych poważnych problemów zdrowotnych lub stosowania leków. Częściej dotyczy osób starszych.
Suchość w ustach może wynikać z faktycznego uszkodzenia ślinianek, czyli gruczołów wydzielających ślinę, lub być odczuciem subiektywnym bez dysfunkcji ślinianek. Ślina w przypadku kserostomii bywa wydzielana w małych ilościach lub nie jest wydzielana wcale, nawet przy prawidłowym nawodnieniu organizmu.
Ślina jest bardzo ważną wydzieliną, która nawilża i odkaża jamę ustną. Ułatwia żucie, połykanie i mówienie. Enzymy w ślinie wstępnie rozpoczynają trawienie niektórych pokarmów. Ślina opłukuje jamę ustną z resztek jedzenia, oczyszcza ją i zapobiega próchnicy. Jej obecność jest więc niezbędna w ustach. Jedno ze szwedzkich badań wykazało, że problem suchości w ustach dotyczy 21% kobiet i 27% mężczyzn.
Suchość w ustach – przyczyny
Najczęstszą przyczyną uporczywej suchości w ustach są działania niepożądane leków. Suchość w ustach często ma podłoże chorobowe, przez co dochodzi do zaburzenia pracy gruczołów ślinowych. Jeśli pojawia się epizodycznie, to przyczyną może być wypicie zbyt małej ilości płynów, stres, lęk lub zjedzenie słonego jedzenia.
Suchość w ustach może wynikać z:
- nadczynności tarczycy,
- cukrzycy,
- niedoboru witaminy B12,
- miażdżycy,
- chorób psychicznych,
- chorób tkanki łącznej, np. zespół Sjögrena, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów,
- AIDS,
- chrapania,
- alergii,
- anemii z niedoboru żelaza,
- nikotynizmu,
- przyjmowania niektórych leków (np. leki moczopędne, przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwalergiczne i opioidowe przeciwbólowe),
- pierwotna marskość wątroby,
- stosowanie protezy zębowej,
- oddychanie przez usta,
- odwodnienie.
Suchość w ustach jest bardzo często spotykana u osób poddanych chemio- i radioterapii.
Suchość w ustach: prawdziwa i rzekoma
Chroniczna suchość w ustach może być dwojako określana ze względu na przyczynę – jako suchość prawdziwa i rzekoma. Kserostomia prawdziwa to suchość w ustach wynikająca ze spadku ilości wydzielanej śliny, natomiast suchość rzekoma jest objawem „psychologicznym” – odczuwana jest suchość w buzi przy prawidłowym wydzielaniu śliny, co bywa objawem nerwicy wegetatywnej lub depresji.
Suchość w ustach – objawy
Suchość w ustach może przebiegać z różnymi objawami, takimi jak np.:
- pieczenie języka i ust oraz suche, spierzchnięte wargi,
- pieczenie w ustach, szorstkość języka,
- ból podczas połykania,
- zaburzenia czucia smaku,
- zmniejszenie apetytu,
- trudności w mowie,
- podatność na uszkodzenia śluzówki jamy ustnej i powstawanie bolesnych owrzodzeń,
- postępującą próchnicę zębów,
- zakażenia grzybicze w jamie ustnej,
- obrzęk śluzówek jamy ustnej,
- niemożność stosowania protez zębowych, z uwagi na duże ryzyko zranień i dyskomfort spowodowany suchością w ustach,
- nieprzyjemny zapach z ust.
Skutki objawów suchości w ustach
Symptomy suchości w ustach po dłuższym czasie mogą doprowadzić do niedożywienia z uwagi na przyjmowanie mniejszych ilości pokarmów (by „zaoszczędzić” sobie cierpienia związanego z bolesnym żuciem i połykaniem), a także wycofania się z życia społecznego, izolacji wynikających ze stresu i poczucia bezradności. Jest również przyczyną obniżenia nastroju i zaburzeń snu.
Diagnozowanie suchości w ustach
Diagnostyka w przypadku występowania suchości w ustach polega na sprawdzeniu, w jakim stopniu zostało upośledzone wydzielanie śliny. W tym celu wykonywane są testy sialometryczne:
- kontrola ilości śliny niestymulowanej (u-SFR; norma 0,3-0,4 ml/min; kserostomia prawdziwa <0,1 ml/min),
- kontrola ilości śliny stymulowanej (s-SFR; norma 1-2 ml/min; kserostomia prawdziwa <0,2-0,5 ml/min),
- kontrola poziomu wydzielania z gruczołów z podniebienia i z gruczołów przyusznych.
Aby stwierdzić kserostomię prawdziwą, należy stwierdzić suchość w ustach i u-SFR musi być mniejsze niż 0,1 ml/min.
Badania, które mogą być przydatne w rozpoznaniu przyczyny suchości w ustach to:
- badania obrazowe (rezonans magnetyczny),
- biopsja - przy podejrzeniu choroby ogólnoustrojowej konieczne może być pobranie fragmentu gruczołu ślinowego do dalszych badań.
Jak sobie radzić z suchością w ustach
Leczenie suchość w ustach polega na łagodzeniu objawów. Najważniejsze jest utrzymanie wydzielania śliny i stymulowanie tego procesu, o ile jest to możliwe. Aby pobudzić wydzielanie śliny, należy przestrzegać następujących zaleceń:
- systematycznie pielęgnować jamę ustną delikatnymi szczoteczkami i preparatami,
- często popijać płyny w małych ilościach,
- przepłukiwać usta przed i po posiłkach np. wodą mineralną gazowaną, wodą sodową, roztworem 1:1 wina musującego z jabłek i wody,
- ssać cukierki o intensywnym smaku, kostki lodu z soku owocowego lub zamrożone kawałki ananasa,
- ssać owoce cytrusowe,
- włączyć do diety wodniste warzywa i owoce jak ogórki, arbuzy, melony, winogrona,
- żuć gumy bez cukru,
- unikaj kofeiny, alkoholu i palenia papierosów,
- unikaj suchych, twardych pokarmów,
- pędzlować jamę ustną oliwą z oliwek lub olejem lnianym.
W przypadku suchości w ustach spowodowanej chorobą, np. grzybicą jamy ustnej, należy leczyć przyczynę. Gdy problem wynika ze stosowania leków, rozważyć trzeba zmianę lub rezygnację z przyjmowania - konieczna konsultacja z lekarzem. Jeśli wydzielanie śliny jest zatrzymane, wówczas trzeba stosować preparaty sztucznej śliny.
Suchość w ustach – preparaty sztucznej śliny
W leczeniu suchości w ustach stosuje się miejscowe środki tzw. preparaty sztucznej śliny, dostępne w formie aerozoli, pastylek, żelu, gum do żucia. Poprawiają komfort osoby chorej. Ich skład jest zbliżony do składu naszej fizjologicznej śliny i pełni te same funkcje. Efekt ich użycia jest jednak krótki, co nie oznacza, że nie warto ich stosować.
Przykładowe preparaty, dostępne bez recepty:
- Kserostemin – aerozol 50 ml za ok. 20 zł,
- MucoDry X – aerozol 20 ml za ok. 25 zł,
- Xerostom Pastilles – pastylki 30 szt. za ok. 25 zł,
- Xerostom Gel Saliva – żel 25 ml za ok. 20zł,
- Xerostom Gum - guma do żucia, 20 sztuk za ok. 20 zł,
- Solus Nano – roztwór, 200 ml za około 30 zł.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 23.05.2012.
Źródła:
B. Talha, S.A. Swarnkar, Xerostomia, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545287,
J.J. Napeñas, M.T. Brennan, P.C. Fox, Diagnosis and treatment of xerostomia (dry mouth), doi: 10.1007/s10266-008-0099-7.
Czytaj także:
Domowe sposoby na gorzki smak w ustach. Jakie mogą być jego przyczyny?
Kiedy posmak krwi w ustach oznacza poważny problem zdrowotny?
Utrata smaku przy koronawirusie. Nadal występuje, lecz rzadziej. Jakie objawy COVID-19 dominują?
Metaliczny posmak w ustach - przyczyny, zapobieganie, leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
