Swędzenie skóry głowy – 10 przyczyn i sposobów leczenia

fot. Adobe Stock

Spis treści:

1. Swędzenie skóry głowy - skąd się bierze?
2. Łupież
3. Łojotokowe zapalenie skóry
4. Alergia kontaktowa
5. Łuszczyca
6. Atopowe zapalenie skóry
7. Liszaj płaski
8. Wszy i świerzb
9. Nowotwór
10. Swędzenie głowy neurogenne
11. Swędzenie głowy psychogenne

Swędzenie skóry głowy - skąd się bierze?

Skóra głowy jest specyficzna i może swędzieć zarówno w wyniku chorób dermatologicznych, występujących ze zmianami skórnymi, jak i chorób niedermatologicznych, związanych np. z uszkodzeniem nerwów lub o podłożu psychogennym.

Skóra głowy charakteryzuje się obecnością dużą liczbą gruczołów łojowych, specyficzną mikroflorą, wyraźną strukturą nerwową i naczyniową, specyficznymi przekaźnikami nerwowymi i receptorami, stąd ten region może być bardziej narażony na różne zmiany powodujące swędzenie głowy. Co więcej, u poszczególnych osób mogą występować inne warunki na głowie, różne mogą być ilość i skład sebum czy pH skóry głowy. 

Łupież

Łupież jest bardzo częstą przyczyną swędzenia skóry głowy. Dotyczy częściej mężczyzn i chłopców. Charakteryzuje się drobnopłatkowym złuszczaniem skóry (tzw. łupież suchy) bez lub z nasilonym wydzielaniem sebum (tzw. łupież tłusty). Łupież tłusty jest następstwem łupieżu suchego. Przyczyną tego rodzaju zmian jest działanie grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Malassezia (podobnie jak w przypadku łojotokowego zapalenia skóry).

Aby wyleczyć swędzenie głowy przy łupieżu należy:

• zmienić szampon i inne środki do pielęgnacji włosów na takie, które są przeznaczone dla osób z łupieżem (najlepiej z apteki),
• udać się do dermatologa, jeśli nie pomaga zmiana kosmetyków,
• stosować metody zalecone przez dermatologa, to mogą być: preparaty przeciwgrzybicze, przeciwłojotokowe i złuszczające.

Sprawdź: Domowe sposoby na łupież

Łojotokowe zapalenie skóry

Swędzenie skóry głowy bardzo często wynika z łojotokowego zapalenia skóry. Szacuje się, że problem dotyczy nawet 16% ludzi. Inne objawy, oprócz świądu, to:

• pieczenie skóry,
• ból, 
• uczucie kłucia lub ucisku skóry,
• zmniejszenie swędzenia po umyciu głowy szamponem.

Objawy łojotokowego zapalenia skóry mogą być mylące i przypominać inne schorzenia, np. łuszczycę, dlatego konieczne jest wykonanie trichoskopii. Jest to badanie skóry głowy i włosa, które pozwala obejrzeć zmiany w bardzo dużym powiększeniu.

W leczeniu swędzenia głowy i pozostałych symptomów stosuje się łagodne kosmetyki zawierające selen lub pyrytionian cynku oraz środki keratolityczne (usuwające martwy naskórek), zaś w poważniejszych przypadkach przepisane przez dermatologa preparaty przeciwgrzybicze (np. ketokonazol, cyklopiroksolamina) i przeciwzapalne.

Alergia kontaktowa

Swędzenie skóry głowy to często pierwszy objaw alergii na farbę do włosów (a dokładniej składnik barwnika: parafenylenodiaminę, PPD). Alergia kontaktowa, zwana też wypryskiem kontaktowym, może być reakcją na kosmetyki - szampon, odżywkę, lub nakrycie głowy (na materiał z którego jest wykonane). Pojawiają się wówczas oprócz świądu wysypka, zaczerwienienie (stan zapalny), może rozwinąć się obrzęk. 

Aby wyleczyć swędzenie głowy, trzeba przede wszystkim usunąć czynnik powodujący uczulenie. Ponadto zastosowanie mają glikokortykosteroidy do stosowania na skórę głowy (na receptę) oraz doustne leki przeciwhistaminowe. Należy unikać drapania skóry, ponieważ może dojść do nadkażenia bakteryjnego, a w takich przypadkach konieczne jest przyjmowanie antybiotyku. 

Łuszczyca

Świąd głowy występuje w niektórych przypadkach łuszczycy. Łuszczyca skóry głowy jest jedną z najczęstszych postaci tej choroby. Charakteryzuje się występowaniem zmian na obszarach granicznych skóry gładkiej i owłosionej (tzw. korona łuszczycowa). W rozwoju łuszczycy skóry głowy biorą udział mechanizmy immunologiczne i genetyczne. Nie jest ona chorobą zaraźliwą.

Łuszczyca skóry głowy, fot. Adobe Stock

Aby powstrzymać swędzenie głowy, najlepiej użyć preparatów w postaci olejów, żeli lub lotionów z kwasem salicylowym i mocznikiem w celu usunięcia martwego naskórka. Następnie zastosować przepisane przez dermatologa leki przeciwzapalne, a także preparaty dziegciowe. Czasami konieczne jest używanie szamponu sterydowego, który jest dostępny na receptę.

Z domowych metod na swędzenie skóry głowy przy łuszczycy warto sięgnąć po emolienty przeznaczone do głowy, kąpiele w słonej wodzie, wystawić głowę na działanie promieni słonecznych. Polecane zioła to np. rumianek, skrzyp lub ostropest plamisty.  

Więcej: Łuszczyca skóry głowy

Atopowe zapalenie skóry

Swędzenie skóry głowy może świadczyć również o atopowym zapaleniu skóry (AZS). Jest to choroba przewlekła i nawracająca. Pojawiają się w jej przebiegu zmiany skórne z rumieniem, łuszczeniem się suchej skóry. Włosy stają się suche, matowe i słabe. Rzadko AZS jest ograniczone wyłącznie do skóry głowy, przeważnie zmiany obejmują też inne fragmenty ciała. 

Zmiany atopowe, fot. Adobe Stock

Leczenie swędzenia skóry głowy polega w tym przypadku na stosowaniu preparatów do włosów przeznaczonych dla osób z atopowym zapaleniem skóry, czasami konieczne jest używanie leków na receptę (miejscowych glikokortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny). Należy regularnie myć włosy letnią wodą i nie za długo. Polecane są szampony hypoalergiczne, nawilżające i bezzapachowe. Warto stosować je również w okresie wycofania objawów. Po umyciu włosów można użyć kosmetyku z mocznikiem do 10%, który ułatwi usunięcie martwego naskórka. 

Więcej: Atopowe zapalenie skóry głowy

Liszaj płaski

Swędzenie skóry głowy występujące ze zmianą zapalną na skórze, może świadczyć o liszaju. To płaskie czerwonawe grudki pokryte na powierzchni siateczką białych linii. Często są połyskujące. Świąd może występować z bolesnością i pieczeniem zajętych miejsc na skórze głowy. Samoistnie liszaj znika w ciągu 2 lat, jednak na miejsce zapalenia stosuje się leki.

Leczenie swędzenia skóry głowy polega na stosowaniu glikokortykosteroidów o miejscowym działaniu. W trudniejszych przypadkach lekarz może przepisać retinoidy oraz cyklosporynę. Zmienioną skórę głowy warto wystawiać też na działanie promieni słonecznych, ponieważ działanie światła łagodzi objawy liszaja.

Wszy i świerzb

Przyczyną swędzenia głowy bywają choroby pasożytnicze: wszawica oraz świerzb.

Świąd głowy jest głównym objawem wszawicy, czyli zakażenia skóry spowodowanego działaniem wszy głowowej. Wszy rozmnażają się na owłosionej skórze głowy, a do włosów przymocowując swoje jaja.

Jaja wszy (gnidy), fot. Adobe Stock

Po ukłuciach owadów (wszy żywią się krwią) na skórze pojawiają się rumieniowe swędzące grudki. Najczęściej wszy i gnidy można znaleźć za małżowinami usznymi. Leczenie polega na zastosowaniu preparatów z:

• permetryną (szampon) - niszczy wszy i gnidy, preparat pozostawia się głowie na 10 minut, kurację należy powtórzyć po kilku dniach.
• dimetykonem - preparat zwalcza wszy i gnidy, należy pozostawić go na włosach przez 1 godzinę, a po kilku dniach kurację powtórzyć.

Świąd skóry głowy to również główny objaw świerzbu - zakaźnej choroby wywołanej świerzbowcem ludzkim. Oprócz swędzenia głowy (głównie nocą i wieczorem) występują zmiany skórne: grudki z charakterystyczną zmianą w postaci tunelu łączącego grudki. Świerzb może być rozpoznany tylko w badaniu mikroskopowym. Leczenie świądu głowy w tym przypadku polega na stosowaniu:

• permetryny (szampon),
• leków przeciwhistaminowych,
• emolientów.

Warto dodać, że o ile wszawica dotyczy przede wszystkim dzieci uczęszczających do żłobków, przedszkoli, mieszkających w domach dziecka, o tyle świerzb rozwija się głównie u osób nie zachowujących higieny (np. bezdomnych).

Nowotwór

Długotrwające swędzenie skóry głowy może wskazywać na nowotwór. Na ogół objaw ten dotyczy całego ciała, ale czasami świąd obejmuje tylko pewne obszary, np. głowę.

Nowotworami, które mogą powodować swędzenie głowy, są chłoniaki (np. chłoniak Hodgkina), białaczki, guz mózgu.

Warto pamiętać również o tym, że czerniak - najbardziej złośliwy nowotwór skóry - może ukryć się pod włosami na głowie i także może powodować swędzenie. Więcej: Jak wygląda czerniak?

Swędzenie skóry głowy zmniejszy się, jeśli zostanie wdrożone odpowiednie leczenie. Zależy ono od rodzaju choroby zdiagnozowanej przez lekarza. Może to być chemioterapia, radioterapia i/lub leczenie operacyjne.

Swędzenie głowy neurogenne

Swędzenie skóry głowy może być objawem chorób związanych z układem nerwowym: centralnym lub obwodowym. Do takiego rozpoznania skłania występowanie parestezji, niedoczulicy lub przeczulicy i innych objawów neurologicznych. Konieczne jest wykonanie podstawowych badań (morfologii, glukozy), a także badań neurologicznych (EMG, przewodnictwa nerwowego) i obrazowych, np. rezonansu magnetycznego.

Swędzenie głowy może też wynikać z cukrzycy, która z czasem prowadzi do uszkodzenia nerwów obwodowych (neuropatia cukrzycowa). Najczęściej jednak świąd dotyczy w tym przypadku dłoni i stóp. 

Także półpasiec, który często ujawnia się na głowie, powoduje neuropatyczne swędzenie skóry. Ten rodzaj swędzenia może dotyczyć 1/3 pacjentów z półpaścem. 

Aby wyleczyć swędzenie należy w powyższych przypadkach leczyć choroby podstawowe. Metody zależą od ustalonej przez lekarza przyczyny. 

Swędzenie głowy psychogenne

Gdy lekarz nie znajdzie żadnej fizycznej przyczyny powodującej swędzenie skóry głowy, można przypuszczać, że świąd ma podłoże psychologiczne. W takich przypadkach chory powinien udać się na konsultację do psychiatry lub psychoterapeuty.

Świąd psychogenny częściej występuje u kobiet, szczególnie w wieku 35-45 lat. Przyczyniać się mogą do tego stanu lęk, depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, schizofrenia lub urojenia (np. przekonanie o posiadaniu pasożytów). Leczenie jest ustalane podczas wizyty u specjalisty. Może obejmować psychoterapię i/lub leczenie farmakologiczne. 

Źródła:
R. Nowicki (red.), S. Majewski (red.), Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019,
N.E. Vázquez-Herrera i inni, Scalp Itch: A Systematic Review, https://doi.org/10.1159/000484354.

Więcej na podobny temat:
Domowe sposoby na swędzenie skóry – 5 skutecznych metod
Egzema u dorosłych i dzieci. Jak rozpoznać, leczyć i zapobiegać?
Łysienie u kobiet – przyczyny utraty włosów i sposoby leczenia
Wypadanie włosów – przyczyny i sposoby na wypadające włosy
Swędzenie łydek – przyczyny i metody leczenia

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!