Zapalenie oskrzeli: objawy, przebieg i leczenie + domowe sposoby

fot. Adobe Stock

Spis treści:

• Na czym polega zapalenie oskrzeli?
• Zapalenie oskrzeli - rodzaje
• Zapalenie oskrzeli - objawy
• Zapalenie oskrzeli – badania
• Zapalenie oskrzeli – leki
• Zapalenie oskrzeli - powikłania
• Zapalenie oskrzeli u dzieci
• Zapalenie oskrzeli domowe sposoby

Na czym polega zapalenie oskrzeli?

Zapalenie oskrzeli to wirusowa (częściej) lub bakteryjna infekcja dolnych dróg oddechowych. Żeby zrozumieć jego istotę, trzeba wiedzieć, jak pracuje układ oddechowy.

Gdy robisz wdech, powietrze wpada do tchawicy. To chrzęstna rura, która na dole rozdwaja się na 2 oskrzela, te zaś rozgałęziają się na coraz drobniejsze rurki. Najcieńsze z nich - oskrzeliki - mają średnicę zaledwie 1-2 mm. Jest ich ok. 30 tysięcy. Na końcu każdego skupione są pęcherzyki płucne. To właśnie w nich płynąca z organizmu krew „wyładowuje” dwutlenek węgla, a zabiera życiodajny tlen.
Stan zapalny i zalegająca w drogach oddechowych wydzielina zaburzają jednak ten proces.

W efekcie człowiek jest niedotleniony. Jeśli nie zacznie się leczyć, infekcja z oskrzeli może rozszerzyć się na płuca (zobacz objawy zapalenia płuc). Wtedy robi się naprawdę groźnie. By uniknąć takiego scenariusza, warto znać objawy zapalenia oskrzeli i w porę zareagować.

Na zapalenie oskrzeli najbardziej narażone są osoby, które przebywają w skupiskach ludzkich, czyli dzieci w wieku żłobkowym, przedszkolnym i szkolnym, a także osoby z dużych miast, które pracują w pomieszczeniach typu open space. Narażone na zachorowanie są też osoby starsze, które cierpią na choroby przewlekłe obniżające odporność, np. na nadciśnienie tętnicze
- wyjaśnia lek. Alicja Sapała-Smoczyńska, lekarz pediatra z CM Medicover, kierownik medyczny CM Aleje Medicover Warszawa.

Zapalenie oskrzeli - rodzaje

W klasyfikacji medycznej w zależności od czasu trwania choroby zapalenie oskrzeli dzielimy na:

• ostre - poniżej 3 tygodni,
• podostre - od 3 do 8 tygodni,
• przewlekłe - powyżej 8 tygodni.

Ostre zapalenie oskrzeli jest najczęściej wywoływane wirusami i zwykle jest efektem niedoleczonego przeziębienia lub grypy. Przewlekłe zapalenie oskrzeli charakteryzuje się okresowo wracającym kaszlem albo kaszlem, który męczy chorego codziennie przez co najmniej 2 miesiące. Mogą pojawiać się też napady duszności.

U dorosłych częściej diagnozujemy ostre zapalenie oskrzeli, przewlekłe stany są o wiele rzadsze. Przewlekłe zapalenie oskrzeli często jest diagnozowane u osób, które palą papierosy. W populacji dziecięcej zapalenia przewlekłego oskrzeli w zasadzie nie widzimy
- mówi lek. Alicja Sapała-Smoczyńska.

Zapalenie oskrzeli - objawy

W ok. 70% przypadków chorobę tę wywołują wirusy. Ale może być ona również efektem ataku bakterii, chlamydii czy grzybów. Często jest następstwem przeziębienia lub ma zbliżone do niego symptomy (zobacz domowe sposoby na przeziębienie).

Objawy zapalenia oskrzeli:

• katar,
• stan podgorączkowy lub gorączka,
• osłabienie,
• ból głowy,
• kaszel (zobacz domowe sposoby na kaszel).

Jeśli męczą cię te dolegliwości, najlepiej zostań w domu, dużo wypoczywaj i nawadniaj się. Jeśli zajdzie taka potrzeba, ratuj się dostępnymi bez recepty lekami przeciwgorączkowe z paracetamolem czy ibuprofenem. Taka strategia pomaga często zarówno w przypadku klasycznego przeziębienia, jak i łagodnej postaci zapalenia oskrzeli.

Interwencja lekarza jest konieczna, jeśli dokucza któryś z poniższych objawów:

• w trakcie oddychania słyszysz furkotanie czy świsty, a podczas ataków kaszlu czujesz piekący ból w klatce piersiowej,
• od kilku dni utrzymuje się stan podgorączkowy (ok. 37,5 st. C), złe samopoczucie, zmęczenie, osłabienie, ból gardła,
• masz przedłużający się kaszel - zwykle napadowy, suchy lub z małą ilością ropnej, żółtawej czy podbarwionej na różowo wydzieliny (zobacz, o czym świadczy kolor kataru).

Kaszel właśnie jest jednym z typowych objawów zapalenia oskrzeli. Bez kaszlu może ewentualnie przebiegać jedynie bardzo wstępna faza tej choroby, z reguły jednak objaw ten występuje już od początku, bo podrażnienie oskrzeli przez stan zapalny uruchamia odruch kaszlowy.

Zapalenie oskrzeli – badania

To, czy objawy sygnalizują zapalenie oskrzeli, może stwierdzić jedynie lekarz. W tym celu:

• przeprowadzi wywiad, na podstawie którego pozna dotychczasowy przebieg infekcji i ewentualne sposoby jej tłumienia,
• osłucha, żeby sprawdzić, jakie dźwięki wydaje wdychane i wydychane powietrze (przy obrzęku oskrzeli i oskrzelików występują charakterystyczne szmery, trzaski, rzężenia itp.), czy oddychasz regularnie i w odpowiednim tempie oraz jak szybko bije twoje serce (jeśli krew jest słabo natleniona, znacznie przyspiesza swoja pracę);
• może skierować na badanie krwi i zdjęcie RTG klatki piersiowej, czasem też na posiew z plwociny.

Zapalenie oskrzeli – leki

Jeśli zapalenie oskrzeli ma wyłącznie podłoże wirusowe, chory nie dostanie antybiotyków, bo i tak by nie zadziałały, a niepotrzebnie osłabiałyby organizm. W innych przypadkach leki takie będą jednak konieczne. Oprócz nich stosuje się:

• środki rozrzedzające wydzielinę (tzw. mukolityczne),
• rozszerzające oskrzela (w razie duszności),
• przeciwzapalne (w tym wziewne steroidy),
• przeciwgorączkowe
• udrożniające nos.

Leki zwalczające objawy choroby należy indywidualnie dopasować do stanu pacjenta. Jeżeli mimo terapii choroba nie ustępuje lub wręcz się nasila, może być konieczne leczenie szpitalne. Postępujące czy oporne na leczenie zapalenie oskrzeli może bowiem doprowadzić do zapalenia płuc, a czasem też do rozwoju astmy (zobacz domowe sposoby na astmę).

Powikłania po zapaleniu oskrzeli

Ważne jest, aby nie bagatelizować objawów zapalenia oskrzeli, nawet jeśli nie są one poza kaszlem bardzo dokuczliwe. Nieleczona choroba prowadzi do powikłań.

Pierwsze powikłanie dotyczy górnych dróg oddechowych, czyli zapalenia zatok. Jeżeli mamy preferencje, np. skrzywioną przegrodę albo polipa, o którym normalnie nie wiemy, bo nie daje żadnych dolegliwości, to ten stan zapalny dolnych i górnych dróg oddechowych może przynieść zapalenie zatok
- tłumaczy lek. Alicja Sapała-Smoczyńska.

Drugim powikłaniem może być odoskrzelowe zapalenia płuc. „To etap schyłkowy niedoleczonego zapalenia oskrzeli. To nie jest typowe zapalenie płuc z dobrze znanymi nam objawami - rzadko pojawia się gorączka, za to charakterystyczny jest przewlekający się kaszel, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie i jest nie do zatrzymania żadnymi syropami na kaszel dostępnymi bez recepty” – mówi lek. Alicja Sapała-Smoczyńska.

„W RTG widać wtedy ewidentne zmiany odoskrzelowe. Częstą etiologią takich zmian są bakterie atypowe jak mykoplazmy i chlamydie oraz krztusiec. Odoskrzelowe zapalenie płuc leczymy antybiotykoterapią po wizycie u lekarza”.

Zapalenie oskrzeli u dzieci

Infekcje dolnych dróg oddechowych najciężej przechodzą dzieci. Jak rozpoznać zapalenie oskrzeli u najmłodszych? Choroba może dawać trochę inne objawy w zależności od patogenu i wieku dziecka - zobacz przebieg zapalenia oskrzeli u dzieci.

Ogólnie przy zapaleniu oskrzeli mamy zespół objawów, które wszędzie są takie same. Najpopularniejszym pierwszym objawem jest kaszel. U dzieci jest on zwykle bardzo natarczywy, na początku suchy, później nabiera mieszanego charakteru, ewentualnie mokrego, ale jest on niewykrztuśny - duszący i męczący
- mówi lek. Alicja Sapała-Smoczyńska.

Poza kaszlem u dzieci często pojawia się katar, bo stan zapalny nie jest ograniczony do oskrzeli, tylko rozprzestrzeniony też w górnych drogach oddechowych.

Dodatkowo, jeśli chodzi o dzieci, to częściej gorączkują - i jest to różnica w przebiegu zapalenia oskrzeli u dzieci i dorosłych. U niemowląt ważne jest ogólne zachowanie dziecka i apetyt. Noworodki z kolei są szczególną grupą - każdy kaszel w wieku noworodkowym powinien być skonsultowany z lekarzem
- radzi nasz ekspert.

Zapalenie oskrzeli domowe sposoby

Jest kilka patentów, które przyniosą ulgę choremu i złagodzą objawy zapalenia oskrzeli. Co robić, aby szybciej wyzdrowieć?

• organizm szybciej zwalczy infekcję, jeśli chory całkowicie odstawi papierosy. Nie można też palić w jego obecności - dym podrażnia oskrzela i płuca, co nasila stan zapalny,
• należy pić ok. 2 litrów płynów dziennie (wody, herbat ziołowych, soków) - to ułatwi rozrzedzenie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny,
• pomaga jedzenie kaszy jaglanej, która ogranicza (wysusza) wydzielinę w drogach oddechowych
• na katar pomogą domowe inhalacje - zobacz przepisy na inhalacje na katar.

Żeby chory szybciej pozbył się wydzieliny utrudniającej oddychanie, warto oklepywać mu plecy. Jak? Oto 4 proste wskazówki:

1. Zabieg taki warto przeprowadzać 4–5 razy dziennie. Jeśli chory przyjmuje leki rozszerzające oskrzela lub rozrzedzające wydzielinę, oklepuj mu plecy po pół godziny od przyjęcia dawki. Za każdym razem poświęć na to ok. 3 minut.
2. Chory powinien leżeć na brzuchu, z odprowadzonymi do góry rękami i tułowiem ułożonym tak, by głowa znajdowała się na niższym poziomie niż pośladki (można pod pupę podłożyć poduchę). Jeśli oklepywane jest małe dziecko, możesz je położyć u siebie na kolanach.
3. Zwiń dłonie w łódeczki – powstałe w wyniku tego zagłębienia tworzą podczas oklepywania coś w rodzaju powietrznych poduszek. By sprawdzić, czy dłonie są prawidłowo ułożone, uderz się parę razy np. po udzie. Prawidłowy dźwięk to głuche bębnienie. Jeśli przypomina klaskanie – dłoń jest ułożona zbyt płasko.
4. Oklepuj plecy od dołu do góry, począwszy od wysokości dolnych żeber. Rób to po obydwu stronach kręgosłupa, ale nie po nim. Uderzaj zdecydowanie, ale nie za mocno (oklepywanie nie może sprawiać bólu, ale zbyt lekkie nic nie da). Rób to w seriach – licząc 1,2,3 – przerwa – 1,2,3...

Pamiętaj, że po zabiegu często pojawia się kaszel z odkrztuszaniem dużej ilości wydzieliny. To prawidłowy objaw.

Więcej o chorobach układu oddechowego:Mykoplazma - jak ją rozpoznać i leczyć. Czy jest groźna u dzieci?Atypowe zapalenie płuc – przyczyny, objawy, leczenieGrypa a przeziębienie - jak odróżnić objawy grypy i przeziębienia?Bezobjawowe zapalenie płuc – jak je rozpoznać i leczyć

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!