Chociaż zioła w przeciwieństwie do leków syntetycznych mają na ogół mniej działań niepożądanych, to jednak mogą być toksyczne i szkodliwe. Zawsze przed ich podaniem dziecku, szczególnie do 3. roku życia, zalecana jest konsultacja z pediatrą. Oto wybrane rośliny lecznicze, które mogą być bezpiecznie podawane dzieciom oraz takie, których lepiej unikać.
Spis treści:
- Jakie zioła można stosować u dzieci?
- Zioła przeciwwskazane u dzieci
- Dawkowanie ziół stosowanych u dzieci
- Bezpieczne stosowanie ziół u dzieci - ważne zasady
Kiedy i jakie zioła można stosować u dzieci?
Większość popularnych ziół leczniczych można bezpiecznie stosować u dzieci, jednak zawsze warto wcześniej sprawdzić informacje na temat dawkowania i możliwych skutków ubocznych. Zastosowanie ziół u niemowląt i małych dzieci powinniśmy wcześniej konsultować z pediatrą.
Zioła, które mogą być bezpieczne stosowane u dzieci, to:
- Jeżówka – polecana na odporność, działa przeciwzapalnie, przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie. Produkty z jeżówką są zalecane u dzieci powyżej 4. lub 12. roku życia.
- Bez czarny – polecany na odporność, działa przeciwzapalnie, przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, łagodnie przeczyszczająco, moczopędnie, napotnie i przeciwbólowo, a także przeciwgorączkowo.
- Lipa – działa napotnie i przeciwgorączkowo.
- Malina – działa napotnie i przeciwgorączkowo.
- Koper włoski – na wzdęcia, kolkę, skurcze i bóle brzucha, poprawę działania układu pokarmowego. Koper włoski działa również wykrztuśnie, przeciwkaszlowo i może być stosowany w infekcjach górnych dróg oddechowych. U dzieci najlepiej stosować koper w postaci herbaty. Nie należy podawać olejku koprowego, ponieważ ma działanie estrogenowe.
- Kminek zwyczajny – działa wiatropędnie, polecany na skurcze, wzdęcia i bóle brzucha. Dzieciom podaje się napar z owoców kminku. Podobnie działa anyż. Herbatka z anyżku może być bezpiecznie stosowana u niemowląt i starszych dzieci. Kminek działa też wykrztuśnie i przeciwkaszlowo.
- Prawoślaz lekarski – działa wykrztuśnie i przeciwkaszlowo, jest zalecany przy zaparciach.
- Liść babki lancetowatej – działa wykrztuśnie i przeciwkaszlowo, zalecany w infekcjach górnych dróg oddechowych, podobnie jak babka wąskolistna i babka zwyczajna.
- Owoc róży – polecany na odporność, szczególnie bogaty w witaminę C, ale zawiera też witaminy A, K, E , B1 i B2, PP, składniki mineralne (np. wapń, żelazo, potas) oraz karotenoidy o działaniu przeciwutleniającym. Dzieciom najlepiej podawać sok z dzikiej róży.
- Czarna porzeczka – polecana na odporność; to dobre źródło witaminy C.
- Rumianek lekarski – usprawnia pracę układu pokarmowego, działa przeciwskurczowo, żółciopędnie, przeciwzapalnie oraz, o czym rzadko się mówi, przeciwalergicznie (ale może uczulać). Rumianek może być bezpiecznie stosowany u niemowląt w 1. roku życia. Małe dzieci mogą pić herbatkę rumiankową, a starsze dodatkowo płukać gardło naparem w czasie infekcji. Napar można stosować bezpośrednio na skórę i do kąpieli (polecany u dzieci ze skazą białkową i wysypkami alergicznymi oraz podrażnieniem skóry, także posłonecznym).
- Żurawina – wspiera układ moczowy, jest polecana na zakażenia dróg moczowych. Dziecko może pić sok z żurawiny lub zjadać owoce (sprawdź: co leczy żurawina)
- Len zwyczajny (siemię lniane) – na zaparcia, najlepiej podawać w formie kleiku, ale uwaga: nie wolno podawać małym dzieciom kleiku z całymi lub rozdrobionymi nasionami, ponieważ mogą powodować zatrucie związkami cyjanogennymi. Prawidłowo należy zalać całe nasiona letnią wodą, pozostawić na kilka godzin, następnie przecedzić i podawać samą śluzową substancję kilka razy dziennie po łyżeczce lub łyżce po jedzeniu. Na zaparcia można u dzieci też stosować babkę płesznik, kozieradkę, prawoślaz lekarski, babkę owalną.
- Borówka czernica (czarna jagoda) – na biegunkę (u dzieci na biegunkę polecana jest też szczególnie marchwianka, czyli zupa z marchwi).
- Sosna – polecana w infekcjach dróg oddechowych,
- Ziele tymianku – polecane w infekcjach dróg oddechowych,
- Ziele macierzanki – polecane w infekcjach dróg oddechowych,
- Liść szałwii – polecana szczególnie do płukania gardła przy infekcjach u starszych dzieci. Stosowana miejscowo może powodować podrażnienia skóry. Lepiej nie stosować u dzieci doustnie ze względu na obecność trującego tujonu, powodującego nadpobudliwość.
- Cebula, czosnek – z cebuli przyrządza się przede wszystkim syrop na kaszel (syrop z cebuli, syrop z cebuli i czosnku). Czosnek, o ile dziecko jest w stanie go zjeść, jest pomocny przede wszystkim w infekcjach dróg oddechowych. Uwaga: czosnek może powodować problemy trawienne, nudności, wymioty, zaburzenia płytek krwi.
- Pokrzywa – jest polecana przy niedoborach żelaza; ma działanie przeciwkrzywicze.
- Imbir – działa przeciwwymiotnie, jednak u niektórych powoduje zgagę. Korzeń imbiru można stosować u dzieci przy kaszlu, stanach zapalnych i infekcjach. Zalecany nie wcześniej niż po ukończeniu 1. roku życia. Ze względu na ostry smak powinien być stosowany ostrożnie (przeczytaj też: szkodliwość imbiru)
- Czystek – może być bezpiecznie stosowany już u niemowląt, jest polecany przy przeziębieniach i alergiach. Działa przeciwzapalnie. Do tego ma przyjemny smak.
- Melisa – ma łagodne działanie uspokajające i rozluźniające, zmniejsza nudności, wzdęcia i skurcze brzucha. Przyjmuje się, że można podać herbatkę z melisy dziecku powyżej 4. miesiąca życia, po konsultacji z pediatrą (przeczytaj też: melisa lekarska w ciąży).
- Nagietek lekarski – działa przeciwzapalnie, może być stosowany u dzieci zarówno w formie herbatki, jak i na skórę (na podrażnienia, obrzęki, wysypki), a u starszych dzieci również do płukania gardła przy infekcji.
Zioła przeciwwskazane u dzieci
Przekonanie o tym, że wszystkie zioła są łagodne i nie szkodzą, jest oczywiście błędne. Rośliny, które są też głównym surowcem wielu leków, mogą działać toksycznie, powodować różnorodne działania uboczne i wchodzić w groźne interakcje z innymi ziołami i lekami. Dlatego stosując je u najmłodszych, trzeba zachować dużą ostrożność.
Zioła, których nie należy podawać dzieciom, to:
- Zioła zawierające salicylany – mogą wywołać u dzieci gorączkę salicylową lub alergię salicylową. Należą do nich: wierzba, topola, kwiaty wiązówki, propolis. Związki salicylowe nie powinny być podawane dzieciom poniżej 12. roku życia.
- Aloes – zalecany na poprawę odporności; według EMEA produktów z aloesem nie należy podawać dzieciom poniżej 12. roku życia.
- Mącznica – nie powinna być stosowana poniżej 12. roku życia.
- Zioła silnie przeczyszczające – np. rzewień, senes, kora kruszyny; mogą powodować odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe.
- Dziurawiec i inne zioła uwrażliwiające na słońce (przeczytaj: których substancji unikać przy opalaniu).
- Mięta i niektóre olejki eteryczne. Szczególnie wrażliwe na nie są niemowlęta i bardzo małe dzieci. Przykładowo mentol zawarty w mięcie może wywołać skurcz krtani i zatrzymanie oddechu u malutkich dzieci. Należy uważać na olejek kamforowy, terpentynę i olejki tujonowe (zwarte w szałwii, piołunie i wrotyczu). Śmiertelna dawka kamfory dla małego dziecka wynosi tylko 1 g w porównaniu z 7 g u dorosłego człowieka.
- Wymiotnica lekarska, ziele siwca żółtego i inne zioła silnie wykrztuśne o typie alkaloidowym – są niewskazane u małych dzieci.
- Ziele kopytnika, korzeń omanu i inne rośliny o silnym działaniu wykrztuśnym zwierające olejki eteryczne lub saponiny.
- Owoce jałowca i inne olejowe środki moczopędne – są niewskazane u małych dzieci.
- Żywokost – nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 3. roku życia ze względu na zawartość toksycznych alkaloidów.
- Miłorząb japoński – może powodować niebezpieczne rozrzedzenie krwi u dziecka. Niektóre źródła podają, ze nie powinno się go stosować poniżej 13. roku życia, a nawet poniżej 18. roku życia.
- Pluskwica groniasta – nie powinna być stosowana u dzieci, ponieważ zawiera roślinne estrogeny i salicylany. Może powodować uszkodzenie wątroby i inne skutki uboczne.
- Głóg – według niektórych źródeł nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 12 roku życia, może znacznie obniżać ciśnienie.
- Gałka muszkatołowa – w znacznych ilościach może działać halucynogennie, powodować bóle głowy i nudności.
- Kasztanowiec – jest niewiele badań, lecz znane są przypadki śmiertelne w wyniku spożycia.
- Korzeń lukrecji – w dużych ilościach powoduje zmęczenie, bóle głowy, wzrost ciśnienia krwi, zatrzymanie wody i potasu w organizmie, przez co wpływa niekorzystnie na krążenie.
Dawkowanie ziół stosowanych u dzieci
Zawsze przed zastosowaniem ziół należy zapoznać się z zaleceniami dotyczącymi dawkowania. Nawet podawanie łagodnie działających środków roślinnych powinno uwzględniać takie informacje, jak waga dziecka, wiek, stan zdrowia i wrażliwość na poszczególne substancje. Nieprawidłowe stosowanie ziół u dzieci może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych: zatruć, zaburzeń działania leków, wchłaniania substancji odżywczych czy innych stanów potencjalnie zagrażających życiu dziecka. Szczególnie przy ich długotrwałym stosowaniu.
Zasady dotyczące stosowania ziół u dzieci
Aby zioła mogły być bezpiecznie stosowane u dzieci, trzymaj się ważnych zasad:
- Uważaj na interakcje – zioła mogą wchodzić w niepożądane reakcje z innymi ziołami lub lekami (np. czosnek z paracetamolem zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby, rumianek może potęgować działanie niektórych leków, podobnie jak kozłek lekarski).
- Wykorzystuj zioła pochodzące z bezpieczny źródeł, np. certyfikowanych sklepów zielarskich. Rośliny powinny być wolne od zanieczyszczeń, oprysków, metali ciężkich.
- Zioła powinny być stosowane u dzieci raczej doraźnie, niż długotrwale.
- Przy dłuższym stosowaniu zioła powinny być wymieniane, aby nie przeładować organizmu jednym składnikiem.
- Konsultuj stosowanie ziół z lekarzem, gdyż nawet te z pozoru łagodne rośliny mogą szkodzić.
Źródła:
E. Lamer-Zarawska, Ziołolecznictwo dla dzieci, Wrocław 2010,
J. Baraniak, M. Kania, Surowce roślinne i inne wybrane składniki preparatów prozdrowotnych przeznaczone do stosowania u dzieci, Postępy Fitoterapii 1/2014,
Herbs and Spices in the pediatric population, Cincinnati Drug and Poison Information Center.
Czytaj także:
Zioła na przeziębienie - jak je stosować, by szybko wyzdrowieć?
7 najlepszych ziół na odporność o udowodnionej naukowo skuteczności
Zioła na cholesterol - najlepsze naturalne substancje obniżające poziom cholesterolu
10 ziół, które warto mieć w ogrodzie. Jak założyć ziołową rabatkę?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
