Spis treści:
- Rak piersi – czym jest ?
- Rak piersi – objawy
- Czynniki ryzyka raka piersi
- Rak piersi – diagnostyka
- Rodzaje raka piersi
- Rak piersi – leczenie
- Rokowanie w raku piersi
- To nie musi być rak piersi
Rak piersi – czym jest?
Rak piersi powstaje z nieprawidłowo rosnących i mnożących się komórek w piersi. Najczęściej rozwija się w przewodach mlekowych lub gruczołach wytwarzających mleko, czyli zrazikach.
Jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Stanowi ok. 20% zachorowań na nowotwory złośliwe. Jest groźny, bo często późno rozpoznawany.
Każdego dnia u 47 Polek diagnozuje się raka piersi. 17 000 pacjentek poddawanych jest leczeniu, często bardzo inwazyjnemu, a 6 000, czyli 1/3 umiera. Dzieje się tak dlatego, że rak piersi nadal wykrywany jest na zbyt późnym etapie. Szansa na przeżycie drastycznie maleje, jeśli o chorobie dowiadujemy się w zaawansowanym stadium
– przeczytamy w raporcie „Rak piersi nie ma metryki” przygotowanym przez ośrodek badawczy DELab UW.
Najczęściej raka piersi diagnozuje się w okresie pomenopauzalnym (po 50. roku życia). Coraz częściej chorują też młode kobiety. Ok. 30% zachorowań na ten nowotwór odnotowuje się w grupie wiekowej 30-49 lat.
Rak piersi – objawy
Zwykle rak piersi jest rozpoznawany jako twardy guzek, często zlokalizowany w górnym zewnętrznym kwadrancie piersi (1/4 część piersi położona najbliżej pachy). Na raka piersi mogą wskazywać inne nieprawidłowości, dlatego każda kobieta powinna nie tylko regularnie dotykać piersi w poszukiwaniu zmian, ale też oglądać je w lustrze.
- guzek w piersi,
- zmiany w wyglądzie piersi (objaw skórki pomarańczy, wciągnięcie skóry) lub brodawki (np. wciągnięcie brodawki, owrzodzenie, wysypka),
- wyciek z brodawki,
- ból,
- powiększenie węzłów chłonnych pod pachą,
- objawy stany zapalnego (obrzęk, zaczerwienienie skóry).
Są to możliwe objawy raka piersi, czasami występuje kilka z nich, a czasami tylko jedna. Niekiedy guzek jest tak mały, że trudno go nawet wyczuć za pomocą dotyku i nie daje objawów. Wiele zależy od stadia zaawansowania nowotworu.
Czynniki ryzyka raka piersi
W większości przypadków nie jest znana przyczyna rozwoju raka piersi. Jednak naukowcy wskazują na kilka czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju raka piersi. Należą do nich:
- czynniki genetyczne – ok. 5% raków piersi rozwija się w wyniku dziedziczenia, najczęściej występuje związek z mutacjami genów BRCA (BRCA1 i BRCA2),
- wiek pomenopauzalny – najwięcej kobiet choruje w wieku 50-70 lat, zachorowania przed 35. rokiem życia stanowią ok. 3%,
- działanie hormonów – hormonalna terapia zastępcza, a także przyjmowanie doustnej antykoncepcji mogą sprzyjać rozwojowi raka piersi, ryzyko raka piersi jest większe również w przypadku wystąpienia wcześnie pierwszej miesiączki (przed 12. rokiem życia) lub późnej menopauzy (po 55. roku życia), u kobiet, które nigdy nie rodziły lub pierwszy poród miały po 30. roku życia,
- niekorzystna dieta (zwłaszcza duża zawartość tłuszczów zwierzęcych),
- regularne spożywanie alkoholu,
- występowanie triady: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość,
- promieniowanie jonizujące – częste badania z użyciem promieniowania jonizującego, jak RTG klatki piersiowej lub mammografia, mogą nieznacznie zwiększać ryzyko zachorowania,
- niektóre niezłośliwe choroby piersi, np. rozrost atypowy w obrębie piersi,
- przebyty rak piersi (3-krotnie zwiększa ryzyko),
- uraz – to nieudowodniony czynnik ryzyka, jednak niektóre kobiety zauważają zbieżność wykrycia raka z wcześniejszym urazem.
Rak piersi - diagnostyka
Raka piersi rozpoznaje się na podstawie objawów, badań obrazowych, cytologicznych i histopatologicznych. Jedynym badaniem, które umożliwia postawienie pewnej diagnozy jest badanie histopatologiczne, wykonywane na podstawie wycinka pobranego w czasie biopsji lub operacji.
Bardzo ważnym badaniem, które pozwala wcześnie rozpoznać raka piersi, jest badanie palpacyjne, czyli dotykanie piersi opuszkami palców. Samobadanie piersi każda kobieta powinna wykonywać regularnie, co miesiąc, najlepiej między 6. a 9. dniem cyklu miesiączkowego. A każdą zmianę wyczuwalną w piersi powinna skonsultować z lekarzem specjalizującym się w guzach piersi. Przeczytaj: Samobadanie piersi krok po kroku
Główne badania obrazowe stosowane w wykrywaniu raka piersi to:
W mammografii rak piersi często występuje jako okrągłe przejaśnienia z nierównymi brzegami i gwiazdkowatymi wypustkami oraz tzw. mikrozwapnienia.
USG piersi, czyli badanie ultrasonograficzne piersi, jest metodą mniej czułą niż mammografia w diagnozowaniu raka piersi, jednak lepiej sprawdza się w rozróżnianiu, czy zmiana jest lita czy jest wypełnioną płynem torbielą. Dodatkowym atutem USG jest nieszkodliwość badania, może być ono bezpieczne wykonywane u kobiet ciężarnych oraz dzieci.
USG piersi i mammografia w diagnostyce raka piersi są traktowane jako badania wzajemnie się uzupełniające.
Rezonans magnetyczny jest badaniem wskazanym w rozpoznawaniu raka piersi zawsze, gdy występują przerzuty do węzłów chłonnych pod pachą bez występowania objawów klinicznych raka piersi.
Niewielką rolę w wykrywaniu raka piersi ma też galaktografia, czyli badanie radiologiczne z użyciem kontrastu w obrębie przewodów mlecznych.
Badania cytologiczne i histopatologiczne są wykonywane na podstawie pobranego wycinka za pomocą biopsji. Badanie cytologiczne można przeprowadzić także na podstawie wymazu wycieku z brodawki.
Rodzaje raka piersi
Rozpoznanie rodzaju raka piersi jest ważne dla podejmowanych decyzji o leczeniu i dla określenia, jakie są szanse wyleczenia. Rozróżnia się raka piersi naciekającego i raka piersi nienaciekającego (używa się też podziału na naciekające i przedinwazyjne lub inwazyjne i nieinwazyjne).
Rak piersi naciekający (inwazyjny) jest to postać raka, który może dawać przerzuty. W tym przypadku komórki rakowe naciekają tzw. podścielisko, w którym znajdują się naczynia krwionośne i chłonne, i tymi drogami mogą wędrować do innych narządów.
Rak piersi nienaciekający (nieinwazyjny) nie daje przerzutów. W tym przypadku usuwa się jedynie zmianę w piersi, a nie całą pierś, jednak problemem w tej grupie nowotworów jest to, że możliwe są wznowy o charakterze naciekającym (czyli z możliwością dawania przerzutów).
Do wzrostu niektórych raków piersi dochodzi pod wpływem hormonów: estrogenów (rak z wysokim poziomem ER) i progesteronu (rak z wysokim poziomem PgR). Dużą grupę stanowią również nowotwory z wysokim poziomem HER2 (20% raków piersi).
Wyróżnia się kilka nietypowych raków piersi. Wymagają one indywidualnego podejścia, ponieważ występują rzadko. Opisane są poniżej.
Rak Pageta
Stanowi 1-3% przypadków raka piersi. W tej postaci raka komórki nowotworowe naciekają naskórek brodawki, stąd głównym objawem jest owrzodzenie na brodawce.
Rak piersi w czasie ciąży
Wyjątkowość tego nowotworu polega na jego rozwoju w szczególnym czasie. Nie wszystkie formy leczenia będą możliwe. Chemioterapię można zastosować w II i III trymestrze ciąży, wykonuje się też operacje radykalne. Przeciwwskazane są radioterapia i immunoterapia trastuzumabem.
Rak piersi u mężczyzn
Stanowi 0,2-0,3% przypadków. Leczenie polega na radykalnej amputacji piersi metodą Maddena oraz leczeniu ogólnoustrojowym (np. chemioterapia).
Obustronny rak piersi
Może rozwijać się w tym samym czasie lub w odstępie czasowym. Często wiąże się z istnieniem mutacji genetycznej, np. BRCA.
Rak zapalny piersi
Jego typowy objaw to „skórka pomarańczy” po ściśnięciu skóry piersi, ta postać raka charakteryzuje się szybkim przebiegiem.
Rak piersi w młodym wieku
Leczenie tego typu raka piersi jest intensywne, a młody wiek jest niestety czynnikiem pogarszającym prognozy.
Ukryty rak piersi
Występuje, gdy nie stwierdza się zmian rakowych w piersi, ale rozpoznawane są przerzuty raka gruczołowego do węzłów chłonnych. W tym przypadku stosuje się najczęściej wycięcie węzłów chłonnych oraz radioterapię.
Stadia zaawansowania raka piersi i ich leczenie
Najważniejszą rzeczą z punktu widzenia pacjenta, ale też lekarza, który musi zaplanować leczenie, jest określenie stopnia zaawansowania raka piersi.
Wczesny rak piersi – stopień 0-IIA – występuje, gdy nowotwór nie wychodzi poza pierś i węzły chłonne pachowe. Przeważnie leczy się go operacyjnie: z oszczędzeniem piersi albo usuwa się całą pierś (mastektomia). Po zabiegu oszczędzającym zawsze stosuje się radioterapię. W wielu przypadkach stosuje się też uzupełniające leczenie systemowe, czyli ogólnoustrojowe (np. chemioterapia), z jednym lekiem lub kombinacją leków. Jeśli guz jest duży, lekarz może zdecydować o leczeniu systemowym również przed operacją.
U pacjentów z wczesnym rakiem piersi ER-dodatnim terapia obejmuje również leczenie hormonalne (np. tamoksyfenem i inhibitorami aromatazy). U pacjentów z rakiem piersi HER2-dodatnim stosuje się często trastuzumab (przeciwciało monoklonalne będące lekiem przeciw HER2) wraz z chemioterapią.
Miejscowo zaawansowany rak piersi – stopień IIB-III – termin dotyczy nowotworów, które rozprzestrzeniły się do bliskich tkanek lub węzłów chłonnych. Leczenie w tym przypadku obejmuje prawie zawsze przedoperacyjne leczenie systemowe (chemioterapię, hormonoterapię, radioterapię lub leczenie anty-HER2). Następnie, w zależności od tego czy rak jest operacyjny czy nieoperacyjny, stosuje się odpowiednie leczenie.
Dalszy plan postępowania zależy też od podtypu nowotworu. Na przykład HER2-dodatni rak piersi często leczony jest trastuzumabem i pertuzumabem w kombinacji z chemioterapią. Rak piersi ER-dodatni jest leczony na ogół terapią hormonalną (inhibitory aromatazy, tamoksyfen lub fulwestrant). Czasami dołącza się do leczenia terapię celowaną. Terapia celowana wykorzystuje poznane procesy na poziomie komórkowym w celu zahamowania guza i jest poprzedzona bardzo dokładnym badaniem komórek nowotworu.
Przerzutowy rak piersi – stopień IV – jest to rak piersi, który zaatakował odległe części organizmu, np. płuca, kości, wątrobę. Aktualnie ta postać raka piersi jest uznawana za nieuleczalną. Leczenie polega głównie na wydłużeniu przeżycia i poprawieniu komfortu funkcjonowania na co dzień.
O zaawansowanym raku piersi mówi się w przypadku nieoperacyjnego miejscowo zaawansowanego raka piersi lub przerzutowego raka piersi.
Stopień zaawansowania raka piersi ocenia się m.in. na podstawie badań takich jak RTG płuc, USG jamy brzusznej, tomografia głowy oraz scyntygrafia (umożliwia sprawdzanie układu kostnego pod kątem ewentualnych przerzutów). Ich wyniki pozwalają określić, czy doszło do przerzutów raka piersi i jaki jest ich zasięg.
Rokowanie w raku piersi
Rak piersi wcześnie wykryty, nie dający przerzutów, jest właściwie całkowicie wyleczalny. 5-letnie przeżycie ogólnie w przypadku raka piersi w Polsce wynosi ponad 76%.
To nie musi być rak piersi
Chociaż każda zmiana wyczuwana w piersi będzie dla kobiety niepokojąca, to jednak często nie oznacza ona nowotworu złośliwego.
Do nowotworów łagodnych piersi zaliczają się brodawczaki, gruczolaki czy tłuszczaki.
Inne zmiany w obrębie piersi, które mogą być mylone przez pacjentki z rakiem, są: torbiele w piersiach, ropień, zapalenie żył piersi, rozstrzenie przewodów w piersi, martwica tłuszczowa czy łagodna dysplazja piersi (mastopatia).
Objawy niektórych zmian łagodnych mogą być takie same jak raka piersi, tj. wciągnięcie skóry czy brodawki, wyczuwalny guz, ból albo wyciek z brodawki.
U chłopców w wieku dojrzewania rozwija się niekiedy guzek za brodawką, który jest niczym innym jak przerostem tkanki gruczołowej. Taką zmianę określa się mianem ginekomastii i ustępuje ona w ciągu kilku miesięcy. Zdarza się też u dorosłych mężczyzn.
Niektóre osoby mogą również odczuwać bolesność piersi, która przeważnie, choć niepokoi, nie świadczy o raku piersi. Jest to częsty objaw, skłaniający wiele kobiet do wizyty w gabinecie lekarskim. Nawet bolący guzek w piersi nie musi być rakiem. Na ogół rak nie występuje jako bolący guzek. Szacuje się, że ból piersi z różną częstotliwością dotyka ok. 80% kobiet.
Źródła:
Czym jest rak piersi? Poradnik dla pacjenta, ESMO, esmo.org,
R. Kordek (red.), Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Via Medica, Gdańsk 2013,
Krajowy Rejestr Nowotworów,
J. Pokojska, R. Włoch, „Rak piersi nie ma metryki”, raport ośrodka badawczego DELab UW.
Czytaj także:
Rak jajnika – jak się wykrywa i leczy ten nowotwór złośliwy? Szanse i rokowania
Badanie piersi – jakie i kiedy wykonać?
Taka wysypka może wskazywać na agresywną odmianę raka piersi!
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
