Spis treści:
- Nieswoiste zapalenie jelit – co to za choroba
- Objawy nieswoistego zapalenia jelit
- Wrzodziejące zapalenie jelita grubego a choroba Leśniowskiego-Crohna
- Dlaczego chorujemy na nieswoiste zapalenie jelit?
- Powikłania nieswoistego zapalenia jelit
- Diagnostyka nieswoistego zapalenia jelit
- Leczenie nieswoistego zapalenia jelit
- Dieta u chorych z nieswoistym zapaleniem jelit
Nieswoiste zapalenie jelit – co to za choroba
Nieswoiste zapalenia jelit (ang. inflammatory bowel diseases, IBD) to grupa chorób zapalnych przewodu pokarmowego, do której zaliczamy głównie dwie jednostki: wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna. Choć różnią się patogenezą i obrazem histopatologicznym, dają podobne objawy.
Nieswoiste zapalenie jelit to przewlekłe i nieuleczalne choroby. Charakteryzują się samoistnymi remisjami i nawrotami, często o bardzo ciężkim przebiegu. Najczęstszym i niemal pierwszym charakterystycznym objawem nieswoistych chorób zapalnych są częste biegunki, w tym luźne stolce z domieszką krwi. Później dołączają się zaburzenia rytmu wypróżnień i bóle brzucha.
Objawy nieswoistego zapalenia jelit
Do głównych objawów nieswoistego zapalenia jelit należą:
- skurczowe bóle brzucha,
- biegunki: wodniste, półpłynne lub papkowate, jednorazowe lub wielokrotne,
- silne parcie na stolec,
- uczucie pełności w dole brzucha,
- gorączka,
- brak apetytu,
- utrata wagi,
- krew w stolcu,
- śluz w stolcu.
Nieswoiste zapalenie jelit może przebiegać z okresami objawowymi i bezobjawowymi o różnej częstotliwości i nasileniu objawów. Przebieg może się różnić w zależności od rozległości zmian, odżywienia organizmu, występowania przetok i ropni oraz nasilenia zmian zapalnych.
Objawy pojawiające się w badaniach obrazowych (kolonoskopia, USG, tomografia itp.) to:
- stan zapalny,
- niedrożność,
- owrzodzenia,
- polipy rzekome,
- przetoki i ropnie,
- wygładzenie uwypukleń ścian jelita (haustracji),
- nieregularne zwężenie światła odbytnicy,
- w cięższych przypadkach - rozdęcie okrężnicy.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego a choroba Leśniowskiego-Crohna
Wspólne cechy obu chorób to biegunki, stolce z domieszką krwi oraz bóle brzucha. Podstawowe cechy, które różnicują wyżej wymienione schorzenia to: lokalizacja i obszar zajmowany w przewodzie pokarmowym, ciągłość, czyli grubość zmienionej chorobowo ściany jelita, rozległość choroby, tworzenie przetok wewnętrznych i zewnętrznych oraz tendencja do nawracania po leczeniu operacyjnym.
We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego znacznie częściej obserwuje się krwawienie, polipy, na tę chorobę wskazuje również bardziej nasilona obecność przeciwciał pANCA. Z kolei w chorobie Leśniowskiego-Crohna rzadziej pojawiają się krwawienia, za to częściej i intensywniej daje o sobie znać ból brzucha, przetoki, wyczuwalny może być guz brzucha, częściej też zauważa się zmiany okołoodbytowe i zwężenie jelita, a także odnotowuje się w badaniach większą obecność przeciwciał ASCA.
Dlaczego chorujemy na nieswoiste zapalenie jelit?
Niestety nie udało się dotychczas znaleźć przyczyny choroby. Brane są pod uwagę czynniki genetyczne (za którymi przemawia rodzinne występowanie choroby), środowiskowe (różnice w występowaniu choroby w różnych regionach) oraz zaburzenia immunologiczne.
Powikłania nieswoistego zapalenia jelit
Nieswoiste zapalenie jelit może prowadzić do powstawania ropni, perforacji i przetok w jelitach, szczelin okołoodbytniczych oraz toksycznego rozdęcia okrężnicy. Nieleczone nieswoiste zapalne choroby jelit mogą atakować narządy znacznie oddalone od przewodu pokarmowego. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest także stanem predysponującym do rozwoju raka jelita grubego.
Diagnostyka nieswoistego zapalenia jelit
W diagnostyce zapaleń jelit zastosowanie znajduje wiele metod. Warto jednak rozpocząć od najprostszych: badania krwi i kału. Możemy spodziewać się spadku wartości hemoglobiny, poziomu żelaza oraz białka w surowicy, a także podwyższonego wskaźnika OB. Wyniki podstawowych badań mogą wskazywać na niedokrwistość i stan zapalny. Metodą pomocną w rozróżnieniu wrzodziejącego zapalenia jelita i choroby Leśniowskiego-Crohna jest badanie krwi na obecność przeciwciał pANCA oraz ASCA.
Złotym standardem w diagnostyce chorób zapalnych jelit są badania endoskopowe – rektoskopia oraz kolonoskopia. Niekiedy wykonuje się również badania obrazowe: USG, RTG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Ostateczne rozpoznanie stawiane jest jednak na podstawie badania histopatologicznego, które polega na analizie mikroskopowej fragmentu pobranych chorych tkanek z układu pokarmowego.
Leczenie nieswoistego zapalenia jelit
Nie istnieje przyczynowe leczenie nieswoistego zapalenia jelit. Chorzy mogą jedynie łagodzić objawy choroby. Dwie główne grupy leków stosowane w leczeniu zachowawczym chorób zapalnych jelit to salicylany i kortykosteroidy, ograniczające stan zapalny. Odpowiednie wczesne ich wdrożenie oraz stosowanie właściwych schematów leczenia pozwala na opanowanie ostrych rzutów choroby w około 75% przypadków. W terapii stosuje się również leki immunosupresyjne i leki biologiczne, a czasem także antybiotyki.
Wskazaniami do leczenia operacyjnego są stany pilne (np. niedrożność jelita, krwotok, perforacja), a także inne powikłania: przetoki, infekcje, rozległe zmiany okołoodbytowe oraz rak.
Dieta u chorych z nieswoistym zapaleniem jelit
Dieta w okresie występowania objawów nieswoistego zapalenia jelit powinna być:
- bogata w białko,
- kaloryczna,
- lekkostrawna (posiłki gotowane na parze lub w wodzie, pieczone w rękawie),
- z ograniczeniem tłuszczów, cukrów i błonnika nierozpuszczalnego - należy unikać m.in. mąki z pełnego przemiału, fasoli, grochu, warzyw kapustnych, pełnych ziaren, otrębów pszennych, a także orzechów.
Dieta jest integralną częścią odpowiedniego procesu leczniczego nieswoistego zapalenia jelit. Po okresie aktywności choroby, pacjenci mają duży problem z niedożywieniem organizmu: niedoborami białek, elektrolitów oraz witamin i składników mineralnych.
W czasie ostrego ataku zapalenia, jedzenie normalnych produktów może być na tyle utrudnione, że konieczne jest żywienie doustne lub dojelitowe specjalnie przygotowanymi mieszankami, a czasem nawet żywienie pozajelitowe (drogą dożylną) w warunkach szpitalnych.
W okresie poza ostrym atakiem choroby, dieta wraz ze zdrowym stylem życia (odpowiednią aktywnością fizyczną, unikaniem nadmiernego stresu, dbaniem o higienę) pozwala na wydłużenie okresów remisji, zapobieganie częstym nawrotom choroby oraz zmniejsza nasilenie ostrych rzutów. Więcej o tym, jakie są zalecenia dietetyczne w chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącym zapaleniu jelita: Dieta w nieswoistym zapaleniu jelit.
Więcej na temat nieswoistego zapalenia jelit:
Do jakich powikłań mogą prowadzić nieswoiste zapalenia jelit?
Jak zdiagnozować nieswoiste choroby zapalne jelit?
Dlaczego chorujemy na nieswoiste zapalenia jelit?
Jak leczyć nieswoiste zapalenia jelit?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
