Szczepionka na ospę dostępna w Polsce zawiera żywy, pozbawiony zjadliwości (atenuowany) szczep wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus, VZV). Jest podawana podskórnie. Ospa, przed którą ma chronić szczepienie, charakteryzuje się wystąpieniem na ciele swędzącej wysypki w postaci pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym, które po 2-3 dniach wysychają, tworząc strupy. Większość zmian zanika w ciągu 3 tygodni. U dzieci ospa zazwyczaj przebiega łagodnie i nie wymaga hospitalizacji, choć w niektórych przypadkach jej przebieg jest bardzo ciężki. Na ciężki przebieg ospy i na powikłania są narażone bardziej osoby dorosłe, które nie przechodziły ospy w dzieciństwie oraz kobiety w ciąży.
Spis treści:
- Szczepienie na ospę – co zawiera szczepionka?
- Szczepienie na ospę – cena
- Kiedy wykonuje się szczepienia na ospę?
- Przed czym chroni szczepienie na ospę?
- Schemat szczepienia na ospę
- Obowiązkowe szczepienia na ospę – dla kogo?
- Kiedy szczepienie na ospę jest refundowane?
- Szczepienia na ospę – powikłania
- Szczepienie na ospę – przeciwwskazania
Szczepienie na ospę – co zawiera szczepionka?
W Polsce dostępne są dwa preparaty szczepionki na ospę, zawierające ten sam szczep wirusa ospy wietrznej (szczep Oka), namnażany w ludzkich komórkach. Jak informuje PZH Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, obydwa środki są równie skuteczne i bezpieczne.
Oprócz wirusa, szczepionka na ospę w zależności od preparatu może zawierać: sacharozę, laktozę, sorbitol, mannitol, żelatynę, mocznik, chlorek sodu, L-glutaminian sodu, bezwodny fosforan disodu, diwodorofosforan potasu oraz chlorek potasu, a także neomycynę.
Szczepienie na ospę – cena
Jedna dawka szczepionki przeciwko ospie kosztuje ok. 250 zł. Rekomendowany jest dwudawkowy schemat szczepienia na ospę, dlatego trzeba liczyć się z wydatkiem ok. 500 zł. Odstęp między dawkami powinien wynosić co najmniej 6 tygodni.
Kiedy wykonuje się szczepienia na ospę?
Szczepionka na ospę może być podana dzieciom od 9. miesiąca życia (ale najlepiej po ukończeniu 1. roku życia). Jest obowiązkowa dla dzieci do 12. roku życia z upośledzeniem odporności, wysokim ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby, ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakażeniem HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią. A także dla dzieci do 12. roku życia z otoczenia osób z wyżej wymienionych grup, dzieci przebywających w ośrodkach opiekuńczych, domach dziecka, uczęszczających do żłobka lub klubu malucha.
Szczepienia na ospę są rekomendowane osobom, które nie przechodziły nigdy ospy wietrznej i nie były zaczepione przeciwko tej chorobie. Szczepienie na ospę można wykonywać zarówno wtedy, gdy nie chorowaliśmy na ospę, ale również w ciągu 3-5 dni po kontakcie z osobą chorą na ospę. Jest wtedy szansa na uniknięcie zachorowania lub bardzo łagodny przebieg choroby.
Szczepienie na ospę jest szczególnie zalecane kobietom, które planują mieć dziecko, ale nie przechodziły nigdy ospy wietrznej. Ospa jest dla ciężarnych bardzo niebezpieczna i może powodować groźne powikłania zarówno dla kobiety, jak i płodu.
Ospa u ciężarnych a szczepienie na ospę
Kobiety ciężarne należą one do grupy ryzyka zagrożonej ciężkim przebiegiem ospy, jednak ciąża jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko ospie. Dla dziecka najgroźniejsza jest ospa, która rozwinęła się u matki pod koniec ciąży (między 5. dniem przed porodem a 2. dniem po porodzie): u 17-30% noworodków dochodzi wówczas do zakażenia, a śmiertelność w tej grupie wynosi 30%. Organizm matki ma niewiele czasu na wyprodukowanie i przekazanie dziecku odpowiednich przeciwciał, stąd noworodki są bardziej podatne na ciężki przebieg choroby. Jeśli doszło do zachorowania w I lub II trymestrze, wirus przenikając przez łożysko, może prowadzić do rozwoju blizn skórnych, niedorozwoju kończyn i palców, wad układu moczowego, oczu i zaniku kory mózgowej.
Przed czym chroni szczepienie na ospę?
Przede wszystkim szczepienie na ospę wietrzną daje organizmowi wieloletnią odporność przeciwko wirusowi ospy i półpaśca, właściwie na całe życie. Jest jedyną skuteczną dostępną profilaktyką zachorowania na ospę.
Szczepienie przeciwko ospie chroni osoby dorosłe, które nie przeszły choroby w dzieciństwie, przed ciężkim przebiegiem ospy i jej powikłaniami. Dorośli również chorują na ospę, choć znacznie rzadziej niż dzieci. Mają takie same objawy, jednak przebieg choroby jest u nich cięższy. U dorosłych częściej występują też powikłania. Należy pamiętać, że ospa jest bardzo zaraźliwa, jest powszechna w przedszkolach, dlatego kontakt z kimś, kto jest chory jest bardzo prawdopodobny, zwłaszcza jeżeli ma się dzieci uczęszczające do placówek opiekuńczych.
Badania dowodzą również, że szczepienie na ospę w znacznym stopniu chroni przed półpaścem, czyli chorobą wywołaną przez uaktywnienie się "uśpionego" wirusa ospy, który bytuje w organizmie przez wiele lat od zachorowania na ospę.
Szczepionka przeciwko ospie, jak każda szczepionka, nie daje 100% ochrony przed zachorowaniem, jednak ocenia się ją jako wysoce skuteczną (ponad 95%).
Schemat szczepienia na ospę
Zgodnie z obowiązującym w Polsce Programem Szczepień Ochronnych 2020 szczepienia przeciw ospie wietrznej w ramach szczepień obowiązkowych powinny być przeprowadzane według dwudawkowego schematu szczepienia niezależnie od wieku dziecka. Minimalny odstęp między dawkami szczepionki powinien wynosić 6 tygodni.
Obowiązkowe szczepienia na ospę – dla kogo?
Zgodnie z przepisami szczepienie na ospę wietrzną jest obowiązkowe:
- dla dzieci do 12. roku życia z:
- upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby,
- z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,
- HIV,
- przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią,
- dla dzieci do 12. roku życia z otoczenia osób z wyżej wymienionych grup, które nie chorowały na ospę wietrzną,
- dla dzieci do 12. roku życia przebywających w:
- zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,
- zakładach opiekuńczo-leczniczych,
- rodzinnych domach dziecka,
- domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
- domach pomocy społecznej,
- placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
- regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych,
- interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych,
- dla dzieci do 12. roku życia przebywających w żłobkach lub klubach dziecięcych.
Kiedy szczepienie na ospę jest refundowane?
Szczepienie na ospę jest całkowicie refundowane (bezpłatne) w przypadku wszystkich osób, których dotyczy obowiązek szczepienia przeciwko ospie (patrz: Obowiązkowe szczepienia na ospę – dla kogo?)
Szczepienia na ospę – powikłania
Jak każda szczepionka, również ta przeciwko ospie, może wywoływać niepożądane odczyny poszczepienne. Charakterystyczne jest możliwe wystąpienie wysypki grudkowo-pęcherzykowej między 5. a 42. dniem od szczepienia na ospę (średnio 50 zmian, ale może być ich nawet 500 na całe ciało).
Innym możliwym niepożądanym odczynem po szczepieniu na ospę jest gorączka i drgawki gorączkowe. W przypadku nieuwzględnienia przeciwwskazań, szczepionka może spowodować rozwój ospy wietrznej (u osób z niedoborem odporności).
Szczepienie na ospę – przeciwwskazania
Szczepienie na ospę nie powinno być przeprowadzane w przypadku:
- gorączki powyżej 38,5°C,
- anafilaksji po jakimkolwiek szczepieniu,
- leczenia immunosupresyjnego, w tym wysokich dawek kortykosteroidów,
- chorób znacznie osłabiających odporność (np. AIDS),
- nowotworów złośliwych, nowotworów krwi lub układu chłonnego (m.in. chłoniaków, białaczek),
- radioterapii w trakcie lub w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
- ciąży (należy unikać zajścia w ciążę przez pierwszy miesiąc po szczepieniu, karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia na ospę),
- leczenia salicylanami (np. kwasem acetylosalicylowym),
- nadwrażliwości lub uczulenie na składnik szczepionki, np. neomycynę, żelatynę.
Wykonanie szczepienia na ospę u osób z obniżoną odpornością, zagrożonych ciężkim przebiegiem ospy (zakażenie HIV, białaczka) powinno być rozważone indywidualnie. Wykonuje się w takich przypadkach badanie oceniające stężenie limfocytów, które pozwala oszacować poziom odporności organizmu danej osoby. Przed szczepieniem na ospę w każdym przypadku jest konieczna ocena lekarza dotycząca ewentualnych przeciwwskazań.
Źródła: Program Szczepień Ochronnych na rok 2020,
PZH Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego,
Czytaj także:
Kiedy najlepiej zaszczepić się przeciwko grypie? - wywiad
Szczepionka 5w1 - choroby, skutki uboczne, cena i przeciwwskazania
Szczepionka 6w1: skutki uboczne, przeciwwskazania, cena i opinie
Szczepionka przeciw kleszczom
Szczepienie przeciw grypie w ciąży
Meningokoki szczepionka: kiedy szczepić, cena i czy może być darmowa
Przed podróżą – szczepienia obowiązkowe i zalecane (tabela)
Szczepionka na pneumokoki - darmowa czy płatna, kiedy szczepić
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
