Spis treści:
Czym jest agorafobia?
Agorafobia to strach przed sytuacjami, w których ucieczka jest utrudniona lub pomoc nie byłaby dostępna, gdyby zdarzyło się coś złego. Niektórzy uważają agorafobie za lęk przed otwartą przestrzenią, problem jest jednak bardziej złożony. Osoby z tym zaburzeniem mogą bać się pobytu w centrum handlowym, podróżowania komunikacją publiczną lub nawet wyjścia z domu.
Początkowo agorafobię uważano za przykład uwarunkowanego strachu, czyli zaburzenie występujące u osób dotkniętych w przeszłości nieprzyjemnymi lub traumatycznymi zdarzeniami, związanymi z przebywaniem w miejscach publicznych. W następstwie tych wypadków uruchomione zostały motywacyjne właściwości strachu, doprowadzając do utrwalenia się zachowań ucieczkowych i unikających, które określamy agorafobią.
Przeczytaj wywiad ze specjalistą o agorafobii.
Dalsze badania pozwoliły na sformułowanie istotnych wniosków, wpływających zmianę postrzegania tego rodzaju lęku. Dziś agorafobię rozumie się jako:
- lęk przed sytuacjami lub miejscami, gdzie ucieczka lub uzyskanie ewentualnej pomocy w sytuacji napadu paniki mogą być utrudnione,
- unikanie sytuacji, w których może wystąpić napad paniki czy strachu; jeśli dana sytuacja jest nieunikniona, wytrwanie w niej wiąże się z dużym trudem i/lub lękiem oraz często wymaga obecności innej osoby, dającej namiastkę poczucia bezpieczeństwa,
- lęk przed otwartą przestrzenią w agorafobii obejmuje: środki transportu publicznego, duże skupiska ludzi, miejsca publiczne takie jak sklepy, dworce, ale również wszelkie sytuacje oddalenia od domu czy samotnego podróżowania.
Agorafobia nie jest zatem jedynie lękiem przed miejscami publicznymi, ale obawą o to, co może się w tych miejscach przydarzyć.
Jakie są objawy agorafobii?
Na zespół objawów agorafobii składają się zarówno zachowania specyficzne dla tego zaburzenia, jak również objawy charakterystyczne dla napadów paniki.
Osoby z agorafobią zwykle wierzą, że spotka je jakieś nieszczęście, niebezpieczna sytuacja lub problemy ze zdrowiem, kiedy znajdą się z dala od domu, gdzie nie będą mogły liczyć na niczyją pomoc.
Jedynym wyjściem jest dla nich unikanie sytuacji, związanych z opuszczeniem miejsca zamieszkania.
W stresogennych sytuacjach związanych z obecnością w miejscach publicznych, chorzy skarżą się na:
- szybkie bicie serca,
- trudności z oddychaniem,
- drżenie całego ciała,
- nadmierną potliwość,
- suchość w ustach,
- zawroty głowy,
- nudności.
Niskie nasilenie wymienionych objawów można interpretować jako zapowiedź napadu paniki, natomiast, kiedy występują wszystkie razem w bardzo nasilonej postaci, mówimy o napadzie paniki.
W skrajnych przypadkach agorafobia prowadzi do inwalidztwa społecznego, gdyż chorzy nie są w stanie opuścić miejsca zamieszkania, nawet pod opieką zaufanej osoby jest to dla nich sytuacja bardzo stresująca i trudna.
Jakie są przyczyny agorafobii?
Agorafobia może występować w dwojakiej postaci: z napadami paniki lub bez nich. Każdorazowo jednak pojawia się strach przed zagrożeniem, zachorowaniem lub brakiem pomocy w miejscu publicznym.
Różnica polega na tym, że w agorafobii z paniką lęk dotyczy możliwości wystąpienia nagłego pełnoobjawowego napadu, natomiast w agorafobii bez paniki przyczyny lęku są konkretne, mogą wystąpić tylko niektóre objawy takie jak zawroty głowy, mdłości czy osłabienie.
Agorafobia powstaje na skutek wystąpienia bodźca bezwarunkowego, jakim jest pierwszy napad paniki lub wystąpienie objawów przypominających panikę (w zależności od rodzaju agorafobii - bez napadów paniki lub z napadami), uznawany za początek agorafobii.
Odpowiedzią na bodziec jest bezwarunkowa reakcja paniki, a reakcją warunkową strach i unikanie zespołu bodźców, które mogą wywołać panikę.
Objawy agorafobii mogą pojawić się w odpowiedzi na trudne lub traumatyczne wydarzenia takie jak strata bliskiej osoby, żałoba, choroba, wypadek. Podobne sytuacje prowadzą do utraty poczucia bezpieczeństwa, zaburzając tym samym równowagę między poczuciem bezpieczeństwa a zagrożeniem, zwłaszcza u osób, które z natury są lękliwe, bądź charakteryzują się zależnościowym stylem zachowania.
Przeczytaj też: PTSD - jak sobie z nim radzić?
Jak wyleczyć lęk przed miejscami publicznymi?
Leczenie agorafobii obejmuje dwa wymiary zaburzenia: agorafobiczne unikanie oraz panikę. Każde z nich można łagodzić lub eliminować odrębnymi sposobami.
W przypadku unikania skuteczną metodą bywa terapia behawioralna polegająca na kontrolowanej ekspozycji - skłonieniu pacjenta do zmierzenia się z sytuacjami wywołującymi lęk.
W celu wyeliminowania paniki stosuje się najpierw techniki samopomocy (uspokojenie oddechu, skoncentrowanie się na innych bodźcach), a jeśli nie pomagają metody niefarmakologiczne, to lekarz może przepisać leki przeciwdepresyjne, które działają tłumiąco na samoistne objawy paniki.
Opanowanie napadów paniki często pozwala na wyeliminowanie unikania, ponieważ traumatyczne przeżycie, które leżało u podstaw lęku przed opuszczaniem domu i było jednocześnie źródłem obaw zostało usunięte. Pacjent wie, że to, czego się bał, nie nastąpi.
Metoda ekspozycji polega na zaplanowanych, prowadzonych pod kontrolą wycieczkach do miejsc, których pacjent się obawia. W pierwszym etapie terapii odbywa się to wyłącznie w wyobraźni, pacjent słucha długiego opisu sytuacji związanej z ekspozycją społeczną w zatłoczonym miejscu, gdzie w wyniku naporu tłumu zostaje potrącony, upada, a ludzie dookoła wyszydzają go, ponieważ w wyniku paniki wymiotuje. Zazwyczaj historia budzi przerażenie, utrzymujące się przez pierwszą godzinę, później strach ustępuje miejsca racjonalnej ocenie sytuacji, pacjent uzmysławia sobie, że tak naprawdę nic mu nie grozi.
Sprawdź: Czym jest lęk?
W kolejnym etapie, kiedy pacjent musi zmierzyć się w rzeczywistości z miejscem wywołującym lęk, odczuje znaczącą poprawę i obawy osłabną, gdyż sytuacja z najgorszym możliwym wariantem została już przetrenowana.
Badania pokazują, że skuteczną metodą leczenia agorafobii z napadami paniki bywa połączenie terapii ekspozycji z leczeniem farmakologicznym.
Pacjenci z agorafobią bez napadów paniki zwykle nie odnoszą korzyści z leczenia farmakologicznego. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być fakt, iż leki działają na eliminację pełnoobjawowych napadów paniki, nie zaś na pojedyncze objawy przypominające panikę jak np. zawroty głowy.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 13.07.2011.
Więcej na temat fobii:
Fobia społeczna – przyczyny, objawy, leczenie, leki, terapia, test [WYWIAD]
Fobia – rodzaje, leczenie, przyczyny. Fobia specyficzna, społeczna – czym są?
Tanatofobia - lęk przed śmiercią. Opis, przyczyny, leczenie
Jak się objawia fobia?
Dziwne fobie - 6 dziwnych rzeczy których boją się ludzie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
