Spis treści:
- Ból stawów – skąd się bierze?
- Ból stawów – objawy i przyczyny
- Badania przy bólu stawów
- Leczenie bólu stawów
Ból stawów – skąd się bierze?
Ból stawów jest objawem, który może występować samodzielnie lub z innymi symptomami, np. zaczerwienieniem i obrzękiem. Może mieć przyczynę zapalną lub niezapalną, charakter ostry lub przewlekły.
Ból wynika z patologii występującej w obrębie samego stawu lub okolicznych tkanek, np. ścięgien, kaletki maziowej, więzadeł.
W wielu przypadkach nie udaje się ustalić przyczyny bólu stawów, a dolegliwości ustępują samoistnie w ciągu kilku dni lub tygodni.
W poszukiwaniu przyczyny bólu stawów, istotną rzeczą jest określenie liczby zajętych stawów – rozróżnia się zapalenie kilkustawowe (4 lub mniej bolesnych stawów) lub zapalenie wielostawowe (powyżej 4 stawów).
Należy też dodać, że ból obejmuje u niektórych pacjentów tylko stawy obwodowe, czyli rąk lub nóg, a u innych również stawy osiowe, np. stawy kręgosłupa lub żebrowo-kręgowe.
Ostry ból stawów jest najczęściej spowodowany:
- zakażeniem,
- gorączką reumatyczną.
Przewlekły ból stawów jest najczęściej spowodowany:
- reumatoidalnym zapaleniem stawów (przyczyna zapalna),
- chorobą zwyrodnieniową stawów (przyczyna niezapalna),
- młodzieńczym zapaleniem stawów.
Ból stawów – objawy i przyczyny
Istnieje wiele możliwych przyczyn bólu stawów. Ból stawów może, ale nie musi być objawem choroby. Najczęściej bywa spowodowany urazem lub przeciążeniem (np. z powodu nadwagi czy przetrenowania) albo przejściową infekcją. Jeśli jednak dotyczy kilku stawów, nawraca lub jest przewlekły, to powinno zmobilizować do szukania przyczyny problemów, bo powodem może być poważniejsza choroba.
Borelioza
Problemy ze stawami, w tym bóle stawów, mogą być powikłaniem boreliozy. Taka diagnoza jest bardziej prawdopodobna, gdy wystąpił w przeszłości rumień wędrujący, charakterystyczny dla zakażenia spowodowanego ukąszeniem kleszcza. Mogą pojawiać się również bóle mięśni i bóle głowy. Należy wykonać badanie krwi oznaczające przeciwciała skierowane przeciwko krętkowi Borrelia (więcej: Badania na boreliozę).
Ból stawów może być powikłaniem również innych infekcji bakteryjnych.
Gorączka reumatyczna
Gdy oprócz bólu stawów występuje wysoka temperatura, wędrujące zapalenie dużych stawów rozpoczynające się od nóg i przechodzące do góry, to świadczy najprawdopodobniej o rozwinięciu się gorączki reumatycznej. To powikłanie anginy paciorkowcowej pojawia się w ciągu 2-6 tygodni od infekcji.
Septyczne zapalenie stawów
Ból stawów ma w tym przypadku również podłoże infekcyjne. Do zakażenia może dojść przez krew (z innego źródła infekcji w ciele) lub bezpośrednio (np. w czasie zabiegów chirurgicznych). Pojawiają się silny ból stawów, zaczerwienienie, obrzęk stawu lub stawów, często także gorączka. Wymagane jest leczenie w szpitalu.
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów
Cechuje się jednoczesnym, symetrycznym i przewlekłym bolesnym zapaleniem stawów, występującym w okresie dziecięcym (do 16. roku życia). Utrudnione jest poruszanie stawami. Często schorzenie zaczyna się od stawów kolanowych. Główna zmiana w przebiegu choroby to nacieki zapalne w błonie maziowej, prowadzące do nieprawidłowego rozrostu tej błony, i w dalszej kolejności destrukcji stawów.
W zależności od rodzaju choroby, mogą pojawić się różne objawy ogólne, np. gorączka, powiększenie śledziony i wątroby, powiększenie węzłów chłonnych.
Reumatoidalne zapalenie stawów
Choroba rozwija się przez kilka lub kilkanaście tygodni. Pojawia się ból obejmujący symetryczne stawy, sztywność stawów (poranna sztywność stawów), obrzęki, tkliwość. Z czasem dochodzi do uszkodzenia i zniekształcenia stawów. Na początku choroby oprócz dolegliwości w obrębie stawów, pojawiają się objawy ogólne: podwyższona temperatura, zmęczenie, brak apetytu, bóle mięśni.
Łuszczycowe zapalenie stawów
Może zajmować jeden staw lub wiele stawów (symetrycznie bądź niesymetrycznie). Przeważnie rozwija się u osób, u których zdiagnozowano wcześniej łuszczycowe zapalenie skóry (choć nie zawsze). Charakterystyczne objawy to ból i sztywność stawów z ograniczeniem ich ruchomości, zapalenie palca (tzw. palec kiełbaskowaty), zanik płytki paznokciowej.
Fibromialgia
Ból stawów wynikający z fibromialgii objawia się również rozlanymi bólami mięśni, bolesnością w typowych punktach spustowych (uciskowych), zmęczeniem, zaburzeniami snu, czasami również zespołem jelita drażliwego. Fibromialgia to choroba z grupy schorzeń reumatycznych, nazywana jest również reumatyzmem tkanek miękkich. Częściej chorują na nią kobiety.
Wirusowe zapalenie stawów
Ból stawów przy wirusowym zapaleniu stawów pojawia się w ciągu 1-3 dni od infekcji wirusowej (np. świnki, różyczki, HBV, HCV, HIV, mononukleozy zakaźnej). Ból jest ostry, często występuje z obrzękiem i zaczerwienieniem skóry.
Dna moczanowa
Dna moczanowa wynika z nagromadzenia się kryształków kwasu moczowego w stawie i innych tkankach organizmu. Objawami są silny, ostry ból w okolicy palucha stopy lub kostki, kolana, czasem nadgarstka i innych stawów, obrzęk i zaczerwienienie zajętego stawu, cieplejsza skóra, ograniczona ruchomość, złe samopoczucie, podwyższona temperatura, a czasami też dreszcze.
Ból i pozostałe symptomy mogą ustąpić w ciągu kilku dni. Wracają jednak w postaci nasilonych ataków obejmujących kolejne stawy.
Dolegliwości w obrębie stawów mogą występować również w przypadku:
- nowotworów kości,
- układowego zapalenia naczyń,
- tocznia rumieniowatego układowego,
- zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa,
- infekcyjnego zapalenia wsierdzia,
- chorób zapalnych jelit.
Właściwe rozpoznanie przyczyny często bywa trudne i polega niekiedy na wykluczaniu kolejnych chorób.
Badania przy bólu stawów
Najważniejszym elementem rozpoznania przyczyny bólu stawów jest dokładny wywiad lekarski. Lekarz może zapytać o inne objawy, takie jak gorączka, wysięk, temperatura skóry, obrzęk, ograniczona ruchomość stawów, a także o choroby rodzinne, przebyte choroby, liczbę i miejsce bolących stawów. Warto samemu poinformować dokładnie lekarza o wszystkim co nas niepokoi, a co może mieć związek z bolesnością stawów.
Oprócz wywiadu lekarskiego zlecane są inne badania:
- badania krwi (OB, morfologia, CRP, czynnik reumatoidalny RF, przeciwciała ANA, ANCA, anty-CCP, stężenie kwasu moczowego),
- RTG stawu,
- USG stawu,
- punkcja stawu,
- rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa.
Leczenie bólu stawów
Leczenie bólu stawów zależy od przyczyny. Leczenie farmakologiczne obejmuje leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. paracetamol, ibuprofen), glikokortykosteroidy, leki biologiczne, leki modyfikujące działanie układu immunologicznego, leki przeciwdrobnoustrojowe lub przeciwgrzybicze (np. przy septycznym zapaleniu stawów) i inne.
W leczeniu bólu stawów stosuje się m.in.:
- leki podawane doustnie, stosowane miejscowo lub podawane do stawu w formie zastrzyku,
- okłady (zimne lub ciepłe),
- ostrzykiwanie stawów kwasem hialuronowym, osoczem lub komórkami macierzystymi,
- kontrolę masy ciała,
- dietę, aktywność fizyczną,
- rehabilitację (ćwiczenia, krioterapię, ultradźwięki, laseroterapię, elektrostymulację, pomoce ortopedyczne odciążające stawy).
Podczas leczenia bardzo ważne jest, aby stosować się do zaleceń lekarskich, ponieważ niektóre choroby mogą prowadzić od nieodwracalnych uszkodzeń w obrębie stawów i niepełnosprawności.
Źródła: R.S. Porter i inni (red.), The Merck Manual. Objawy kliniczne, Wydanie I polskie, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015,
J.B Latkowski (red.), Medycyna Rodzinna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019,
W.Samborski, Fibromialgia — aktualne zasady rozpoznawania choroby, nowe propozycje dotyczące patogenezy i leczenia, Forum Reumatol. 2015, tom 1, nr 1, 5–11.
Więcej na temat zdrowia stawów:
Dieta na chore stawy – co jeść, a czego unikać?
Zwichnięcie – gdy staw woła o pomoc
Gonartroza (zwyrodnienie stawu kolanowego) – objawy, rozpoznanie, leczenie i ćwiczenia
Stawy do naprawy – jak rozpoznać zwyrodnienie?
Zwyrodnienie stawów - przyczyny i objawy choroby, metody leczenia
Endoprotezoplastyka – gdy staw jest do wymiany
Skręcona kostka - jak wygląda, pierwsza pomoc, leczenie
Zwichnięcie kostki – objawy, leczenie i rehabilitacja zwichniętego stawu
Stawy palców dłoni - zapalenie stawów międzypaliczkowych
Ból stawów - jak stosować ciepłe i zimne okłady
Koksartroza – przyczyny, objawy, postępowanie, ćwiczenia na zwyrodnienie stawu biodrowego
Jak wzmocnić kolano? – ćwiczenia usprawniające staw kolanowy
Ćwiczenia na kolana - usprawnią mięśnie wokół stawu kolanowego!
Ból kolana. Jakie mogą być przyczyny bólu w kolanie i kiedy pójść do lekarza
Żelatyna na stawy. Jak działa, w jakiej formie i dawce ją przyjmować?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
