Menopauza
Pojęcie menopauza wywodzi się z języka greckiego od słów men, czyli miesiąc, i pausa – przerwa. Mianem tym określamy etap w życiu kobiety, w którym dochodzi do zatrzymania miesiączkowania i owulacji. Jest to naturalny proces fizjologiczny, w którym obniża się funkcja hormonalna jajników, a w efekcie zanika menstruacja. Okres ten przypada między 45. a 55. rokiem życia. Szacuje się, że menopauza u Polek najczęściej występuje w wieku 49. lat. Okres jej wystąpienia nie jest identyczny dla każdej kobiety. Uzależniony jest od daty pierwszej miesiączki, wydolności jajników, współwystępowania innych chorób i dolegliwości.
Przeczytaj: Czym jest menopauza?
Klimakterium czy menopauza?
Klimakterium, nazywane również przekwitaniem, to okres okołomenopauzalny. Występuje na kilka lat przed ostatnią menstruacją, czyli menopauzą. Charakterystyczne dla przekwitania są nieregularne oraz krótsze niż dotychczas miesiączki. W okresie tym wzrasta wydzielanie FSH - hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową. Jest on odpowiedzialny za dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i wydzielanie estrogenu. Zwiększone wydzielanie FSH może prowadzić do ciąż mnogich. Uznaje się, że za wzrost produkcji hormonów płciowych w tym okresie odpowiada inhibina B, która reguluje cykl miesiączkowy.
Polecamy: Czy przekwitanie to już menopauza?
Objawy klimakterium
Przekwitanie często mylone jest z menopauzą poniekąd z powodu podobnych objawów.
Charakterystyczne są uderzenia gorąca, które spowodowane są obniżonym poziomem estrogenów. W okresie tym mogą występować obfitsze miesiączki oraz wzmożona potliwość.
Dolegliwości towarzyszące klimakterium można podzielić na somatyczne oraz psychiczne. Do pierwszej grupie objawów zalicza się przyrost masy ciała, zawroty i bóle głowy, zmniejszone libido, zaparcia, kołatanie serca, suchość skóry i błon śluzowych. Za dolegliwości psychiczne uznaje się zaś depresję, wahania nastroju, drażliwość, nadpobudliwość, bezsenność, problemy z koncentracją.
Polecamy: Jak łatwo zwalczyć objawy menopauzy?
Rodzaje menopauzy
Najczęściej o menopauzie mówimy, gdy wystąpiła już ostatnia miesiączka i był to efekt naturalnego cyklu fizjologicznego. Wyróżnia się jednak kilka jej rodzajów:
- menopauza sztuczna – występuje w wyniku zastosowania chemioterapii lub radioterapii. Ponadto spowodowana może być operacyjnym usunięciem jajników
- menopauza samoistna – naturalne wygaśnięcie czynności jajników i zanik miesiączki
- menopauza przedwczesna – może wystąpić nawet przed 40. rokiem życia. Związana jest z przedwczesnym wygaśnięciem czynności jajników spowodowanym zaburzeniami ich pracy
- okres okołomenopauzalny – zwany również klimakterium, przekwitaniem. Występuje kilka lat przed i po menopauzie.
- okres przedmenopauzalny – występuje na kilka lat przed ostatnią miesiączką. Już wtedy pojawiają się pierwsze zaburzenia hormonalne.
- okres pomenopauzalny – występuje kilka lat po menopauzie.
Polecamy: Czy w czasie menopauzy można zajść w ciążę?
Menopauza czy choroba?
Ostatnią miesiączkę określa się mianem menopauzy. Zdarza się jednak, że brak menstruacji trwa kilka miesięcy czy rok. Następnie krwawienie pojawia się ponownie. Wówczas nie można mówić o menopauzie. Trzeba niezwłocznie skontaktować się z ginekologiem i powiedzieć, co się stało. Zaburzenia miesiączkowania mogą być spowodowane zaburzeniami hormonalnymi. Takie zdarzenie może świadczyć również o nieprawidłowych zmianach w jamie macicy. Dlatego też konieczna jest wizyta u specjalisty, który zleci wykonanie badań, np. USG lub pobranie wycinka tkanki z jamy macicy.
Jak zatem rozpoznać menopauzę skoro miesiączkowanie może ustąpić na rok lub dwa lata, a następnie powrócić? W tym celu może pomóc badanie stężenia hormonów, a zwłaszcza FSH. Jeśli jego stężenie wynosi poniżej 30j/l oraz mniej niż 30pg/ml w przypadku estradiolu – to możemy mówić o menopauzie.
Czytaj też: W jakim wieku pojawia się menopauza?
Worek chorób
W okresie okołomenopauzalnym kobiety szczególnie narażone są na wystąpienie wielu chorób. Właśnie wtedy najczęściej diagnozuje się raka piersi i inne nowotwory typowe dla kobiet. Wynika to m.in. z niewłaściwego stylu życia. A zatem niezdrowej diety, otyłości, braku aktywności fizycznej, nadużywania alkoholu, palenia papierosów.
Kobiety nawet pięciokrotnie narażone są na wystąpienia zaburzeń pracy tarczycy. Ryzyko to znacznie wzrasta w okresie menopauzy, na co wpływ ma nieprawidłowa praca jajników oraz wygaśnięcie ich funkcji. Ponadto w okresie menopauzy wzrasta zachorowalność na miażdżycę, cukrzycę. Obserwuje się również nadciśnienie tętnicze. Bardzo często występuje też depresja.
Dowiedz się: O czym świadczy krwawienie z dróg rodnych po menopauzie?
Osteoporoza
Jest to jedna z poważniejszych i najczęstszych chorób, które występują w okresie okołomenopauzalnym. Osteoporoza polega na zmniejszaniu masy kostnej, co skutkuje zwiększoną podatnością na złamania. W procesach przebudowy tkanki kostnej bierze udział estrogen – hormon produkowany przez jajniki. Zmniejszona produkcja tego hormonu powoduje, że nie spełnia on już takiej roli ochronnej kości jak dawniej. Zaburzenia te wzmagają proces niszczenia kości, czyli osteolizy. Dlatego też istotne są działania profilaktyczne, jak zadbanie o odpowiednią dietę bogatą w wapń i witaminę D. Ponadto w leczeniu można zastosować terapię hormonalną, która zwiększy wydzielanie estrogenów, a zarazem zminimalizuje rozwój osteoporozy. Metoda ta niesie ze sobą jednak dodatkowe ryzyko wystąpienia nowotworu.
Przeczytaj: Osteoporoza – częsty problem kobiet po menopauzie
Rak piersi
Na raka sutka najczęściej chorują kobiety po 40. roku życia. Szacuje się, że prawie połowa chorych, to osoby w okresie klimakterium i menopauzy. Szczególnie narażone są kobiety, u których ostatnia miesiączka wystąpiła po 55. roku życia. Uważa się, że za wzrost zachorowalności na raka piersi u pań powyżej 40.-50. roku życia odpowiedzialne jest zaburzone wydzielanie estrogenu. Dlatego też lekarze zalecają stosowanie zastępczej hormonoterapii. Ponadto kobiety w okresie okołomenopauzalnym powinny szczególnie zadbać o profilaktykę. Bardzo ważne są regularne badania, jak mammografia, samobadanie piersi, badanie u lekarza, USG sutka.
Czytaj też: Ultrasonografia i mammografia - dwa ważne badania
Leczenie
Najpopularniejszą formą w leczeniu menopauzy jest hormonoterapia zastępcza (HTZ). Jej celem jest uzupełnienie niedoborów hormonów wytwarzanych przez jajniki, a zatem estradiolu, estronu, estriolu, Akwiliny, ekwileniny bądź walerianian, propionian estradiolu i bursztynian. Terapię tą stosować można w postaci doustnych tabletek, zastrzyków, dopochwowych globulek i kremów lub jako plastry i żele stosowane na skórę. Decyzję o zastosowaniu HTZ i jego formy podejmuje lekarz. W tym celu zaleca wykonanie badań takich jak mammografia, pomiar ciśnienia krwi, stężenia lipidów i glukozy, a także USG dopochwowe.
Zastosowanie tej terapii łagodzi objawy menopauzy – wpływa korzystnie na samopoczucie, jak również na pracę układu moczowo-płciowego. Zapobiega zapaleniom pochwy i cewki moczowej, zwiększa wilgotność pochwy oraz niweluje nietrzymanie moczu. Ponadto zmniejsza ryzyko zachorowalności na miażdżycę i osteoporozę.
Zobacz: Jaką dietę stosować w okresie menopauzy?
Niekorzystna terapia hormonalna?
Leczenie menopauzy poprzez przyjmowanie hormonów może mieć również niekorzystny wpływ na organizm. Zwiększa bowiem ryzyko wystąpienia raka endometrium, sutka, macicy, jelita grubego. Powoduje również nadciśnienie tętnicze, zaburzenia metabolizmu glukozy oraz chorobę zakrzepową. Wpływ HTZ na rozwój wspomnianych dolegliwości jest uzależniony od rodzaju zastosowanej terapii.
Zastępczej terapii hormonalnej nie powinny stosować osoby, które chorowały lub nadal cierpią na następujące schorzenia: cholestazę, choroby naczyń mózgu i siatkówki, migreny, chorobę zakrzepową, anemię sierpowatą nadciśnienie, porfirię, czerniaka złośliwego, udar mózgu, schorzenia wątroby, raka sutka lub macicy. Ostrożność należy zastosować w przypadku kobiet otyłych.
- Hormonoterapia może wywoływać także działania niepożądane. W trakcie stosowania terapii mogą pojawić się bóle głowy, wymioty, nudności, bóle w klatce piersiowej, pokrzywka, świąd, rumień, ból brzucha, przyrost masy ciała, ból i obrzęk kończyn, migreny, zaburzenia równowagi, wzrost ciśnienia tętniczego.
Czytaj więcej: Czy hormonoterapia zastępcza jest bezpieczna?
Fitoestrogeny zamiast terapii hormonalnej?
Zastępcza terapia hormonalna jest najpopularniejszą formą minimalizowania nieprzyjemnych dolegliwości menopauzy. Nie oznacza to jednak, że jedyną. Alternatywą dla tego typu leczenia jest stosowanie fitoestregnów. Są to chemiczne związki naturalne, które występują w roślinach. Znajdują się m.in. w soi, czosnku, jabłkach, marchwi. Działają podobnie jak estrogeny. Wpływają korzystnie na samopoczucie i łagodzą niektóre dolegliwości, jak potliwość, bezsenność, uderzenia gorąca. Dostępne są bez recepty, ale zaleca się konsultację z lekarzem przed podjęciem leczenia. Podejrzewa się, że fitoestrogeny zmniejszają ryzyko wystąpienia miażdżycy, raka sutka i macicy, osteoporozy.
Czytaj też: Fitoestrogeny - najlepszy lek na menopuzę
Profilaktyka
W okresie menopauzy kobiety odczuwają wiele dolegliwości, są narażone na wystąpienie przeróżnych chorób oraz mają gorsze samopoczucie, a niekiedy nawet depresję. Niektóre z tych objawów może zminimalizować poprzez stosowanie środków farmakologicznych. Terapię można uzupełnić również o pewne działania profilaktycznie. Nie sprawią one, że menopauza zniknie, ale pozwolą cieszyć się dobrym samopoczuciem i zdrowiem.
Przede wszystkim warto zadbać o odpowiednią dietę. Należy bowiem pamiętać, że z wiekiem zmniejsza się zapotrzebowanie organizmu na kalorie. Ponadto w okresie menopauzy charakterystyczne u kobiet jest tycie. By temu zapobiec warto zmniejszyć odrobinę limit spożywanych kalorii oraz wprowadzić pewne zmiany w diecie. Należy jadać regularnie i nie zapominać o śniadaniu. Zrezygnować z tłustych i kalorycznych potraw, a wzbogacić menu o warzywa i owoce.
Polecamy: Czy sport może opóźnić menopauzę?
W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia osteoporozy warto wzbogacić dietę o produkty bogate w fosfor, witaminę D i wapń. Zaliczają się do nich ryby, chudy nabiał, jaja. Warto uzupełnić dietę także o oliwę z oliwek i produkty bogate w kwasy omega-3. Takie menu może uchronić przed zachorowaniem chociażby na miażdżycę.
- W profilaktyce równie ważny jest sport. Regularne uprawianie aktywności fizycznej pozwoli uniknąć przybierania na wadze. Ponadto poprawi samopoczucie, zminimalizuje ryzyko wystąpienia groźnych chorób, jak miażdżyca.
Zobacz: Jak nie przytyć po menopauzie?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
