Jeżówka (szczególnie jeżówka purpurowa) to popularna roślina należąca do silnych naturalnych immunostymulatorów, czyli substancji poprawiających odporność organizmu. Udowodniono jej działanie przeciwzapalnie, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjnie.
Jest zalecana przede wszystkim wspomagająco w leczeniu przeziębienia, grypy, infekcji bakteryjnych oraz w celu pobudzenia układu odpornościowego. Jak dowodzą badania, stosowanie jeżówki skraca czas trwania przeziębienia.
W lecznictwie i farmacji stosuje się głównie trzy odmiany jeżówki: najbardziej popularną jeżówkę purpurową (Echinacea pupurea), rzadziej jeżówkę wąskolistną (Echinacea angustifolia) i jeżówkę bladą (Echinacea pallida) o słabszym działaniu.
Spis treści:
- Właściwości zdrowotne jeżówki
- Jak stosować jeżówkę?
- Wskazania do stosowania jeżówki
- Przeciwwskazania do stosowania jeżówki
- Jeżówka w okresie ciąży i karmienia – czy można stosować?
- Czy jeżówkę można podawać dzieciom?
- Interakcje jeżówki z lekami
- Skutki uboczne jeżówki
- Herbata i nalewka z jeżówki (przepisy)
Właściwości zdrowotne jeżówki
Działanie jeżówki, a w szczególności jeżówki purpurowej, było sprawdzane w wielu badaniach. Wiadomo, że roślina zawiera szereg substancji bioaktywnych o korzystnym wpływie na organizm, takich jak: kwas kawowy, kwas cykoriowy, kwas chlorogenowy, olejki eteryczne, alkamidy, izobutyloaminę, polisacharydy i glikoproteiny.
Najważniejsze właściwości zdrowotne jeżówki:
- Jeżówka podnosi naturalną odporność organizmu – pobudza układ odpornościowy do walki z patogenami. Dzieje się to dzięki podwyższeniu liczby i aktywności leukocytów oraz przyspieszeniu fagocytozy makrofagów i granulocytów, czyli ich zdolności do pochłaniania i niszczenia wrogich komórek, np. bakterii oraz wirusów.
- Jeżówka ma właściwości antyoksydacyjne – zwalcza wolne rodniki, zapobiega starzeniu się, chroni uszkodzenia kolagenu odpowiedzialnego za elastyczność i nawilżenie skóry, prawidłowe działanie stawów, elastyczność naczyń krwionośnych oraz szybsze gojenie się ran.
- Poprawia funkcjonowanie organizmu w okresie obniżenia nastroju, w stanach depresyjnych, fizycznego i umysłowego osłabienia. Jeżówka należy bowiem do substancji adaptogennych, co oznacza, że zmniejsza niekorzystny wpływ czynników takich jak: stres, zmęczenie, wysiłek, zmiany pogody, związki chemiczne na podstawowe parametry organizmu (czytaj więcej: Adaptogeny – lista normalizujących roślin, działanie).
- Ma też właściwości regenerujące, dlatego stosuje się ją na trudno gojące się rany.
- Jeżówka przyspiesza przemianę materii, działa rozkurczowo, zółciopędnie, moczopędnie, poprawia wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego, dlatego pomaga w dolegliwościach żołądkowych.
Lecznicze działanie rośliny potwierdza też fakt, że wraz ze wzrostem dawki zwiększają się właściwości jeżówki: przeciwzapalne, adaptogenne i regenerujące rany, co udowodniono w badaniach.
Jak stosować jeżówkę na przeziębienie i nie tylko
Lecznicze właściwości ma korzeń i ziele jeżówki. Ziele powinno się zbierać w lipcu i sierpniu w okresie kwitnienia, a korzeń jesienią.
Jeżówka jest stosowana nie tylko jako suszone ziele i korzeń, ale też w formie kapsułek, pastylek do ssania, żelków dla dzieci, kropli, soku i nalewek. W domu można przyrządzać z niej odwary, napary, sok i nalewkę, a także dodawać do herbaty. W tym celu zebrane ziele lub korzenie należy wcześniej wysuszyć w cieniu albo użyć świeżych.
Jeżówkę stosuje się również zewnętrznie na rany.
Preparatów z jeżówki nie należy przyjmować przez długi czas, ponieważ mogą obniżać odporność. W ostrych infekcjach, jak przeziębienie, przy codziennym stosowaniu stosuje się nie dłużej niż 10 dni, a przy stosowaniu co drugi dzień - do 20 dni.
Zalecane dawkowanie jeżówki to (wszystkie podawane 3 razy dziennie):
- 0,5–1 g suszonego korzenia lub herbaty,
- 300 mg suchego sproszkowanego ekstraktu (standaryzowanego na 3,5% echinakozydu),
- 0,25–1,25 ml płynnego ekstraktu (1: 1 w alkoholu 45%),
- 1–2 ml nalewki (1:5 w alkoholu 45 %),
- 2–3 ml wyciśniętego soku z jeżówki purpurowej.
Wskazania do stosowania jeżówki
Jeżówka powinna być użytkowana przede wszystkim w celu wzmocnienia naturalnej odporności organizmu. Wskazaniami do jej stosowania są:
- przeziębienie,
- zapalenie gardła,
- angina,
- zapalenie zatok,
- zapalenie migdałków,
- zakażenia bakteryjne jamy ustnej,
- grypa,
- skłonność do infekcji,
- trudno gojące się rany (oparzenia, odleżyny),
- obniżona odporność (np. w okresie jesienno-zimowym),
- trądzik,
- czyraki,
- opryszczka,
- półpasiec,
- infekcje dróg moczowych.
Przeciwwskazania do stosowania jeżówki
Roślina rzadko powoduje skutki uboczne. Jednak nie zawsze może być stosowana. Należy unikać jeżówki w przypadku:
- uczulenia na rośliny z rodziny astrowatych jak np. stokrotka, rumianek, nagietek, ambrozja,
- stosowania leków immunosupresyjnych,
- chorób wątroby (jeżówka może działać toksycznie na wątrobę),
- gruźlicy,
- AIDS, HIV,
- astmy atopowej u dzieci,
- białaczki, leukocytozy,
- schorzeń autoimmunologicznych, np. łuszczycy, tocznia rumieniowatego, stwardnienia rozsianego lub reumatoidalnego zapalenia stawów.
Jeżówka w okresie ciąży i karmienia – czy można stosować?
Przyjmowanie jeżówki w czasie ciąży i laktacji powinno być skonsultowane z lekarzem. Ograniczona liczba badań naukowych dotycząca zastosowania preparatów z jeżówki w tej grupie wskazuje, że stosowanie rośliny podczas ciąży i karmienia w zalecanych dawkach jest bezpieczne.
Czy jeżówkę można podawać dzieciom?
Jeżówkę można podawać dzieciom z pewnymi ograniczeniami. Niektóre preparaty zawierające jeżówkę dostępne w aptekach mogą być stosowane u dzieci od 4. roku życia lub od 12. roku życia. Zawsze przed zastosowaniem, należy zapoznać się z ulotką. Jeżówki nie powinniśmy podawać dzieciom z astmą atopową.
Interakcje jeżówki z lekami
W czasie przyjmowania preparatów z jeżówką należy unikać kawy, herbaty, coli, napojów energetyzujących lub innych produktów zawierających kofeinę. Przyjmowanie rośliny z kofeiną może nasilać skutki uboczne kofeiny, takie jak ból głowy, przyspieszone tętno i uczucie roztrzęsienia.
Na jeżówkę powinny uważać osoby stosujące leki:
- przeciwwirusowe,
- psychiatryczne,
- przeciwnowotworowe,
- na erekcję,
- na nadciśnienie i choroby serca,
- przeciwdrgawkowe,
- na astmę,
- na migrenę.
W powyższych przypadkach przed stosowaniem jeżówki powinniśmy skonsultować się z lekarzem.
Skutki uboczne jeżówki
Jeżówka rzadko powoduje działania niepożądane. Jest bezpieczna, jeżeli przyjmujemy ją przez krótki czas zgodnie z zalecanym dawkowaniem. W niektórych przypadkach po jej zastosowaniu mogą wystąpić objawy uczuleniowe: pokrzywka, duszność, obrzęk twarzy, warg, języka lub gardła.
Pozostałe działania niepożądane po jeżówce mogą obejmować:
- nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka,
- gorączka, ból gardła.
- ból mięśni lub stawów,
- niezwykły lub nieprzyjemny smak w ustach,
- suchość w ustach, uczucie odrętwienia w języku,
- ból głowy, zawroty głowy, splątanie,
- problemy ze snem (bezsenność),
- swędząca wysypka skórna.
Herbata i nalewka z jeżówki (przepisy)
Jeżówka jest dostępna w gotowych preparatach, jednak warto wykorzystać ten surowiec w sporządzeniu domowego lekarstwa, np. herbatki z jeżówką dla dziecka lub nalewki z jeżówki.
Należy pamiętać, aby nie gotować rośliny oraz nie łączyć z bardzo mocnym alkoholem, ponieważ straci część swoich wartościowych związków.
Herbatka z jeżówką dla dziecka
Do przyrządzenia herbaty z jeżówką potrzebne są:
- 1 łyżka suszonego ziela jeżówki,
- 1 łyżeczka miodu.
Suszoną jeżówkę należy zalać wrzątkiem (250 ml) i zaparzać pod przykryciem przez 20 minut. Następnie do odcedzonego naparu dodać miód. Podawać dziecku pół szklanki 1-2 razy dziennie.
Nalewka z jeżówki na odporność
Do przyrządzenia nalewki potrzebne są:
- 100 g suszonego ziela lub korzenia jeżówki,
- 500 ml alkoholu 40%.
Suszony surowiec jeżówki należy zalać w słoiku alkoholem i odstawić na tydzień. Po tym czasie - przecedzić, wlać do butelek, odłożyć w chłodne i ciemne miejsce. Zalecane jest stosowanie po 2 łyżeczki nalewki co drugi dzień nie dłużej niż przez miesiąc. Kolejną kurację można rozpocząć po upływie co najmniej 2 tygodni.
Źródła:
M. Fijołek, Zioła na odporność, Wydawnictwo Esprit,
www.drugs.com/npp/echinacea.html,
A. Kubanowska (red.), Zioła, przyprawy - odporność, Porady Lekarza Rodzinnego, Wydawnictwo Literat.
Więcej naturalnych składników na przeziębienie:
Imbir w ciąży i podczas karmienia piersią - co musisz wiedzieć
Domowe sposoby na przeziębienie - sposoby na ból gardła, kaszel, gorączkę
Sposoby na przeziębienie - składniki naturalne, leki i kuracje
Czosnek na przeziębienie – 5 rad, jak jeść czosnek w celach leczniczych
Zioła na przeziębienie - jak je stosować, by szybko wyzdrowieć?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
