Co to są alergeny? Najczęściej uczulające związki

alergeny fot. Adobe Stock
Sklasyfikowano ponad 900 związków, które mogą powodować alergię. Alergeny to różne związki, najczęściej białka, które u niektórych osób powodują nieprawidłową reakcję układu odpornościowego. Alergeny mogą powodować wysypkę, katar sienny, pieczenie oczu i gardła, kaszel alergiczny, a w ciężkich przypadkach wstrząs anafilaktyczny.
/ 05.01.2021 01:32
alergeny fot. Adobe Stock

Spis treści:

  1. Co to jest alergen?
  2. Rodzaje alergenów
  3. Oznaczenia alergenów

Co to jest alergen?

Alergeny to antygeny (najczęściej w postaci białek), które po wniknięciu do organizmu powodują nieprawidłową reakcję układu odpornościowego, co wiąże się przeważnie z wystąpieniem objawów alergii. Alergeny mogą mieć różną budowę chemiczną, strukturę, pochodzenie (np. zwierzęce albo roślinne).

Po wniknięciu do organizmu alergen wywołuje reakcję nadwrażliwości pod wpływem działania immunoglobuliny E (jest to rodzaj przeciwciał układu odpornościowego). Tylko niektóre osoby mają podatność do takich reakcji. U osób wrażliwych może dochodzić do uczulenia pod wpływem wielu różnych alergenów.

W ogólnej bazie alergenów WHO i IUSI (www.allergen.org) znajdziemy ponad 900 różnych związków, które mogą uczulać.

Rodzaje alergenów

Alergeny dzielimy, ze względu na drogę, którą wnikają do organizmu człowieka, na: 

Alergeny wziewne 

Alergeny wziewne to alergeny dostające się do organizmu podczas oddychania. Z tego względu uniknięcie ich może być bardzo trudne, a często nawet niemożliwe. Alergeny wziewne dzieli się na zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne (jeśli występują w domu).

Do alergenów oddechowych zalicza się przede wszystkim: 

  • pyłki roślin (np. brzozy, leszczyny, olchy, traw, pokrzywy, bylicy),
  • sierść i ślinę zwierząt (np. psa, kota, konia),
  • zarodniki grzybów mikroskopowych, pleśni (np. Cladosporium, Alternaria)
  • roztocza kurzu domowego,
  • lateks (należy do alergenów wziewnych i kontaktowych).

Warto pamiętać, że uczulać mogą również alergeny zawarte w moczu zwierząt, szczególnie gryzoni takich jak świnka morska, myszy lub królik. Dziecko, które opiekuje się takim zwierzątkiem, może w każdej chwili rozwinąć objawy wskazujące na uczulenie. 

Przeczytaj: Pylenie brzozy

Sprawdź: Kalendarz pylenia roślin 2021

Alergeny pokarmowe

Alergeny pokarmowe, jak sama nazwa wskazuje, dostaje się organizmu drogą pokarmową. Mogą być zawarte w żywności naturalnie, ale mogą występować jako substancje dodawane do jedzenia lub napojów.

Główne alergeny pokarmowe to:

  • białko mleka krowiego,
  • białko jaj,
  • ryby i skorupiaki,
  • orzeszki (najsilniej uczulają orzechy ziemne),
  • owoce (zwłaszcza cytrusowe, truskawki),
  • niektóre warzywa (pomidor, seler, pietruszka).
  • zboża (szczególnie zawarty w nich gluten).

Alergeny pokarmowe uczulające osoby dorosłe to najczęściej orzechy, przyprawy, zboża, cytrusy i pomidory, zaś uczulające dzieci, to głównie - mleko krowie i jaja, a także gluten.

Przeczytaj też: Alergia pokarmowa

Alergeny kontaktowe

Alergeny kontaktowe są najczęściej odpowiedzialne za reakcje skórne. Często dochodzi w wyniku działania czynnika uczulającego do kontaktowego zapalenia skóry (rodzaj egzemy), które objawia się swędzącymi grudkami lub pęcherzykami, które mogą zmieniać się w nadżerki. 

Główne alergeny odpowiadające za uczulenie na skórze to:

  • niektóre metale: nikiel, chrom, kobalt,
  • kosmetyki,
  • perfumy,
  • formaldehyd,
  • konserwanty,
  • barwniki,
  • środki ochrony roślin,
  • olejki eteryczne,
  • leki stosowane miejscowo, np. neomycyna.

Inne alergeny 

Inną drogą wniknięcia alergenu do organizmu człowieka jest jego bezpośrednie wstrzyknięcie do tkanek organizmu – co ma miejsce np. w przypadku ukąszenia przez owada lub podania leku dożylnie. Alergen wprowadzony w tym mechanizmie powoduje często jedynie miejscową reakcję skórną wokół miejsca wstrzyknięcia, ale może również wywołać uogólnioną reakcję organizmu, czyli wstrząs anafilaktyczny.

Przeczytaj: Ukąszenie osy

Oznaczenia alergenów

Alergenom nadaje się nazwy zgodnie z zasadami opracowanymi przez Międzynarodową Unię Towarzystw Immunologicznych (IUSI). Można spotkać się z określeniami np. Bet v 1 albo Der p 1. Te skrótowe oznaczenia związków uczulających pochodzą od pierwszych liter nazw łacińskich oraz cyfry oznaczającej kolejność alergenu. I tak, Bet v 1 to inaczej główny alergen brzozy brodawkowatej Betula verrucosa, a Der p 1 - główny alergen roztocza kurzu domowego Dermatophagoides pteronyssinus.

Źródła:
K. Obtułowicz (red.), Alergologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2016,

Amerykańska Akademia Alergii, Astmy i Immunologii (American Academy of Allergy, Asthma & Immunology, AAAAI).

Więcej o alergiach:
Uczulenie na nikiel - objawy alergii na nikiel, odczulanie
Jak może objawiać się alergia na leki?
Alergia na pyłki - jak przetrwać okres pylenia (10 sposobów)
Uczulenie na farbę do włosów - czym się objawia i jak go uniknąć?
Uczulenie na truskawki: objawy alergii, leczenie. Które truskawki nie uczulają?
Uczulenie na słońce - objawy alergii, leczenie, wysypka od słońca
Alergia na sierść zwierząt - tak naprawdę uczula coś innego
Alergia na kiwi - co należy wyeliminować?
Alergia na kurz i roztocza - jak rozpoznać objawy i uniknąć alergii
Alergia na jajka – objawy u dzieci i dorosłych. Czym zastąpić jaja?
Alergia kontaktowa - choroba cywilizacyjna, leczenie
Uczulenie (alergia) na gluten – objawy, badania i leczenie
Alergia krzyżowa - co ją powoduje
Nagły atak alergii – co robić?
Jak objawia się alergia na leki przeciwzapalne?
Przeziębienie czy alergia – przyczyny, objawy, leczenie
Rzadka alergia, którą możesz odkryć, dopiero gdy zaczniesz uprawiać seks

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

REKLAMA