Spis treści:
Co to jest alergen?
Alergeny to antygeny (najczęściej w postaci białek), które po wniknięciu do organizmu powodują nieprawidłową reakcję układu odpornościowego, co wiąże się przeważnie z wystąpieniem objawów alergii. Alergeny mogą mieć różną budowę chemiczną, strukturę, pochodzenie (np. zwierzęce albo roślinne).
Po wniknięciu do organizmu alergen wywołuje reakcję nadwrażliwości pod wpływem działania immunoglobuliny E (jest to rodzaj przeciwciał układu odpornościowego). Tylko niektóre osoby mają podatność do takich reakcji. U osób wrażliwych może dochodzić do uczulenia pod wpływem wielu różnych alergenów.
W ogólnej bazie alergenów WHO i IUSI (www.allergen.org) znajdziemy ponad 900 różnych związków, które mogą uczulać.
Rodzaje alergenów
Alergeny dzielimy, ze względu na drogę, którą wnikają do organizmu człowieka, na:
- alergeny wziewne (inaczej oddechowe lub aeroalergeny),
- alergeny pokarmowe,
- alergeny kontaktowe,
- inne alergeny, np. jad owadów lub substancje zawarte w lekach.
Alergeny wziewne
Alergeny wziewne to alergeny dostające się do organizmu podczas oddychania. Z tego względu uniknięcie ich może być bardzo trudne, a często nawet niemożliwe. Alergeny wziewne dzieli się na zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne (jeśli występują w domu).
Do alergenów oddechowych zalicza się przede wszystkim:
- pyłki roślin (np. brzozy, leszczyny, olchy, traw, pokrzywy, bylicy),
- sierść i ślinę zwierząt (np. psa, kota, konia),
- zarodniki grzybów mikroskopowych, pleśni (np. Cladosporium, Alternaria)
- roztocza kurzu domowego,
- lateks (należy do alergenów wziewnych i kontaktowych).
Warto pamiętać, że uczulać mogą również alergeny zawarte w moczu zwierząt, szczególnie gryzoni takich jak świnka morska, myszy lub królik. Dziecko, które opiekuje się takim zwierzątkiem, może w każdej chwili rozwinąć objawy wskazujące na uczulenie.
Przeczytaj: Pylenie brzozy
Sprawdź: Kalendarz pylenia roślin 2021
Alergeny pokarmowe
Alergeny pokarmowe, jak sama nazwa wskazuje, dostaje się organizmu drogą pokarmową. Mogą być zawarte w żywności naturalnie, ale mogą występować jako substancje dodawane do jedzenia lub napojów.
Główne alergeny pokarmowe to:
- białko mleka krowiego,
- białko jaj,
- ryby i skorupiaki,
- orzeszki (najsilniej uczulają orzechy ziemne),
- owoce (zwłaszcza cytrusowe, truskawki),
- niektóre warzywa (pomidor, seler, pietruszka).
- zboża (szczególnie zawarty w nich gluten).
Alergeny pokarmowe uczulające osoby dorosłe to najczęściej orzechy, przyprawy, zboża, cytrusy i pomidory, zaś uczulające dzieci, to głównie - mleko krowie i jaja, a także gluten.
Przeczytaj też: Alergia pokarmowa
Alergeny kontaktowe
Alergeny kontaktowe są najczęściej odpowiedzialne za reakcje skórne. Często dochodzi w wyniku działania czynnika uczulającego do kontaktowego zapalenia skóry (rodzaj egzemy), które objawia się swędzącymi grudkami lub pęcherzykami, które mogą zmieniać się w nadżerki.
Główne alergeny odpowiadające za uczulenie na skórze to:
- niektóre metale: nikiel, chrom, kobalt,
- kosmetyki,
- perfumy,
- formaldehyd,
- konserwanty,
- barwniki,
- środki ochrony roślin,
- olejki eteryczne,
- leki stosowane miejscowo, np. neomycyna.
Inne alergeny
Inną drogą wniknięcia alergenu do organizmu człowieka jest jego bezpośrednie wstrzyknięcie do tkanek organizmu – co ma miejsce np. w przypadku ukąszenia przez owada lub podania leku dożylnie. Alergen wprowadzony w tym mechanizmie powoduje często jedynie miejscową reakcję skórną wokół miejsca wstrzyknięcia, ale może również wywołać uogólnioną reakcję organizmu, czyli wstrząs anafilaktyczny.
Przeczytaj: Ukąszenie osy
Oznaczenia alergenów
Alergenom nadaje się nazwy zgodnie z zasadami opracowanymi przez Międzynarodową Unię Towarzystw Immunologicznych (IUSI). Można spotkać się z określeniami np. Bet v 1 albo Der p 1. Te skrótowe oznaczenia związków uczulających pochodzą od pierwszych liter nazw łacińskich oraz cyfry oznaczającej kolejność alergenu. I tak, Bet v 1 to inaczej główny alergen brzozy brodawkowatej Betula verrucosa, a Der p 1 - główny alergen roztocza kurzu domowego Dermatophagoides pteronyssinus.
Źródła:
K. Obtułowicz (red.), Alergologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2016,
Amerykańska Akademia Alergii, Astmy i Immunologii (American Academy of Allergy, Asthma & Immunology, AAAAI).
Więcej o alergiach:
Uczulenie na nikiel - objawy alergii na nikiel, odczulanie
Jak może objawiać się alergia na leki?
Alergia na pyłki - jak przetrwać okres pylenia (10 sposobów)
Uczulenie na farbę do włosów - czym się objawia i jak go uniknąć?
Uczulenie na truskawki: objawy alergii, leczenie. Które truskawki nie uczulają?
Uczulenie na słońce - objawy alergii, leczenie, wysypka od słońca
Alergia na sierść zwierząt - tak naprawdę uczula coś innego
Alergia na kiwi - co należy wyeliminować?
Alergia na kurz i roztocza - jak rozpoznać objawy i uniknąć alergii
Alergia na jajka – objawy u dzieci i dorosłych. Czym zastąpić jaja?
Alergia kontaktowa - choroba cywilizacyjna, leczenie
Uczulenie (alergia) na gluten – objawy, badania i leczenie
Alergia krzyżowa - co ją powoduje
Nagły atak alergii – co robić?
Jak objawia się alergia na leki przeciwzapalne?
Przeziębienie czy alergia – przyczyny, objawy, leczenie
Rzadka alergia, którą możesz odkryć, dopiero gdy zaczniesz uprawiać seks
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
