Duszność a koronawirus – co oznacza ten objaw i co robić, gdy się pojawi?

fot. Adobe Stock

Spis treści:

1. Duszność – definicja i przyczyny
2. Jak przebiega duszność przy koronawirusie
3. Duszność a koronawirus – jak często występuje ten objaw?
4. Duszność a koronawirus – co robić?
5. O czym świadczy duszność przy COVID-19

Duszność – definicja i przyczyny

Duszność to uczucie problemów z oddychaniem lub niekomfortowego oddychania. Dokładny mechanizm powstawania duszności nie jest poznany. Wynika najprawdopodobniej z nadmiernego pobudzenia receptorów w organizmie pod wpływem sygnałów wysyłanych przez układ nerwowy, a także z mechanicznego zakłócenia oddychania (np. poprzez gromadzenie płynu w płucach lub ucisku). To jak powstaje uczucie duszności zależy od przyczyny.

Pacjenci różnie opisują ten objaw w zależności od przyczyny. Mogą odczuwać zadyszkę (czytaj: zadyszka przy koronawirusie), trudność w nabraniu wystarczającej ilości powietrza, brak tchu, ucisk w klatce piersiowej uniemożliwiający normalne oddychanie. Duszność pojawia się po wysiłku fizycznym, a czasami również w spoczynku.

Duszność jest jednym z objawów zakażenia koronawirusem, jednak jej możliwych przyczyn jest wiele.

Trudności w oddychaniu mogą powodować:

• astma oskrzelowa – oprócz duszności występują: świszczący oddech, kaszel, najczęściej po kontakcie z alergenem,
• zapalenie płuc w wyniku różnych infekcji – oprócz duszności występują: gorączka, produktywny kaszel, czasami ból płuc (ból opłucnowy),
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – oprócz duszności występują: przewlekły suchy lub wilgotny kaszel,
• choroba niedokrwienna serca – oprócz duszności występują: bóle w klatce piersiowej często promieniujące do szczęki lub szyi, częściej po wysiłku fizycznym,
• zatorowość płucna – oprócz duszności występują: nagły ostry ból w klatce piersiowej, przyspieszone bicie serca,
• niewydolność serca – oprócz duszności występują: szybsze męczenie się podczas wysiłku, duszność po wysiłku, w spoczynku i w nocy (1-2 h po zaśnięciu),
• ciało obce w drogach oddechowych – oprócz duszności występują: nagły kaszel lub świst przy wdechu,
• niedokrwistość (anemia) – najpierw duszność spoczynkowa, później rozwija się duszność po wysiłku, nieprawidłowości w morfologii wskazujące na anemię,
• brak aktywności fizycznej – sama duszność u osób prowadzących siedzący tryb życia, zwłaszcza po wysiłku,
• czynniki psychologiczne (stres, zaburzenia lękowe, nerwica) – duszność silniejsza przy pobudzeniu emocjonalnym lub ruchowym, parestezje np. w postaci drętwienia, mrowienia rąk, nóg okolicy ust.

Jak przebiega duszność przy koronawirusie?

Duszność w przypadku zakażenia koronawirusem zwykle pojawia się jako późniejszy objaw. Rozwija się przeważnie w okresie 4-10 dnia od rozpoczęcia choroby. Występuje wraz z innymi symptomami wskazującymi na infekcję (np. gorączką, kaszlem, osłabieniem, bólami mięśniowymi, utratą smaku i/lub brakiem węchu).

Należy pamiętać, że jeśli jedynym objawem jest duszność, bez kaszlu i gorączki, prawdopodobnym problemem jest coś innego niż COVID-19
– uważają eksperci z Harvard Medical School.

Duszność a koronawirus – jak często występuje ten objaw?

Według dużej analizy obejmującej ponad 24 tys. pacjentów z 9 krajów, duszność zgłasza 23% osób zakażonych koronawirusem. Publikacja ukazała się w piśmie naukowym PLoS ONE.

Warto zaznaczyć, że spośród wszystkich pacjentów z COVID-19, których przyjęto do szpitala, 17% wymagało podania tlenu, 19% trafiło na oddział intensywnej terapii, 9% wymagało podłączenia pod respirator, a 2% – zastosowania metody ECMO, czyli urządzenia do natleniania krwi, które przez 2-4 tygodnie może zastępować pracę serca i płuc.

Duszność a koronawirus – co robić?

Lekarze z Cicely Saunders Institute w King's College London stworzyli przewodnik, który ma pomagać osobom z COVID-19 w czasie wystąpienia duszności. Oto kilka pomocnych kroków:

• Znajdź pozycję, która ułatwia ci oddychanie. To może być pozycja siedząca w fotelu, pozycja siedząca przy stole z podpartymi o blat łokciami, leżenie w pozycji półsiedzącej – należy podłożyć więcej poduszek pod plecy, aby nie leżeć na płasko.
  Jeśli w czasie wystąpienia duszności pomaga ci chodzenie, rób to. Jeżeli lepiej oddycha ci się w spoczynku, usiądź i wycisz się.
• Oddychaj przeponą (brzuchem). Połóż ręce na brzuchu i weź powoli oddech tak, aby brzuch się unosił. Wypuść powoli powietrze nosem lub ustami. Odpocznij i powtórz powoli kolejny wdech w ten sam sposób.
• Jeśli oddychanie przeponą sprawia ci kłopot, spróbuj spowolnić oddech. Gdy zwalniasz, oddech staje się głębszy i bardziej efektywny. Wyobraź sobie, że napełniasz swój brzuch jak balon.
• Oddychaj z pomocą prostokąta. Znajdź w zasięgu wzroku coś o kształcie prostokąta (może to być okno lub obraz). Następnie, podążając wzrokiem za obwodem prostokąta, bierz wdech w trakcie obserwowania krótszego boku i rób wydech podczas śledzenia długiego boku. Możesz stopniowo uspokajać oddech, przemieszczając wzrok wolno i robiąc krótkie pauzy na kątach prostokąta.
• W trakcie duszności może pomóc ochłodzenie twarzy. Możesz to zrobić przecierając zwilżonym zimną wodą ręcznikiem nos, okolice policzków i całą twarz.
• Spróbuj się wyciszyć i uspokoić. Stres i lęk mogą tylko nasilać trudności w oddychaniu.
• Pozostań aktywny fizycznie, ponieważ to chroni twoje mięśnie przed osłabieniem. Ruch poprawia funkcjonowanie organizmu.
• Pozostań w kontakcie z bliskimi i miej naładowany telefon pod ręką w razie nasilenia duszności.  

Jeśli duszność jest silna, należy wezwać karetkę pogotowia. W przypadku łagodniejszych objawów, zalecane jest skontaktowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu.

O czym świadczy duszność przy COVID-19

Duszność w czasie zakażenia koronawirusem często świadczy o zapaleniu płuc, które jest powikłaniem COVID-19. Problem z oddychaniem może być też związany z groźnym stanem zwanym hipoksją, czyli niedotlenieniem tkanek, kiedy we krwi niebezpiecznie spada ilość tlenu.

Lekarze zwracają uwagę na pojawiające się wśród zakażonych koronawirusem zjawisko ukrytej hipoksji, czyli niedotlenienia tkanek, przy jednoczesnym braku objawów. Niektórzy pacjenci nie odczuwają nawet duszności. Jednak badania obrazowe wskazują, że wirus uszkadza ich płuca, powoduje zbieranie się w nich płynu i ropy, przez co odpowiednia ilość tlenu nie dociera do komórek. W ostateczności może to prowadzić do uszkodzenia wielu narządów.

Urządzeniem, które nawet w domu, pozwala wykryć stan niedotlenienia jest pulsoksymetr. Służy on do pomiaru saturacji (wysycenia) krwi tlenem. U zdrowego człowieka prawidłowa wartość saturacji wynosi 95-100%. Wynik poniżej 92% jest wskazaniem do wezwania lekarza.

Specjaliści zauważają również, że pacjenci dość długo mogą mieć zapalenie płuc spowodowane COVID-19 zanim poczują duszność, co tylko odwleka kontakt z lekarzem. To ważne, ponieważ duszność pojawiająca się u pacjentów z koronawirusem w wielu przypadkach zapowiada ciężki przebieg COVID-19. Dowiodło tego jedno z badań przeprowadzone pod kierunkiem Haiyan Yang z Chin.

Stwierdziliśmy, że duszność była istotnie związana z wyższą śmiertelnością u pacjentów z COVID-19 na podstawie 11 badań z 2 091 przypadkami
– napisali chińscy naukowcy w czasopiśmie „Journal of Infection”.

U chorych z powodu koronawirusa, u których wystąpiła duszność, zaobserwowano 3,7 raza większe ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 oraz 6,6 raza większe ryzyko konieczności leczenia na oddziale intensywnej terapii w porównaniu z pacjentami, u których nie występowały trudności z oddychaniem.

Lekarze zwracają uwagę zwłaszcza na pacjentów z chorobami płuc, u których duszność występowała jeszcze przed zakażeniem koronawirusem. Ta grupa chorych jest znacznie bardziej narażona na powikłania COVID-19. Są to np. pacjenci z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP).

Choć duszność należy do alarmujących objawów koronawirusa, należy pamiętać, że stres i lęk także mogą powodować trudności w oddychaniu albo je nasilać. Dlatego to subiektywne odczucie nie zawsze będzie faktycznie dusznością, która wymaga pobytu w szpitalu.

Należy obserwować swoje objawy, a w razie wystąpienia alarmujących sygnałów – silnej trudności w oddychaniu, zasinienia twarz lub ust, dezorientacji – bezzwłocznie wezwać karetkę pogotowia.

Źródła:
Study confirms 'classic' symptoms of COVID-19, Science Daily [online], www.sciencedaily.com/releases/2020/06/200624100047.htm, [dostęp:] 05.11.2020.
Przewodnik: Managing breathlessness at home during the COVID-19 outbreak, Cicely Saunders Institute w King's College London,
R.S. Porter i inni (red.), The Merck Manual. Objawy kliniczne, Wydanie I polskie, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015.

Więcej o koronawirusie:Czy można mieć koronawirusa (COVID-19) bez gorączki?Ból głowy a koronawirus. Kiedy ten objaw oznacza COVID-19?Katar a koronawirus – najważniejsze informacjeNietypowe objawy koronawirusa – 7 zaskakujących symptomów COVID-19Koronawirus a biegunka – ważny objaw, którego nie powinniśmy lekceważyćKoronawirus. Co robić, gdy doszło do zakażenia lub wystąpią objawy COVID-19Koronawirus a grypa – jak odróżnić objawy?Jak leczyć łagodne zakażenie koronawirusem w domu? Leki i naturalne sposoby na COVID-19Koronawirus a ciąża. Najważniejsze fakty o COVID-19 w ciąży

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!