Spis treści:
- Borelioza - czym jest?
- Borelioza - objawy (fazy zakażenia)
- Objawy skórne boreliozy - rumień wędrujący
- Objawy boreliozy u dzieci
- Skutki boreliozy
- Diagnostyka boreliozy
- Leczenie boreliozy
- Borelioza - zapobieganie
Borelioza - czym jest?
Borelioza, inaczej choroba z Lyme albo krętkowica kleszczowa, to wieloukładowa choroba odzwierzęca przenoszona przez kleszcze z gatunku Ixodes. Wywołują ją bakterie Borrelia burgdorferi należące do krętków. Bakterie występują u dziko żyjących zwierząt, a do zakażenia człowieka dochodzi po ugryzieniu przez zainfekowanego kleszcza. Borelioza może powodować liczne dolegliwości stawowe lub neurologiczne, a także zmiany skórne. Atakuje tkankę mięśniową, łączną lub nerwową.
Borelioza - objawy. Fazy zakażenia
Objawy boreliozy mogą pojawić się od kilkunastu godzin do nawet kilku lat od momentu dostania się bakterii do organizmu. Możemy odczuwać różne symptomy po tygodniach albo miesiącach od ugryzienia kleszcza.
Najbardziej typowym objawem boreliozy we wczesnym stadium jest rumień wędrujący. Jest on o tyle ważny, że sam moment ukąszenia przez kleszcza nie zawsze jest przez człowieka zauważony. Rumień może pojawić się w dowolnym miejscu na ciele, nawet odległym od miejsca ukąszenia
– mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz, endokrynolog i specjalista chorób wewnętrznych z Centrum Medycznego Sublimed w Krakowie.
Wyróżnia się 4 stadia (fazy) boreliozy:
- Stadium wczesnej boreliozy.
-
Stadium zakażenia ograniczonego - pierwszym charakterystycznym objawem jest rumień wędrujący. Do zakażenia może dojść również bez wystąpienia rumienia. Zwykle ta zmiana zostaje zauważona w ciągu 1-3 tygodni od ukąszenia. Jej wystąpienie nie jest regułą, jeśli jednak rumień się pojawi, koniecznie udajmy się do lekarza.
Objawem boreliozy na tym etapie może też być tzw. chłoniak limfocytarny skórny - czerwona grudka 1-5 mm pojawiająca się od kilku tygodni do kilku miesięcy po ukąszeniu kleszcza, niekoniecznie w miejscu ukłucia (np. na brodawkach lub uszach), nie znika przez kilka lat. - Stadium zakażenia rozsianego - np. objawy neurologiczne: napadowe bóle korzeniowe, zapalenie opon mózgowych, bóle głowy z niewielką sztywnością karku, porażenie nerwów twarzowych lub czaszkowych. Na tym etapie mogą pojawić się objawy zapalenia stawów, zapalenia mięśnia sercowego, dolegliwości z różnych narządów.
- Późne stadium (przewlekłe) - po roku od zakażenia - przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn, objawiające się jako sinoczerwony obrzęk na końcowych fragmentach kończyn z trudno gojącymi się ranami. Mogą pojawić się zmiany neurologiczne, np. niedowłady, porażenia, zaburzenia psychiczne; zmiany reumatyczne lub w obrębie innych układów trwające dłużej niż 12 miesięcy.
Wśród objawów boreliozy można zatem wymienić:
- bóle mięśniowe i kostne,
- gorączka,
- dreszcze,
- ból gardła,
- osłabienie i męczliwość,
- zaburzenia wzroku i słuchu,
- bóle karku,
- skoki ciśnienia,
- zaburzenia rytmu serca,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zapalenie stawów,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- porażenie nerwów czaszkowych,
-
pseudochłoniak boreliozowy (grudka pojawiająca się najczęściej na nosie, brodawce sutkowej, mosznie lub małżowinie usznej).
fot. Adobe Stock, kolaż Marta Słupska
Nieleczona borelioza może dać objawy późne, pojawiające się nawet po kilku latach od zakażenia. Dochodzi wówczas do poważnego uszkodzenia narządów, otępienia, zaburzenia czynności zwieraczy, niedowładów, zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego, przewlekłego zanikowego zapalenia skóry kończyn (prowadzącego do zaniku skóry) czy zapalenia nerwu wzrokowego.
Objawy skórne boreliozy. Jak wygląda rumień po kleszczu?
Objawy skórne boreliozy to przede wszystkim rumień wędrujący. Rumień po kleszczu pojawia się na ogół w miejscu wbicia się kleszcza w skórę i ma około 5 cm średnicy. Rumień może się powiększać, nawet do 15 cm średnicy. Niekiedy przybiera postać wybroczyn lub pęcherzy. Wygląda zazwyczaj jak pierścień (albo tarcza strzelnicza). Zwykle zostaje zauważony w ciągu 1-3 tygodni po ukąszeniu. Takie miejsce nie boli, ale może być zaczerwienione i ciepłe.
Niezależnie od tego, czy będziemy przyjmować antybiotyk, rumień zanika w ciągu 4 tygodni, nie pozostawiając śladu.
fot. Rumień wędrujący to pierwszy objaw boreliozy/ Adobe Stock, Jerry
fot. Rumień po kleszczu / Adobe Stock, dennisjacobsen
fot. Rumień po ugryzieniu kleszcza/ Adobe Stock, Ingo Bartussek
Objawy boreliozy u dzieci
Objawy boreliozy u dzieci mogą obejmować:
- bóle głowy,
- problemy ze snem,
- pocenie się w nocy,
- bóle zębów,
- bóle kości, stawów,
- zmiany w zachowaniu,
- zmiany w zdolnościach poznawczych: sposobie zapamiętywania, myślenia,
- omdlenia,
- alergie,
- objawy ADHD.
Skutki boreliozy
Powikłania i skutki boreliozy mogą pojawić się po miesiącach lub latach od ukąszenia kleszcza i dotyczyć różnych układów i narządów. Niektóre osoby skarżą się na choroby stawów, przewlekłe zmęczenie, bóle stawów i mięśni, trudności z pamięcią. Do lekarzy zgłaszają się też osoby z niedowładami lub porażeniami nerwów, wywołanymi właśnie atakiem kleszcza znacznie wcześniej. Wiele osób nie ma nawet świadomości, że mogło być ugryzionych przez kleszcza.
Borelioza a neuroborelioza
Borelioza często przebiega pod postacią choroby układu nerwowego, określanej jako neuroborelioza. Dochodzi do niej, gdy bakterie dostaną się do mózgu. Jej objawy mogą przypominać otępienie starcze lub stwardnienie rozsiane. Szacuje się, że neuroborelioza może dotyczyć nawet 40% chorych na boreliozę. Zazwyczaj pojawia się w przypadku nieleczenia choroby.
Diagnostyka boreliozy
Na początku boreliozę można zdiagnozować na podstawie obecności rumienia wędrującego na skórze i wywiadu lekarskiego, z którego czasami wynika, że doszło do ukąszenia przez kleszcza – wtedy dodatkowe badania krwi nie są konieczne. Taką diagnozę można jednak przeprowadzić wyłącznie w początkowym stadium zakażenia.
Boreliozę diagnozuje się na podstawie:
- Badania przeciwciał z krwi (jednak we wczesnym okresie rozwoju boreliozy nie są przydatne, gdyż mogą dać wynik fałszywie ujemny).
- Badania serologicznego, czyli na przeciwciała w surowicy krwi, są przydatne w późniejszym rozpoznaniu boreliozy. Są to: test ELISA i test Western blot. Dodatni wynik testu ELISA musi być zawsze potwierdzony testem Western blot.
- Oceny objawów klinicznych.
Najbardziej wiarygodnymi testami w kierunku boreliozy są badania PCR (wykrywające materiał genetyczny bakterii Borrelia) i test Western blot.
W przypadku neuroboreliozy lekarz może zalecić badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. W niektórych sytuacjach konieczne może być też zbadanie płynu stawowego.
Ważną rzeczą jest, aby nie badać się pod kątem boreliozy od razu po ukąszeniu, a dopiero po odczekaniu 6-8 tygodni. Dopiero po tym czasie w naszym organizmie mogą powstać swoiste przeciwciała, które mogą z kolei wykazać, czy rzeczywiście jesteśmy zakażeni. Klasycznym wyznacznikiem wczesnej boreliozy jest dopiero wędrujący rumień. Występuje tylko wtedy, kiedy kleszcz był nosicielem choroby, ale nie pojawia się zawsze przy zakażeniu
– mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz
Jak sprawdzić, czy kleszcz był zarażony boreliozą?
Kiedy wyciągniemy kleszcza ze skóry (sprawdź: Jak prawidłowo wyciągnąć kleszcza?), nie wyrzucajmy go, tylko umieśćmy w czystym pojemniku. Takiego pajęczaka możemy wysłać do bezpłatnego zbadania np. do Centrum Badań DNA w Poznaniu lub Laboratorium Medgenetix w Warszawie. Dzięki temu dowiemy się, czy kleszcz był nosicielem zarazków i tym samym mógł nas zarazić.
Pamiętajmy, że nie każdy kleszcz musi być chory i nie ma powodu zażywać antybiotyków z powodu samego ukąszenia – chyba że ktoś miał tzw. mnogie pokąszenia, a więc za jednym razem ukąsiło go więcej kleszczy. Wówczas przyjmuje się jednorazową dawkę leku zaraz po ich usunięciu
– mówi lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz.
Więcej o chorobach wywołanych przez kleszcze w artykule o koinfekcji przy boreliozie.
Leczenie boreliozy
Im wcześniej rozpoznamy i zaczniemy leczyć boreliozę, tym lepiej. Na początku objawy są bardziej charakterystyczne – z czasem rozpoznanie choroby staje się coraz trudniejsze. Niemniej rokowanie właściwie leczonej boreliozy niezależnie od stadium choroby jest dobre.
Leczenie boreliozy trwa 28 dni i polega na podawaniu antybiotyku, np. amoksycyliny, doksycykliny, ceftriaksonu lub cefuroksymu. Decyzję, który lek na boreliozę należy podać, podejmuje lekarz w zależności do stanu chorego, objawów i innych czynników.
Wcześnie rozpoczęte leczenie boreliozy daje dużą szansę na wyleczenie. Osoby leczące się na boreliozę powinny przy tym rzucić palenie, nie nadużywać alkoholu i dbać o dietę: jeść produkty bogate w białko, a ograniczać te, które mają dużą zawartość tłuszczów i węglowodanów.
Trzeba pamiętać, że istnieją różne stadia rozwoju boreliozy. Rozpoznana wcześnie po wprowadzeniu antybiotykoterapii jest w 100% wyleczalna. Zdarza się jednak, że borelioza rozpoznawana jest w stadium późnym lub na etapie jej powikłań, np. o charakterze stawowym lub sercowym czy neurologicznym. W tak późnym stadium również stosuje się terapię antybiotykową, jednak jeśli zmiany narządowe są już bardzo zaawansowane, wówczas jej całkowite wyleczenie nie jest możliwe
– dodaje lek. Sylwia Kuźniarz-Rymarz.
Przy zażywaniu antybiotyków warto pamiętać o przyjmowaniu probiotyków.
Borelioza - zapobieganie
Jest kilka metod zapobiegania boreliozie:
- unikanie pokąsania przez kleszcze poprzez: noszenie właściwiej odzieży, unikanie miejsc, gdzie może być dużo kleszczy, np. wilgotne, zacienione, zarośnięte krzewami i wysoką trawą miejsca,
- stosowanie środków odstraszających kleszcze,
- oglądanie ciała po powrocie z lasu, spaceru,
- usuwanie kleszcza pęsetą (jak wyciągnąć kleszcza),
- przyjęcie antybiotyku profilaktycznie (profilaktyka poekspozycyjna) - w określonych przypadkach, np. na obszarach o bardzo dużym występowaniu kleszczy.
.
Treść artykułu pierwotnie została opublikowana 20.06.2019.
Czytaj także:Kleszcz – jak wygląda wbity w skórę? Zobacz zdjęciaJak wyciągnąć kleszcza? [INSTRUKCJA I PORADY]Jaka grupa krwi najbardziej przyciąga kleszcze?Choroby odkleszczowe - 4 groźne choroby przenoszone przez kleszczeChoroby odkleszczowe – jak wykluczyć zakażenie?
Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (2006 r.). Szkolenie specjalizacyjne odbyła w Oddziale Klinicznym Kliniki Endokrynologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Tytuł specjalisty chorób wewnętrznych uzyskała w 2014 roku, a w dziedzinie endokrynologii w 2017 r. Swoją wiedzę i umiejętności podnosi, uczestnicząc w licznych kursach i szkoleniach. W kręgu jej zainteresowań znajdują się choroby układu dokrewnego, ze szczególnym uwzględnieniem chorób tarczycy, w tym diagnostyki ultrasonograficznej gruczołu tarczowego. Zajmuje się także diagnostyką i leczeniem trądziku, hirsutyzmu, PCOS i otyłości.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
